Lockheed P-38 Lightning

Z Wikipedii

Lockheed P-38 Lightning (pol. błyskawica) – amerykański samolot myśliwski dalekiego zasięgu z okresu II wojny światowej. Był to szybki, silnie uzbrojony samolot używany do wielu zadań w różnorodnych warunkach walki, pomimo pewnych wad konstrukcyjnych był to raczej lubiany i udany samolot. Samolot był zbudowany w układzie dwukadłubowym (tzw. latająca rama). Silniki zostały umieszczone w dwóch początkowych sekcjach kadłubów, pomiędzy którymi znajdowała się kabina pilota wraz z systemem uzbrojenia.

Do "Błyskawicy" należy szereg rekordów i ciekawostek: był to pierwszy wojskowy samolot zaprojektowany w zakładach Lockheeda który trafił do produkcji seryjnej, był to pierwszy dwusilnikowy myśliwiec w lotnictwie amerykańskim, pierwszy seryjnie produkowany samolot z silnikiem widlastym Allison V-1710, pierwszy myśliwiec amerykański z podwoziem z kołem przednim, pierwszy amerykański samolot który przekroczył 400 mil na godzinę (640 km/h), pierwszy produkcyjny myśliwiec dwukadłubowy, pierwszy amerykański myśliwiec który zestrzelił niemiecki samolot, był to najcięższy amerykański jednoosobowy myśliwiec w okresie II wojny światowej, jedyny samolot produkowany nieprzerwanie od wejścia Stanów Zjednoczonych do wojny aż do jej zakończenia, a wszystkie Lightningi zestrzeliły łącznie więcej japońskich samolotów niż jakikolwiek inny amerykański myśliwiec.^[1]

Spis treści 1 Historia powstania 2 XP-38 3 Produkcja 4 Użycie bojowe 5 Cechy lotno-pilotażowe 6 Przypisy

[edytuj] Historia powstania

Samolot powstał w odpowiedzi na konkurs USAAC nr. X-608 z 1937 na dwusilnikowy myśliwiec przechwytujący, do konkursu zostały zaproszone firmy Boeing, Consolidated, Curtiss, Douglas oraz Vultee. Przed nową konstrukcją postawiono następujące wymagania - prędkość maksymalna przynajmniej 360 mil na godzinę na wysokości 20.000 stóp i 290 m/h przy powierzchni ziemi (odpowiednio 580 km na wysokości 6100 m i 466 km/h), przy czym na pułapie 20.000 stóp miał być zdolny do lotu z prędkością maksymalną przez przynajmniej godzinę. Przy starcie miał być w stanie pokonać przeszkodę o wysokości 50 stóp 2200 stóp od stojącego startu (przeszkoda 15 m z odległości 670 m). W celu ułatwienia obsługi naziemnej samolot miał mieć podwozie z kołem przednim.^[2]

[edytuj] XP-38

Zobacz więcej w osobnym artykule: Lockheed XP-38 Lightning.

Jako jednostki napędowe użyto silników Allison V-1710 wyposażonych w sprężarki. Zespół projektowy kierowany przez Clarence'a Johnsona opracował unikalny sposób rozmieszczenia silników w dwóch długich belkach i umieszczenia kabiny pilota oraz uzbrojenia pośrodku pomiędzy nimi. W późniejszych wersjach maszyny śmigła samolotu kręciły się w przeciwnych kierunkach co eliminowało momenty reakcyjne i żyroskopowe od śmigieł. Zastosowano też nowatorski pomysł trzypunktowego wciąganego podwozia. Zwrotność miały zapewniać wysuwana podczas walki klapy Fowlera. Zamówiony w 1937 roku prototyp ukończono w grudniu 1938, a oblatano 27 stycznia 1939. Początkowe oznaczenie fabryczne "Model 22" zmieniono na XP-38. Niestety podczas próbnego przelotu z Kalifornii do Nowego Jorku prototyp został zniszczony zanim przeprowadzono wszystkie próby, wskutek czego dowództwo lotnictwa złożyło zamówienie na 12 przedprodukcyjnych YP-38. Pierwszy samolot tej serii ukończono dopiero we wrześniu 1940 r. a ostatni w czerwcu 1941. W YP-38 zastosowano silniki Allison V-1710-27 i V-1710-29 o mocy 1150 KM (858 kW) każdy. W dziobowej części samolotu planowano umieszczenie działko Oldsmobile kalibru 37 mm, 2 karabiny maszynowe 12,7 mm i 2 karabiny maszynowe 7,62 mm.

[edytuj] Produkcja

W maju 1940 misje wojskowe Francji i Wielkiej Brytanii zamówiły odpowiednio 417 i 250 tych myśliwców, jednak w obawie przed dużymi opóźnieniami zarówno Francuzi jak i Brytyjczycy postanowili, wbrew zaleceniom inżynierów Lockheeda, zamówić do swoich samolotów silniki bez sprężarek. W związku z kapitulacją Francji w 1940 r. cały kontrakt przejęła Wielka Brytania. Po dostarczeniu pierwszych 3 egzemplarzy oznaczonych Lightning Mk I wobec niezadowalających osiągów realizację dalszej części zamówienia odwołano, a przeznaczone do Europy samoloty skierowano do jednostek szkolnych jako RP-322.

W lipcu 1940 roku lotnictwo armii USA zamówiło 66 myśliwców P-38. Pierwsze seryjne egzemplarze były uzbrojone w 37mm działko i 4 wielkokalibrowe karabiny maszynowe (12,7 mm) Browning. Wstępna seria liczyła 30 maszyn, te samoloty nigdy nie były przeznaczone do walki, dzięki nim wykryto za to kilka wad myśliwca. Pozostałych 36 należało do wersji P-38D z silniejszym opancerzeniem fotela pilota i samouszczelniającymi się zbiornikami paliwa, ta wersja również nie wzięła udziału w walkach.

Pierwsza wersja "bojowa" – P-38E powstała pod koniec 1941 roku. Zastąpiono w niej stalowe śmigła Hamilton Standard duraluminiowymi Curtiss Electric, a uzbrojenie stanowiło działko Hispano 20 mm i 4 km Browning 12,7 mm. Wprowadzono również szereg innowacji w wyposażeniu samolotu. Powstało 210 P-38E. W końcu 1941 i w roku następnym przystosowano 99 P-38E do prowadzenia rozpoznania fotograficznego (maszyny te otrzymały oznaczenie F-4). Następną serię tworzyło 527 P-38F przystosowanych do przenoszenia dodatkowych zbiorników paliwa lub 900 kg bomb wyposażonych w silniki Allison V-1710-49/53 o mocy 1325 KM (988 kW) każdy. 1082 egzemplarze P-38G były napędzane lekko zmodyfikowanymi silnikami w porównaniu z P-38F, a 601 P-38H silnikami o mocy 1425 KM każdy (w tej wersji zastosowano też ulepszone działko 20 mm, a udźwig bomb zwiększył się do 1450 kg). Część samolotów pozbawiono uzbrojenia zastępując je sprzętem fotograficznym i skierowano do rozpoznania jako F-4B i F-5A.

Wersję P-38J zaczęto wprowadzać w sierpniu 1943 roku, w wersji tej przekonstruowano i powiększono wloty powietrza, co pozwala je łatwo odróżnić od wcześniejszych wersji ("brody" pod silnikami). Wprowadzono też kilka zmian w aerodynamice, likwidując problem blokowania sterów podczas nurkowania w dużej prędkości, powiększono też zbiorniki paliwa wykorzystując wolne miejsce wewnątrz skrzydeł. Pilotując tą wersję pilot mógł w razie niebezpieczeństwa zwiększyć na krótko moc silnika do 1600 KM. Ostatnią wersją były 3923 egzemplarze P-38L (z czego 113 wyprodukowano w fabryce Consolidated-Vultee w Nashville pod oznaczeniem P-38L-VN). P-38L były przystosowane do przenoszenia początkowo 7, a później 10 rakiet 127 mm pod każdym skrzydłem. Wiele samolotów przebudowano na samoloty rozpoznania fotograficznego (oznaczonych F-4 i F-5). Ok. 80 samolotów wersji P-38L zmodyfikowano do wersji P-38M "Night Lightning" (myśliwiec nocny) montując pod dziobem radar, przemalowując samolot na czarno oraz montując tłumiki płomienia na lufach karabinów i działka. Za kabiną pilota dodano kabinę dla operatora radaru.

[edytuj] Użycie bojowe

Pierwsze zwycięstwo odniesione przez pilotów P-38E miało miejsce 4 sierpnia 1942 w pobliżu Aleutów, a zestrzelono parę japońskich łodzi latających Kawanishi H6K. P-38 operowały w tym rejonie od czerwca 1942 roku, jednak pierwszymi Lightningami biorącymi udział w lotach bojowych były rozpoznawcze F-4 działające z Australii i Nowej Gwinei.

Pierwszym samolotem zestrzelonym przez P-38 w Europie był zaś niemiecki Focke-Wulf Fw 200 Condor lecący w nad Atlantykiem 15 sierpnia 1942. Zwycięski samolot należał do 50 Dywizjonu Myśliwskiego stacjonującego na Islandii. Pod koniec 1942 roku, P-38 działały z Północnej Afryki skutecznie utrudniając Niemcom lotniczy transport zaopatrzenia dla wojska stacjonującego w rejonie Morza Śródziemnego. Piloci Luftwaffe niedługo po pierwszych spotkaniach z P-38 poznali jego główne wady – nieco mniejsza zwrotność od samolotów jednosilnikowych oraz spadek osiągów na dużych wysokościach, jednak kolejne wersje P-38 miały coraz mocniejsze silniki, a duża prędkość wznoszenia pozwalała pilotom Lightningów na ucieczkę przed niebezpieczeństwem. Dzięki umieszczonemu w jednym punkcie silnemu uzbrojeniu atak czołowy na P-38 wiązał się z wielkim ryzykiem. Późniejsze wersje – P-38J i P-38L wysyłano w 1943 jako eskortę na dalekie wyprawy bombowe w Europie, jednak loty na dużych wysokościach były bardzo męczące dla pilotów, ze względu na brak silnika który ogrzewałby kabinę pilota, samolot ten pilotowało się też trudniej od jednosilnikowych. W Europie latało wiele przedstawicieli wersji rozpoznawczych F-4 oraz F-5. Miałyone słabsze wersje silnikowe i śmigła o tym samym kierunku obrotów. Pilotując F-5 zaginął w okolicach Marsylii znany pisarz i lotnik francuski, Antoine de Saint-Exupery.

W Azji Lightningi odegrały o wiele większą rolę niż w Europie. Działały praktycznie w każdej części Pacyfiku, oraz w Chinach i Birmie. Duże znaczenie tutaj miał duży zasięg P-38, który pozwalał na osłonę dużych terytoriów, na których często nie można było budować odpowiednio gęstej sieci lotnisk. Skoncentrowany ogień z działka i karabinów maszynowych był dużo bardziej zabójczy dla lekkich myśliwców japońskich niż dla metalowych maszyn niemieckich. Jako fabryczny pilot Lockheeda osiągając niejako "przy okazji" kilka zestrzeleń, latał w Azji Charles Lindbergh, słynny lotnik amerykański. Na P-38 latali również Richard Ira Bong i Tom McGuire, amerykańscy piloci o największej liczbie zwycięstw powietrznych podczas II wojny światowej (odpowiednio 40 i 38 zestrzeleń), odznaczeni amerykańskim Medal of Honor.

O świcie 17 kwietnia 1943 roku wysłano 16 P-38 w ramach operacji "I" nad wyspę Bougainville aby zestrzelić bombowiec z admirałem Isoroku Yamamoto na pokładzie – była to jedna z najbardziej znanych operacji lotniczych na Pacyfiku. Grupą dowodził major John W. Mitchell. Czterech pilotów pod dowództwem kapitana Thomasa G. Lanphiera miało atakować bombowce (leciały tam 2 Mitsubishi G4M) a pozostali mieli zająć się osłoną (6 Mitsubishi A6M). O godzinie 9.34 czasu miejscowego lecące tuż nad wodą P-38 dostrzegły samoloty japońskie. Grupa Mitchella zaczęła wznosić się na 6000 m z wyjątkiem czterech pilotów (Lanphier oraz porucznicy Rex Barber, Raymond Hine i Besby Holmes), którzy ruszyli ku bombowcom. Jeden z japońskich myśliwców osłony zwiększył nagle prędkość i wysunął się przed bombowce sygnalizując niebezpieczeństwo. G4M "Betty" zaczęły gwałtownie nurkować ku ziemi a "Zera" z osłony ruszyły do kontrataku, lecz Amerykanie nie zdawali się zwracać na nie uwagi. Lanphier i Barber mknęli za lecącym nieco z tyłu bombowcem i po chwili zostali zaatakowani przez 3 "Zera". Do jednego z nich, skręcającego z zamiarem przeprowadzenia ataku czołowego, Lanphier oddał krótką serię, dostrzegł że samolot japoński wybucha i zaczął strzelać z całej broni pokładowej do bombowca. Po kilku seriach prawy silnik "Betty" eksplodował i jednocześnie oderwała się końcówka płata. Bombowiec zahaczył lewym skrzydłem o korony palm i zwalił się na ziemię by po chwili eksplodować. W tej maszynie leciał Yamamoto. W tym czasie Barber atakował drugi bombowiec przewożący kontradmirała Matomi Ugaki. Pilot tego samolotu ocalał i po wojnie udzielił wywiadu o przebiegu akcji.

[edytuj] Cechy lotno-pilotażowe

W przypadku każdego samolotu istotnym elementem jest zespół napędowy. Jednakże w przypadku P-38 było to szczególnie silnie wyraźne. Maszyny z silnikami bezsprężarkowymi i tym samym kierunkiem obrotów śmigieł słabo sprawdzały się podczas walki kołowej, szybko traciły energię, a tym samym i inicjatywę w walce. Dobrze sprawdzały się jedynie w roli maszyn rozpoznawczych. Wersje z silnikami sprężarkowymi i śmigłami przeciwbieżnymi miały zdecydowanie lepsze właściwości manewrowe i wartość bojową. Problemem (jak i np. w brytyjskim Bristol Beaufighter) była niedostateczna stateczność kierunkowa. Poważny problem występował podczas awarii jednego z silników podczas startu (zbyt wolna redukcja mocy na sprawnym silniku często doprowadzała do katastrofy). Do największych, z mozołem likwidowanych, można zaliczyć blokowanie sterów przy nurkowaniu z dużymi prędkościami, drgania części ogonowej z powodu dość wiotkiej konstrukcji belek kadłubowych. Do ujemnych cech należałoby zaliczyć też wrażliwe na uszkodzenia elementy układu chłodzenia silników, w razie przestrzelenia i utraty glikolu dochodziło po jakimś czasie do zatarcia się silnika. Jeśli w takiej sytuacji pilot (paradoksalnie) nie zmniejszył mocy jedynego pracującego silnika – asymetria ciągu przy niewystarczającej stateczności kierunkowej doprowadzała do przewrócenia się maszyny na plecy i wejścia w korkociąg. Przy pełnych dodatkowych zbiornikach z paliwem dochodziło do uszkodzeń przeciążonych opon podwozia.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ "Lockheed XP-38 Lightning"
2. ↑ "The Amazing Saga of the Lockheed P-38 Ligntning"