Erde
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| |
||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| D'Erde, ufgnumme vu Apollo 17 im Dezember 1972 | ||||||||||
| Eigeschafte vum Orbit | ||||||||||
| Aphel | 152,1 Mio. km 1,017 AE |
|||||||||
| Grossi Bahnhalbax | 149,6 Mio. km 1 AE |
|||||||||
| Perihel | 147,1 Mio. km 0,983 AE |
|||||||||
| numerischi Exzentrizität | 0,0167 | |||||||||
| Bahnumfang | 939,9 Mio. km | |||||||||
| Siderischi Periode | 365 d 6 h 9 min 9,54 s (365,256 Däg) |
|||||||||
| tropischi Periode | 365 d 5 h 48 min 45,46 s (365,242 Däg = 1 Johr) |
|||||||||
| Ø Orbitalgschwindigkeit | 29,783 km/s | |||||||||
| Physikalischi Eigeschafte | ||||||||||
| Äquator-Durmesser | 12.756,274 km | |||||||||
| Pol-Durmesser | 12.713,504 km | |||||||||
| Middlerer-Durmesser | 12.745,591 km | |||||||||
| Äquatorumfang | 40.076,004 km | |||||||||
| Polumfang | 40.018,638 km | |||||||||
| Middler Umfang | 40.041,455 km | |||||||||
| Volumen | 1 083 206 246 123 km3 | |||||||||
| Oberflächeinhalt | 510 065 284,702 km2 | |||||||||
| Masse | 5,9736 × 1024 kg | |||||||||
| Middleri Dichti | 5,515 g/cm3 | |||||||||
| Ø Fallbeschlünigig | 9,80665 m/s2 | |||||||||
| siderischi Periode | 23 h 56 min 4,09 s | |||||||||
| synodischi Periode (Middelwert yber 1 Johr) |
24 h 00 min 0 s (= 1 Dag) |
|||||||||
| Rotationsgschwindigkeit am Äquator |
465,12 m/s | |||||||||
| Neigig vu dr Drillax | 23° 26' 21,5" (23,44°) |
|||||||||
| geometrischi Albedo | 0,367 | |||||||||
| Fluchtgschwindigkeit | 11,186 km/s | |||||||||
| Temperatur an dr Oberflächi |
|
|||||||||
| Sunneistrahlig | 1,5 x 1018 kWh / Jahr 1,4 kW/m² (im Weltruum) ca. 1,0 kW/m² (bi 90° Istrahlwinkel an dr Oberflächi) |
|||||||||
| Energiverbruch vu dr Mensche | ||||||||||
| Primärenergi | 1,0 x 1014 kWh / Jahr | |||||||||
| Zämmensetzig vu dr Erde (Gew.-%) | ||||||||||
| Sürstoff (O) | 32,44 | |||||||||
| Iise (Fe) | 28,18 | |||||||||
| Silicium (Si) | 17,22 | |||||||||
| Magnesium (Mg) | 15,87 | |||||||||
| Calcium (Ca) | 1,61 | |||||||||
| Nickel (Ni) | 1,61 | |||||||||
| Aluminium (Al) | 1,51 | |||||||||
| Schwäfel (S) | 0,70 | |||||||||
| Chrom (Cr) | 0,43 | |||||||||
| Mangan (Mn) | 0,26 | |||||||||
| Natrium (Na) | 0,25 | |||||||||
| Phosphor (P) | 0,12 | |||||||||
| Kobalt (Co) | 0,09 | |||||||||
| Titan (Ti) | 0,07 | |||||||||
| Kalium (K) | 0,02 | |||||||||
| Sustigi Date | ||||||||||
| Azahl vu dr Mönd | 1 | |||||||||
D'Erde (lat. Terra) [D'Äerd] ass dee Planéit, op deem mir liewen. Se isch vu dr Sunne us gsähe dr dritte Planet in unserem Sunnesystem un bislang dr einzig, wo sicher Läbe noochgwiise isch. Weje´m Wàss´r, wie de greescht Teil vun d´Surface bedeckt, nannt m´r se öi de blöi Planet.
D'Erde het numme ei Mond. (Mo, Erdmo), wo sie umchreist. D'Masse vum Mo isch mit 1/81 vu dr Erdmasse rächt hoch. Dorum isch dert au 80% vom Drillimpuls vum Erde-Mo-System konzentriert. S'Erde-Mo-System wird oft au als Doppelplanetesystem bezeichnet.
D'Erde isch dr fümftgrösst Planet im Sunnesystem un dr grösst, wo chei Gasriis isch, sundern in dr Hauptsach us Felse un Metalle bestot. Sonige Himmelschörper werre au als terrestrisch oder erdähnlich bezeichnet. Dr Erde het vu allene bechannte Himmelschörper yber 500 km Durmesser im Sunnesystem die höchst middler Dichti.
Si isch ugfähr 4,55 Milliarde Johre alt un isch us dr Protoerde entstande, noochdem sälli vum e ebba marsgrosse andere Protoplanet troffe worre isch. Us sällere Verschmelzig sin no die hüttig Erde wie au dr Erdmo enstande. (Lueg au: Entstehig vum Erdmo).
E bechannte Reisefüehrer bezeichnet d'Erde als grösstedeils harmlos.
[ändere] Herkunft vum Wasser
D'Härkunft vum Wasser uf dr Erde, insbsunders d'Froog, werum uf dr Erde dütli meh Wasser voorchunnt als uf de anderne erdähnliche Planetene, isch bis hüt ned befriedigend gklärt worde. En Teil vum Wasser chönnti dur Uusgase vu dr Magma entstande sii, also letschtendli usm Erdinnere choo. Ob drdruur abr d'Mengi vum Wasser gklärt werde cha, isch fragwürdig.
