Polonia

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë


(Detaje)	(Detaje)

Moto Kombëtare: s´ka

Gjuhë zyrtare Polonishtja¹

Kryeqyteti

Warsaw

Sistemi Republik

President Lech Kaczyński

Kryeministër Jarosław Kaczyński

Sipërfaqja
-totale
-ujore 312,685 km² - (68 -ta)
2.6 %

Popullsia
- Totale
- Dendësia 38,635,144 (2005) - (32 -ta)
123.5 b. / km²

BPV (nominal)
- Totali
- BPV/banorë 512.9 mild.$ (2005) -(23 -ta)
14,400$ -(48 -ta)

HDI (2003 ) 0.858 (36 ), lartë

Monedha złoty²

Zona kohore UTC + 01:00, verës 02:00

Pavarësia
nga Ndarja Shekulli i X - (shpallur)
11 Nëntor 1918

Në OKB nga 24 Tetor 1945

Himni kombëtar

Mazurek Dąbrowskiego

Kodi i internetit TLD .pl

Prefiksi telefonik +48

1.Bjellorusishtja, Gjuha Kasubiane, Gjermanishtja dhe Ukrainishtja është zyrtare në disa komuna
2.Zëvendësojë Złoty PLN (lexo:Zloti polak)

redaktoni

Republika Polake apo Polonia (polonisht: Rzeczpospolita Polska apo Polska) është shtet në pjesën qendrore të Evropës. Polonia ndodhet e kufizuar nga perëndimi me Gjermaninë, në jug me Çekinë, Sllovakinë, në lindje me Bjellorusinë, Ukrainën dhe në veri me Detin Baltikë, Lituaninë dhe rajonin rusë të Kalingradit.

Polonia si me elemente shtetërore është krijuar që para 1.000 viteve, nga dinastia e Pia-së, ashtu që të arrijë vitet e arta (kulminacionin) në fund të shekullit XVI nën udhëheqjen e dinastisë së Jagilonian-it, kur Polonia ishte një ndër vendet më të fuqishme dhe më të zhvilluarat në Evropë.

Vendi i "Solidarność"-it, Republika e III-të Polake e thirrur në jetë në vitin 1997 ka hyrë në Paktin e Aleancës Veriore (NATO) në vitin 1999 dhe i është bashkangjitur Bashkësisë Evropiane (BE) në vitin 2004.

[redaktoni] Historia

Artikulli kryesor : Historia

966 - Themelimi dhe pagëzim i Polonisë.
1000 - Princi Polak Bolesław I takonhet me perandorin e Gjermanisë Otto III në Gniezno.
1025 - Kururëzohet princi Bolesław I
1138 - Mbreti Bolesław III ndanë tokat për bijtë e tij.
1333 - Władysław I bashkon Poloni.
1410 - Ushtria polake mposhtnë ushtrin teutonic në Grunwald
1569 - Nënshkruhet bashkimi polako-lituanez.
XVI sh. - Shekull i arte
1655-60 - Suedia sulmon dhe shkreton Poloni.
1691 - Ushtria e mbretit Jan Sobieski mposhtë ushtrinë turke në Vienë.
1772, 1793, 1795 - Rusia, Austria dhe Gjermania bëjnë ndarjen e Polnisë në mes tyre.
1918 - shpallja e pavarsisë së Polonisë.
1939-45 - Gjermania fashiste pushton Poloninë.
1945-89 - Instalimi i Qeveris Komuniste nga Moska
1989 - Rilindja e kapitalizmit në Poloni
1990 - Lech Wałęsa zgjedhet kryetar.

[redaktoni] Politika

Artikulli kryesor : Sistemi shtetror

Kryetar i Polonisë: Lech Kaczyński (pas 23 Dhjetor 2005)
Kryeministër: Jarosław Kaczyński (pas 2 Korrik 2006)
Qeveri: 18 minist(ë)re ?
Kuvend: Sejm (460 anëtarë) dhe Senat (100 anëtarë)

[redaktoni] Njësitë administrative

Artikulli kryesor : Njësitë administrative në Poloni

Polonia ka 16 njësi administrative të nivelit të lartë të quajtura vojvoxhva (pol. Województwa) të cilat ndahen në njësi të nivelit të mesme të quajtura povjat (org.:powiaty, njëjës:powiat) dhe që ndahen më tutje në njësi të niveli të ulët të quajtura gmina (org.: gminy, njëjës: gmina)

[redaktoni] Gjeografia

Artikulli kryesor : Gjeografia

Sipërfaqja e përgjithshme e Polonisë është 312,685 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 52 00 V, 20 00 L dhe 304,465 km ² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 8,220 km ² ujë.

Vija bregdetare e Polonisë është 491 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 2,788 km i gjatë.

Klima e Polonisë është klimë e ndryshueshme kryesisht e freskët me verë të lagshtë e dimër mesatar.

Pjesa më e madhe e relievit të Polonisë është terren i rrafshnaltave, kufiri në jugë përshkohet nga malet. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregut të lumit Elb në vendin e quajtur Raçki ( -2m; pol.: Raczki Elbląskie) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,499 metrave në vendin e quajtur Rysy.

Lumi më i gjatë në Poloni është lumi Visila (pol.: Wisła) me një gjatësi prej 1047 km.

Liqeni me sipërfaqe më të madhe në Poloni është liqeni Shniarvu (pol.: Śniardwy me një sipërfaqe prej 113,8 km².