Ameriko

El Vikipedio

Pligrandigu mapon de Nordameriko
Pligrandigu mapon de Sudameriko

Ameriko estas kontinento inter Azio kaj Eŭropo. Ĝia nomo devenas de la itala maristo Ameriko Vespucio. Oni povas dividi Amerikon en tri partojn: Nordameriko, Mezameriko kaj Antiloj, kaj Sudameriko, konektitaj de la istmo de Panamo. (vidu Abya Yala)

[redaktu] Nordameriko

Nordameriko havas areon de 23.477.000 km². Ĝi havas tri sendependajn landojn:

Ankaŭ Gronlando (dana) estas en Nordameriko.

[redaktu] Mezameriko

Mezameriko kaj Antiloj (aŭ la Kariba Insularo) havas areon de 758.000 km². Ĝi havas dudek sendependajn landojn:

Antigvo-Barbudo
Bahamoj
Barbado
Belizo
Domingo
Dominiko
Grenado
Gvatemalo
Haitio
Honduro
Jamajko
Kostariko
Kubo (lando)
Nikaragvo
Panamo
Puerto-Riko (ŝtato libera asociiĝinta kun Usono)
Salvadoro
Sankta Kristofo kaj Neviso
Sankta Lucio
Sankta Vincento kaj Grenadinoj
Trinidado kaj Tobago

[redaktu] Sudameriko

Sudameriko havas areon de 17.809.000 km². Ĝi havas dek du sendependajn landojn:

En Nordameriko, homoj lernas, ke Ameriko havas du kontinentojn: Sudameriko kaj Nordameriko, sed en Sudameriko, homoj lernas, ke Ameriko estas nur unu kontinento. La ekzisto de la dividantaj Panama kanalo kaj Mezamerika istmo pravigas la unuan ideon, dum la dua ĉerpas sian veron el la situo de Ameriko kiel mondparto izolita disde Afriko, Eŭrazio kaj Aŭstralio kaj oni bedaŭras malpurigi la najbarecon de usonanoj.

El lingva-kultura vidpunkto oni ankaŭ povas dividi Amerikon en du partojn: Nordameriko (= Ameriko norde de Meksiko) kaj Latin-Ameriko (tiuj areoj sude de Usono, kie latinidaj lingvoj ĉefrolas), aŭ eĉ en tri partojn: Nordameriko, Hispan-Ameriko kaj Portugal-Ameriko (= Brazilo, portugallingva).

Usonanoj nomas sian landon America ("Ameriko") kaj sin mem Americans ("amerikanoj"), dum ili nomas Amerikon the Americas ("la Amerikoj") kaj alilandajn amerikanojn per specifaj terminoj ("sudamerikanoj", "kanadanoj", "peruanoj" ktp.), sekve la anglan frazo "American to Americans" povas signifi "Ameriko al amerikanoj" aŭ "Ameriko al usonanoj". Hispanamerikanoj nomas ilin "nordamerikanoj". Tiu ofte ĉangrenigas aliaj landanoj, ĉar se oni diras "Amerikanoj invadis landon", "Amerikanoj mortpafas militmalliberulojn", "Amerikanoj pisas sur Koranon", "Amerikanoj mortpunas adoleskanton", ktp. ne eblas scii se la novaĵo diras pri anoj de tuta Ameriko, aŭ nur pri Usonanoj, ĉar oni ne povas scii ĉu "amerikano" estas ano de "Ameriko" (Usono) aŭ "Amerikoj".

En la jaro 1992 la amerikaj indiĝenaj popoloj decidis nomi Amerikon Abya Yala. Tiu nomo estis proponita de la Tuloj, panama indiĝena popolo.