Blaenau Ffestiniog

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Blaenau Ffestiniog Gwynedd

Mae Blaenau Ffestiniog yn dref yng Ngwynedd sydd gerllaw Parc Cenedlaethol Eryri. Mae ganddi boblogaeth o 4,830 (Cyfrifiad 2001).

Roedd y dref yn ganolfan bwysig iawn yn y diwydiant llechi.

Mae'r tir o gwmpas y dref yn rhan o'r parc cenedlaethol, ond dyw'r dref ei hunan ddim - fe'i heithrwyd oherwydd yr olion diwydiannol sy'n amlwg o amgylch y dref. Dywedir ei bod yn bwrw llawer o law yno. Lleolir y Moelwynion yn agos i'r dref, uwchben pentref Tanygrisiau.

Yn draddodiadol, roedd yn rhan o Sir Feirionydd.

[golygu] Hanes

Tyfodd Blaenau yn gyflym o gwmpas y chwareli llechi yn ystod y 19eg ganrif. Agorwyd rheilffordd fach (Rheilffordd Ffestiniog heddiw) i gludo llechi o Blaenau i Borthmadog, oedd yn borthladd bach prysur yn y 19eg ganrif.

[golygu] Diwylliant

Mae sawl band Cymraeg wedi dod o Flaenau Ffestiniog, Anweledig, Llwybr Llaethog a dau boi o Blaena er enghraifft.

[golygu] Enwogion

R. Bryn Williams - ganed y llenor a hanesydd yn Blaenau ym 1902 a threuliodd ei blentyndod cynnar yno cyn symud â'r rhieni i'r Wladfa ym Mhatagonia.
Gwyn Thomas - cafodd y bardd ac ysgolhaig adnabyddus, a aned yn Nhanysgrisiau ei fagu yn y Blaenau.

[golygu] Eisteddfod Genedlaethol

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol ym Mlaenau Ffestiniog ym 1898. Am wybodaeth bellach gweler:

Eisteddfod Genedlaethol Cymru Blaenau Ffestiniog 1898

[golygu] Trafnidiaeth

Saif Blaenau ar un pen Rheilffordd Dyffryn Conwy, sy'n ei chysylltu â Chyffordd Llandudno a Llandudno trwy dirlun prydfrerth Dyffryn Conwy. Ceir lein arall, ar gyfer twristiaid yn bennaf heddiw ond yn y gorffennol yn dwyn llechi i'r cei ym Mhorthmadog, sef Reilffordd Ffestiniog. Mae'r A470 yn mynd trwy'r dref, ac mae gwasanaethau bws cyson i Fangor, sef rhif 1.