Antverpeno (urbo)
El Vikipedio
| Mapo de la komunumoj en la provinco |
|---|
 |
| Bazaj informoj |
| Provinco: Antverpeno |
| geografia situo: 51°12’N; 4°24’E Mapo |
| areo: 203,80 km² |
| loĝantoj: 470 416 (2005-01-31) |
| loĝdenso: 2233 loĝantoj/km² |
| horzono: GMT+1h (+2h de aprilo ĝis oktobro) |
| poŝtkodoj: 2000-2018 |
Antverpeno (nederlande: Antwerpen) estas urbo kun granda haveno en Belgio. Antverpeno estas la dua plej granda urbo de Belgio kaj la plej granda de la Flandra regiono. La urbo havas 470 416 loĝantojn kaj la tuta kunurbaĵo enhavas ĉirkaŭ 800 000 loĝantojn (januaro 2005). Ĝi estas la ĉefurbo de la provinco Antverpeno. La urbo troviĝas je la dekstra bordo de la rivero Skeldo kaj estas konata pro sia vasta havenoregiono kun internacia kargotransporto.
Antverpeno estas la koro de la diamantindustrio, kaj se temas pri komerco, kaj se temas pri tajlado.
La urbo estas konata kiel la Jerusalemo de la okcidento pro la granda juda komunumo; multaj de ĝiaj anoj estas ortodoksaj.
Antverpeno ankaŭ estas fama pro sia zoologia ĝardeno, kiu estas unu el la plej malnovaj de la mondo. La Antverpena bestĝardeno troviĝas en la mezo de urbo kaj loĝigas pli ol kvar mil bestojn. La Reĝa Kompanio pri Zoologio kontrolas la bonfarton de la bestoj kaj jam dum pli ol cent jaroj helpas protekti endanĝerigitajn bestajn speciojn.
Ekde 1977 la municipoj Berchem, Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem kaj Wilrijk apartenas al Antverpeno, la ĉefa municipo.
Enhavo |
[redaktu] Historio
Jam en romiaj tempoj, sur tiu ĉi loko troviĝis gaŭlo-romia vicus. Tion montras trovaĵoj el la 2a kaj 3a jarcento post Kristo.
En la 7a jarcento komenciĝis la kristaniĝo. Unuafoje menciita en diplomo Antverpeno estis en 726. La statuson de urbo ĝi ricevis en la jaro 1291.
Ĉirkaŭ 1400 Antverpeno estis sufiĉe, sed ne tre granda urbo, kiu havis malpli ol 10 000 loĝantojn. En la 15-a jarcento la urbo komencis rapidege evolui ĝis unu el la plej grandaj komercurboj de Eŭropo. En la jaro 1500 Antverpeno havis pli malpli 50 000 loĝantojn, ĉirkaŭ 1560 la cifero atingis la nombro de 100 000.
Ĉefe en la jaroj sub la regado de Karlo la 5-a kaj en la unuaj jaroj sub la regado de Filipo la 2-a (en la 16-a jarcento) Antverpeno estis bonfarta kaj ege grava havenurbo. Oni povas nomi Antverpenon la naskiĝloko de la libera komerco, ĉar en tiu tempo la komercistoj de Antverpeno enkondukis kelkajn sistemojn kiuj nuntempe ankoraŭ apartenas al la ekonomia sistemo, ekzemple la akciulaĵo kaj la Borso.
Meze de la 16-a jarcento, kalvinismo komencis havi grandan sekvantaron en la urbo. Per religia nombrado (censo) ĉirkaŭ 1580, farita de vicreĝo Vilhelmo de Oranĝo, evidentiĝis, ke 33 % de la loĝantaro estis sekvanto de kalvinismo, 17 % de luteranismo kaj 50 % de katolikismo.
La kvereloj de la ribelo kontraŭ Hispanio kaŭzis grandan damaĝon al la urbo. En 1576 la urbo estis rabita de ribelaj hispanaj dungsoldatoj, kiuj murdis 8000 civilulojn (Hispana furio). Poste la urbo aliĝis al la Pacigo de Gento kaj estis la ĉefurbo de la kontraŭ-Hispana ribelo dum la venontaj naŭ jaroj. En 1585 Antverpeno, post sieĝo kiu daŭris preskaŭ tutan jaron, estis konkerita de la hispana vicreĝo Aleksandro Farnese, duko de Parma. Post tiu konkero, proksimume la duono de la loĝantaro foriris al Holando. La nombro de loĝantaro malaltiĝis al 45 000. Holandaj kaj zelandaj ŝipoj baris la Skeldo-elfluejon, tiel ke la (tiam hispana) urbo ne plu povis komerci transmare. En la venontaj du jarcentoj Antverpeno ne plu atingis la prosperon de la antaŭa periodo. Antverpeno restis tamen unu el la plej gravaj ekonomiaj kaj kulturaj centroj de la hispanaj (kaj post aŭstraj) Nederlandoj. Ĝi naskis en tiu tempo grandajn pentristojn kiel Rubens kaj Teniers.
[redaktu] Vidindaĵoj
La urbo estas riĉa je vidindaĵoj. La sekvantaj donas impreson de la urbo:
- La urbodomo, ekkonstruita la 27-an de februaro 1561 kaj inaŭgurita la 27-an de februaro 1565, realigita de pluraj arkitekoj, inter kiuj Cornelis Floris II de Vriendt, estas la plej reprezenta renesanca konstruaĵo de Flandrio. Du fojojn incendio grandparte ruinigis la domon, nome en 1576 dum la Hispana furio kaj en 1794 dum atako de Francio.
- La bronza statuo de Brabo, laŭ la legendo juna heroo, kiu forhakis la manon de la giganto Druon Antigoon, kaj ĵetis ĝin en la riveron Skeldo. Laŭ tiu sama legendo la vorto Antverpeno devenus de hand werpen (= ĵeti manon). La realo tamen estas malpli romantika. La urbonomo devenas de aanwerp aŭ Anoverpis, kabo en Skeldo sur kiu oni ekkonstruis la urbon, precize tie kie nun estas la kastelo
- "Het Steen", kun la ŝipomuzeo.
- La Reĝa Muzeo por Belaj Artoj en Sud-Antverpeno.
- La Antverpena zoo.
- La "Hof van Leire", kie troviĝas tereno de la Antverpena Universitato.
- La stacidomo de Antwerpen-Centraal ĉe Astridplein.
- La nova justicejo en la ekstrema sudo jam aspektas tre moderna.
- La Rubens-domo, naskiĝdomo de la fama pentristo,
- La katedralo de Nia Sinjorino, la plej granda gotika konstruaĵo de la malaltaj landoj, ekkonstruita en 1124 kaj daŭre konstruata dum pluraj jarcentoj.
- Muzeo Plantin-Moretus, laborejo de la fama presisto.
- Van Wesenbeekstraat, la Ĉina Urbo de Antverpeno.
- Boerentoren (=kamparana turo), la unua nubskrapulo sur la eŭropa kontinento, 97 metrojn alta, konstruata de 1929 ĝis 1931.
[redaktu] La haveno de Antverpeno
La haveno de Antverpeno estas unu el la plej grandaj de la tuta mondo. Pro ĝia centra situo, internaciaj firmaoj kiel BASF kaj Bayer tie havas gravajn produktejojn. La haveno precipe famas pro ĝia transŝanĝo de konteneroj.
La ekspansio de la haveno minacas i.a. la vilaĝon Doel. La registaro nove konstruigis la Deurganckdokon ĵus sude de la vilaĝa centro. Kompreneble ĝi ankaŭ kreas multajn laborlokojn.
[redaktu] Trafiko kaj Transporto
[redaktu] Trafiko
La bulvardoj (franca bulvardo, itala bulvardo, amerika bulvardo kaj brita bulvardo) estas la plej gravaj arterioj en Antverpeno. Ĉirkaŭ la urbo estas la aŭtostrado R1. Ĉi tiu kunligas la A1/E19 (Breda unuflanke kaj Meĥleno aliflanke), la A12 (Bergen op Zoom), la A21/E34 (Turnhout-Eindhoven), la A13/E313 (Haselto) kaj la A14/E17 (Gento). Pro la kunveno de grandaj nord-sudkunligoj (de Roterdamo, Amsterdamo kaj aliaj partoj de Nederlando ĝis Antverpeno, Bruselo kaj Charleroi kaj plien al Francio) kaj gravaj orient-okcidentkunligoj (inter Germanio, kun ĉefe Akeno kaj Kolonjo, unuflanke kaj la belga marbordo aliflanke) la antverpena ringoŝoseo estas unu el la plej veturigitaj partoj de aŭtostrado en Okcidenta Eŭropo, kun la trafika ĥaoso kiel sekvo.
[redaktu] Publika transporto
La Flandra Transportkompanio "De Lijn" ekspluatas la urbotransporton en Antverpeno per busoj kaj tramoj. Kvar tramolinioj uzas tunelon (antaŭmetroon) sub la urbo kaj Skeldo, nome tramoj 2, 3, 5 kaj 15. En Antverpeno estas ok stacidomoj: Antverpeno-Centra, -Berchem, -Dam, -Luchtbal, -Noorderdokken, -Oost, -Zuid kaj Hoboken-Polder; el kiuj la stacidomoj Antverpeno-Centra kaj -Berchem estas la plej gravaj fervojaj nodoj. Antverpeno havas rektajn fervojajn kunligojn al Gento (linio 59), Roosendaal (linio 12), Meĥleno (linio 25 kaj 27), Puurs (linio 52) kaj Lier (linio 15)
[redaktu] Partneraj urboj
Antverpeno havas partnerajn rilatojn kun la sekvaj urboj:
Mulhouse, Francio ekde 1954
Sankt-Peterburgo, Rusio ekde 1958
Ŝanhajo, Ĉinio ekde 1984
Ĥajfo, Israelo ekde 1995
Kaburbo, Sud-Afriko ekde 1996
Barcelono, Katalunio, Hispanio ekde 1997
Ludwigshafen am Rhein, Germanio ekde 1998
Urboamikecaj rilatoj krome ekzistas kun la sekvaj urboj:
Paramaribo, Surinamo- Durban, Sud-Afriko
[redaktu] Sporto
En Antverpeno estas du futbalaj teamoj:
- Germinal-Beerschot (unua klaso)
- Antwerp FC (dua klaso)
[redaktu] Antverpeno kaj Esperanto
La Universala Kongreso okazis tri-foje en Antverpeno:
La Esperanto-domo de Antverpeno, kunvenejo de la Esperanto-grupo de Antverpeno estas multe vizitata de eksterlandaj esperantistoj.
[redaktu] Vidu ankaŭ
- Samnoma provinco Antverpeno
[redaktu] Eksteraj ligiloj
Urba mapo- Oficiala retejo de la komunumo (nederlande kaj angle)
- Turisma retejo de la urbo kaj komunumo (nederlande, france kaj angle)
ReVo : Antverpeno
|
|
 |
|---|---|
|
Aartselaar | Antverpeno | Arendonk | Baarle-Hertog | Balen | Beerse | Berlaar | Boechout | Bonheiden | Boom | Bornem | Borsbeek | Brasschaat | Brecht | Dessel | Duffel | Edegem | Essen | Geel | Grobbendonk | Heist-op-den-Berg | Hemiksem | Herentals | Herenthout | Herselt | Hoogstraten | Hove | Hulshout | Kalmthout | Kapellen | Kasterlee | Kontich | Laakdal | Lier | Lille | Lint | Malle | Meĥleno | Meerhout | Merksplas | Mol | Mortsel | Niel | Nijlen | Olen | Oud-Turnhout | Putte | Puurs | Ranst | Ravels | Retie | Rijkevorsel | Rumst | Schelle | Schilde | Schoten | Sint-Amands | Sint-Katelijne-Waver | Stabroek | Turnhout | Vorselaar | Vosselaar | Westerlo | Wijnegem | Willebroek | Wommelgem | Wuustwezel | Zandhoven | Zoersel | Zwijndrecht |
|
| Belgio | Provincoj | |
Ĉi tiu artikolo estas akceptita en la liston de elstaraj artikoloj.
