Broom

Broom (vanaf die Griekse woord βρωμος (brómos), wat stank beteken; is 'n chemiese element in die periodieke tabel met die simbool Br en atoomgetal van 35. Broom is 'n halogeen wat rooi van kleur is en is 'n vlugtige vloeistof by kamertemperatuur wat maklik met chloor en jodium reageer. Die element is korrosief ten opsigte van menslike weefsel in 'n vloeistoftoestand en die dampe veroorsaak irritasie van die oë en die keel. Broomdampe is baie giftig wanneer dit ingeasem word.

[wysig] Kenmerkende eienskappe

Broom is die enigste vloeibare nie-metaal element by kamertemperatuur en slegs een van twee elemente op die periodieke tabel wat in 'n vloeistoftoestand voorkom by kamertemperatuur (Kwik is die ander een). Die suiwer chemiese element het die fisiese vorm van 'n diatomiese molekule, Br₂. Dit is 'n swaar rooibruin vloeistof wat maklik verdamp by standaardtemperatuur en -druk om 'n rooi damp te vorm (die kleur stem baie ooreen met stikstofdioksied) en het 'n sterk brandende reuk soortgelyk aan chloorgas. Broom is chemies baie na aan chloor wat ook 'n halogeen is, maar is minder reaktief. Dit is egter meer reaktief as jodium. Broom is effens oplosbaar in water en hoogs oplosbaar in koolstofdisulfied, alifatiese alkohole (soos metanol) en asynsuur. Dit bind maklik met baie elemente en is 'n sterk bleikmiddel.

Broom is hoogs reaktief en is 'n kragtige oksideermiddel in teenwoordigheid van water. Dit reageer heftig met amiene, alkene en fenole asook alifatiese en aromatiese koolwaterstowwe, ketone en sure (hierdie verbindings word gebromineer deur óf addissie reaksies óf substitusie reaksies). Watervrye broom is minder reaktief met ander elemente as nat broom; droë Broom sal egter heftig met aluminium, titaan, kwik, alkalie-aard metale en alkalie-metale reageer.

[wysig] Gebruike

Elementêre broom word gebruik om 'n verskeidenheid broomverbindings te vervaardig wat in die nywerheid en landbou gebruik word. Tradisioneel was die grootste verbruik van broom die vervaardiging van 1,2-dibromometaan wat op sy beurt gebruik is as 'n teenklopmiddel vir gelode petrol voordat dit as gevolg van omgewingsredes uitgefaseer is.

Broom word ook gebruik in die vervaardiging van berokingsmiddelle, vuurbestande middelle, watersuiweringsmiddelle, kleurstowwe, medisynes, ontsmettingsmiddelle, anorganiese bromiede vir fotografie, ens. Dit word ook gebruik as tussenganger in organiese sintese, waar dit verkies word bo jodium as gevolg van die laer koste daarvan.

Broom word gebruik om gebromeerde plantolie te vervaardig wat gebruik word as emulsifiseerder in baie sitrus-gegeurde koeldranke.

Waterige broom is oranje en kan gebruik word om vir alkene en fenole te toets.

Wanneer dit by 'n alkeen gevoeg word sal dit sy kleur verloor soos dit reageer om 'n kleurlose bromo-alkaan te vorm. Die reaksie met etileen sal byvoorbeeld 1,2-dibromo-etaan lewer.
Wanneer dit by fenol gevoeg word vorm 'n wit presipitaat in die vorm van 2,4,6-tribromofenol. Met anilien vorm 2,4,6 tribromoanilien (selfs in water).

[wysig] Geskiedenis

Broom is deur Antoine Balard by die soutpanne van Montpellier in 1826 ontdek maar is eers in 1860 in groot maat vervaardig. Die Franse chemikus en fisikus Joseph-Louis Gay-Lussac het die naam broom voorgestel vanweë die kenmerkende reuk van die dampe.

[wysig] Verspreiding

Broom kom in die natuur as bromiedsoute in klein hoeveelhede in korsrots voor. Bromiedsoute het as gevolg van loging in seewater versamel (85 dpm) en kan ekonomies uit mineraalbronne ontgin word asook die Dooie See (waar tot 5000 dpm aangetref word).

Ongeveer 500 miljoen kilogram broom word jaarliks wêreldwyd vervaardig (2001) met die die Verenigde State en Israel as die hoofprodusente. Die grootste broomreserwe in die Verenigde State is in Columbia- en Union County, Arkansas geleë.

[wysig] Voorsorgmaatreëls

Elementêre broom veroorsaak irritasie op die vel en slymvliese en sal in gekonsentreerde vorm pynlike blase op die blootgestelde vel en veral die slymvliese veroorsaak. Broomdamp kan selfs in lae konsentrasies (vanaf 10 dpm) asemhaling beïnvloed en sal die inaseming van noemenswaardige hoeveelhede broom die asemhalingstelsel ernstig beskadig.

Daareenvolgens moet veiligheidsbrille gedra word en voldoende ventilasie voorsien word wanneer broom hanteer word.

[wysig] Herwinning

Vanweë die hoë koste van broom word dit normaalweg herwin eerder as om daarmee in die omgewing weg te doen.

[wysig] Verbindings

Aluminiumbromied (AlBr₃), ammoniumbromied (NH₄Br), broom-monofluoried (BrF), broompentafluoried (BrF₅), broomtrifluoried (BrF₃), tetrabromometaan (CBr₄), Broomsuur (HBr), yster(III)bromied (FeBr₃), litiumbromied (LiBr), fosforpentabromied (PBr₅), fosfortribromied (PBr₃), kaliumbromied (KBr), kaliumbromaat (KBrO₃), silwerbromied (AgBr), natriumbromied (NaBr), natriumbromaat (NaBrO₃).