Pilsen

Van Wikipedia

Pilsen/Plzeň
Basisgegevens
Land	Tsjechië
Regio	Pilsen
District	Plzeň-město
Inwoneraantal (2006)	162627
Oppervlakte	137,65 km²
49° 44' NB, 13° 22' OL
Overige informatie
Postcode	301 00
Netnummer	(+420) 37
Burgemeester	Pavel Rödl
Adres	náměstí Republiky 1 306 32 Plzeň
Website	http://info.plzen-city.cz

Pilsen (Tsjechisch: Plzeň  uitspraak (info·uitleg)) is een stad in het westen van Tsjechië. Het is de hoofdstad van de gelijknamige regio Pilsen. Met 162.627 inwoners is het de vierde stad van het land, na Praag, Brno en Ostrava. De stad is bekend geworden doordat het de bakermat en naamgever is van het Pilsener bier: pils, en doordat de fabrieken van Škoda in de stad gevestigd zijn.

Inhoud 1 Geografie 1.1 Ligging 1.2 Klimaat 1.3 Bevolking 1.4 Stadsindeling 2 Geschiedenis 3 Politiek 3.1 Gemeenteraad 3.2 Lijst van burgemeesters 3.3 Partnersteden 4 Onderwijs 5 Economie 6 Verkeer 7 Cultuur 8 Sport 9 Personen 9.1 Geboren in Pilsen 9.2 Verbonden met Pilsen 10 Externe links 11 Bronnen en referenties

[bewerk] Geografie

[bewerk] Ligging

Pilsen ligt bij de samenkomst van de rivieren Radbuza, Mže, Úhlava en Úslava, die verder gaan als de rivier Berounka. Pilsen is de hoofdstad van de regio Pilsen (Tsjechisch: Plzeňský kraj) en van de drie districten Plzeň-jih (Pilsen-zuid), Plzeň-město (Pilsen-stad) en Plzeň-sever (Pilsen-noord). De binnenstad ligt op ongeveer 310 meter boven de zeespiegel en de maximale hoogte in de stad is 452 meter. De bodem bestaat voornamelijk uit Arkose.

[bewerk] Klimaat

Het klimaat in Pilsen bestaat uit lange, droge zomers en een zeer droge winter met korte sneeuwperioden. De gemiddelde temperatuur is over een heel jaar gemeten 7,5 °C, met een gemiddelde neerslag van 520 milimeter per jaar. De hoogste temperatuur ooit gemeten in Pilsen was 40,1 °C in 1983, de laagste –27,6 °C in 1987. Jaarlijks schijnt tussen de 1400 en 1700 uur de zon.

[bewerk] Bevolking

In de tijden na de stichting van de stad schommelde het aantal inwoners waarschijnlijk rond de 3.000. De Dertigjarige Oorlog zorgde voor een snelle teruggang. In het midden van de 19e eeuw overschreed het inwoneraantal de 10.000. De daaropvolgende jaren groeide de stad snel en al in 1890 werd de grens van 50.000 inwoners overschreden. Het maximum aantal inwoners bereikte Pilsen in het jaar 1991, toen 173.008 inwoners werden gemeten. Sindsdien neemt het inwoneraantal geleidelijk af tot 162.627 in 2006.

Jaar	2001	2002	2003	2004	2005
Inwonersaantal[1]	164 336	163 791	164 180	162 627	162 759

[bewerk] Stadsindeling

De stad Pilsen bestaat uit 10 stadsdistricten, die samen weer bestaan uit 31 stadsdelen. Hieronder een lijst van de stadsdistricten (vetgedrukt) met daarachter de tot dat district behorende stadsdelen.

• Pilsen 1 - Lochotín: Bolevec en Severní Předměstí
• Pilsen 2 - Slovany: Božkov, Černice, Doudlevce, Hradiště, Koterov, Lobzy en Východní Předměstí
• Pilsen 3 - Bory: Doudlevce, Jižní Předměstí, Litice, Nová Hospoda, Radobyčice, Skvrňany, Valcha, Vnitřní Město en Východní Předměstí
• Pilsen 4 - Doubravka: Bukovec, Červený Hrádek, Doubravka, Lobzy, Újezd en Východní Předměstí
• Pilsen 5 - Křimice: Křimice
• Pilsen 6 - Litice: Litice
• Pilsen 7 - Radčice: Radčice
• Pilsen 8 - Černice: Černice
• Pilsen 9 - Malesice: Dolní Vlkýš en Malesice
• Pilsen 10 - Lhota: Lhota

[bewerk] Geschiedenis

In het jaar 1295 besloot Wenceslaus II tot de bouw van Pilsen. Als locatie koos hij de samenkomst van de vier rivieren Radbuza, Mže, Úhlava en Úslava. Dit is ongeveer 10 kilometer ten noordwesten van de oorspronkelijke nederzetting Plzeň, wat op de plaats lag waar nu de stad Starý Plzenec (Oud Pilsen) ligt. Nieuw Pilsen (Nová Plzeň) werd de naam van de nieuwe stad, die ontworpen werd door de koninklijke architect Jindřich. Het werd een stad uitgestrekt over 20 hectare met een rechthoekig ontwerp van 15 straten en een marktplein. Dit hoofdplein is met een grootte van 193 bij 139 meter één van de grootste van Europa en ook de breedte van de straten was naar middeleeuwse maatstaven ongewoon groot.

Ondanks dat Pilsen de jongste koninklijke stad van West-Bohemen was ontwikkelde de stad zich zeer snel. Al gauw was het een belangrijk handelscentrum op de route van Praag naar Cheb en verder naar Regensburg en Neurenberg. Het was in de 14e eeuw de derde stad van Bohemen geworden, na Praag en Kutná Hora. Uit het jaar 1307 stamt de eerste vermelding van een brouwerij in Pilsen en uit 1328 de eerste Latijnse school. Tot in de 16e eeuw was het belangrijkste exportproduct voor de stad het rundvee. In heel Bohemen en zelfs tot in Slowakije werden de dieren opgekocht en vooral naar Beieren uitgevoerd.

In het jaar 1417 werd er een staatsgreep gepleegd in Pilsen en de aanhangers van de Hussieten kwamen aan de macht. In 1419 verlieten de radicale Hussieten Praag en zij kwamen naar Pilsen. De stad werd het centrum van de chiliastische Hussieten. Onder hen was de belangrijke generaal Jan Žižka. Langzamerhand werd het aantal aanhangers van de Hussieten in Pilsen echter kleiner, waarna het radicale deel van hen de stad in 1420 verliet. Pilsen wisselde vervolgens snel van zijde en werd het centrum van het katholieke verzet tegen de Hussieten. Zij probeerden op hun beurt in de daarop volgende jaren de stad vijfmaal opnieuw te bezetten (1421, 1422, 1423, 1427 en 1433-1434), maar al deze poging bleken tevergeefs. De laatste poging was de hevigste. De belegering duurde van juli 1433 tot mei 1434. In januari 1434 lukte het de inwoners van Pilsen bij een tegenaanval om een kameel als krijgsbuit te bemachtigen. Sinds ongeveer 1560 is de kameel onderdeel van het wapen van de stad. Aan het begin van mei gaven de Hussieten de strijd op en trokken ze zich terug.

In het jaar 1468 was Pilsen de eerste stad in Bohemen waar de techniek van de boekdrukkunst werd gebruikt. Het boek "Trojánská kronika" (Trojaanse Kroniek) werd gedrukt. Van dit boek zijn er twee bewaard gebleven, waarvan tegenwoordig één in de Tsjechische nationale bibliotheek ligt en de andere in het nationaal museum in Praag.

In 1507 vond een grote brand plaats, waarbij tweederde van de stad verwoest werd. In 1578 besloot de 'gemeenteraad' dat alleen katholieken nog stadsburger konden worden. Dit heeft er mede voor gezorgd dat Pilsen nog steeds een katholiek bolwerk is.

Aan het einde van de 16e eeuw vond een pestepidemie plaats in Praag. Hierop besloot keizer Rudolf II tijdelijk Pilsen als zijn residentie te gebruiken, wat ervoor zorgde dat Pilsen in de jaren 1599 en 1600 hoofdstad van het keizerrijk was. Rudolf II besloot in Pilsen een zogenaamd "Keizerlijk Huis" (Císařský dům) te bouwen, maar toen het huis in 1606 klaar was heeft hij er nooit meer gebruik van gemaakt. Tegenwoordig is het informatiecentrum van de gemeente in het gebouw gevestigd.

De Dertigjarige Oorlog betekende voor Pilsen het begin van de armoede en reusachtige schulden. Na het uitbreken van de standenopstand in Bohemen in 1618 bleef de stad trouw aan de keizer. Op 21 november van dat jaar werd de stad na een korte belegering, de Slag van Pilsen, ingenomen door Ernst von Mansfeld. Tot april 1621 zou de stad bezet blijven. Albrecht von Wallenstein had in het jaar 1633 zijn winterverblijf in Pilsen. Op 25 februari 1634 werd hij vermoord in Cheb. Pilsen werd onsuccesvol belegerd door de Zweden in 1637 en 1648.

Na de Dertigjarige Oorlog was er van de economie van de stad niets over: de voorsteden waren afgebrand, de bevolking was gehalveerd en eenderde van de huizen in de binnenstad was verwoest. De wederopbouw van Pilsen duurde bijna een eeuw. Aan het einde van de 17e eeuw begon de invloed van de barokstijl op de architectuur in de stad. De economische betekenis van de stad van voor de oorlog bleef echter lang weg. Pas aan het einde van de 18e eeuw was het inwoneraantal weer op het niveau van 1600, en tot in de 19e eeuw bleef Pilsen een provinciestad zonder grote betekenis.

In de tweede helft van de 19e eeuw is Pilsen weer een grote en belangrijke stad geworden. Het is de op één na grootste stad van Bohemen, na Praag. In het jaar 1869 werd de machinebouwfabriek Škoda opgericht, wat zorgde voor een enorme economische impuls. In 1899 rijdt de eerste trein langs de stad. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ging Škoda zich steeds meer richten op de wapenindustrie. Op 25 mei 1917 vond er een zwaar ongeluk plaats in een munitiefabriek in het stadsdeel Bolevec: 300 mensen kwamen om het leven.

In 1924 breidde de stad zich uit, doordat de gemeenten Doubravka, Doudlevce, Lobzy en Skvrňany stadsdelen van de stad werden. Pilsen had nu 108.023 inwoners. In 1941 reed de eerste trolleybus in de stad, waarna Pilsen in 1942 weer groter werd: de gemeenten Bolevec, Bozkov, Bukovec, Cernice, Hradiste, Koterov, Radobycice en Ujezd sloten zich aan bij de stad. Gedurende de rest van de Tweede Wereldoorlog vonden er 11 bombardementen plaats op Pilsen, die samen het leven kostten aan 976 mensen.

Aan het einde van de oorlog, op 5 mei 1945, vond een spontane opstand van de bevolking plaats tegen de Duitse bezetter. Een dag later werden Pilsen en de rest van west-Bohemen bevrijd door het Amerikaanse leger. In de jaren na de oorlog kreeg Pilsen twee universitaire faculteiten en een hogeschool voor machinebouw en elektrotechniek. In 1957 werd begonnen aan de bouw van nieuwbouwwijken: In 1957 Slovany, 1961 Doubravka, 1966 Bory, 1968 Slovany, 1974 Lochotín en 1989 Vinice. In 1976 bereikte Pilsen haar huidige grootte, toen de gemeenten Černice, Radobyčice, Koterov, Červený Hrádek, Křimice en Radčice zich aansloten bij de stad.

In 1989 kreeg de binnenstad de status van beschermd stadsgezicht.

[bewerk] Politiek

[bewerk] Gemeenteraad

Sinds de verkiezingen van oktober 2006, waarbij de opkomst in Pilsen 37,06% was, is de Občanská demokratická strana (Democratische burgerpartij, ODS) de grootste partij in de gemeenteraad (zastupitelstvo statutárního města). Deze partij heeft 22 van de 47 zetels. Andere grote partijen in Pilsen zijn de Česká strana sociálně demokratická (Tsjechische sociaaldemocratische partij, ČSSD, 10 zetels) en de Komunistická strana Čech a Moravy (Communistische partij Bohemen en Moravië, KSČM, 6 zetels).

[bewerk] Lijst van burgemeesters

Sinds 1990 heeft Pilsen 6 burgemeesters (primátor) gehad. Elk stadsdeel heeft daarnaast nog een eigen burgemeester (starosta).

• Stanislav Loukota, 2 maart 1990 – 5 december 1990
• Zdeněk Mraček (OF), 1990 - 1994
• Zdeněk Prosek (ODS), 1994 -1998
• Jiří Šneberger (ODS), 1998 - 2004
• Miroslav Kalous (ODS), 2004 - 2006
• Pavel Rödl (ODS), sinds 2006

[bewerk] Partnersteden

Pilsen heeft partnerschappen met de volgende steden: ^[2]

• Birmingham, Verenigde Staten
• Limoges, Frankrijk
• Regensburg, Duitsland
• Takasaki, Japan
• Winterthur, Zwitserland

[bewerk] Onderwijs

Naast onder andere 29 basisscholen en 5 gymnasia heeft Pilsen op het gebied van onderwijs twee universiteiten. De faculteit Geneeskunde van de Karelsuniversiteit Praag is in de stad gevestigd, en daarnaast is er sinds 1991 de Westboheemse Universiteit. Deze laatste universiteit biedt inmiddels onderwijs aan 17.270 studenten (november 2006).

[bewerk] Economie

Ongeveer tweederde van het BBP van de regio Pilsen wordt geproduceerd in de stad Pilsen, ondanks dat maar 29,8% van de inwoners van de regio in de stad woont. De werkloosheid in de stad bedroeg in 2004 6,9%. Belangrijk voor de economie waren altijd de twee traditionele ondernemingen: Škoda en de bierbrouwerijen. Tegenwoordig bevindt zich aan de ene kant van Pilsen de Pilsner Urquell-fabrieken, en aan de andere kant de fabrieksterreinen van Škoda.

[Škoda is in de geschiedenis van Pilsen sinds 1859, toen het werd opgericht, erg belangrijk geweest. Het bedrijf verschafte veel mensen werk en is nog steeds de grootste werkgever van de stad. In Pilsen worden geen auto's geproduceerd, maar wel trams en trolleybussen. De automobielfabriek van Škoda ligt in Mladá Boleslav.

Vanwege de zeer slechte bierkwaliteit in Pilsen besloten de burgers van Pilsen die bier mochten brouwen tot de bouw van een nieuwe brouwerij. In 1842 benoemden zij de Beierse Josef Groll tot de eerste brouwmeester. Groll wordt als de bedenker van Pilsener, wat naar Pilsen genoemd is, gezien. Aan het einde van de 19e eeuw had de brouwerij al 600 medewerkers. In het jaar 1898 werd de naam Pilsner Urquell bedacht, de naam die het biermerk uit Pilsen tegenwoordig nog steeds heeft. Na de Tweede Wereldoorlog werd de bierbrouwerij eigendom van de Tsjechoslowaakse staat, maar sinds 1992 is het weer een particulier bedrijf. Sinds 1999 hoort de brouwerij bij South African Breweries, wat in 2002 is opgegaan in het concern SABMiller.

[bewerk] Verkeer

In de stad Pilsen wordt gebruik gemaakt van drie verschillende openbaar vervoer-vormen: de tram, de bus en de trolleybus. Op 29 juni 1899 werd de eerste tramlijn in gebruik genomen. Tegenwoordig zijn er drie lijnen.

• Lijn 1 (Bolevec – Centrum – Slovany)
• Lijn 2 (Skvrňany – Centrum – Světovar)
• Lijn 4 (Košutka – Centrum – Bory)

Sinds 1922 rijden er ook bussen in de stad. De bussen zorgen voor de verbinding van de buitenwijken met elkaar en met het centrum. Op dit moment zijn er 22 buslijnen actief. Vanaf 1945 worden ook trolleybussen gebruikt in Pilsen. Tegenwoordig zijn er zes trolleybuslijnen in gebruik in de stad, de lijnen 10, 11, 12, 13, 14 en 16.

Het treinverkeer in Tsjechië wordt verzorgd door de České dráhy (ČD). Pilsen is een van spoorwegknooppunt. Vanuit Pilsen kan men in zes richtingen met de trein reizen: ^[3]

• Lijn 160 naar het noorden: Pilsen - Žatec
• Lijn 170 naar het oosten: Pilsen - Rokycany - Beroun (verder naar Praag)
• Lijn 170 naar het westen: Pilsen - Mariënbad - Cheb (verder naar Neurenberg)
• Lijn 180 naar het zuidwesten: Pilsen - Domažlice (verder naar Regensburg, München)
• Lijn 183 naar het zuiden: Pilsen - Klatovy
• Lijn 190 naar het zuidoosten: Pilsen - České Budějovice (verder naar Linz)

Er loopt één snelweg langs Pilsen, de D5 van Praag naar de Duitse grens (richting Neurenberg). De Europese wegen E50 en E49 lopen langs de stad en de E53 start in Pilsen.

Pilsen heeft geen eigen luchthaven, voor de burgerluchtvaart is de stad aangewezen op de Luchthaven Ruzyně bij Praag.

[bewerk] Cultuur

Het eerste theater werd in Pilsen al in 1832 opgericht. In het jaar 1869 richtten de Duitse burgers van de stad een Duits theater op, het zogenaamde "Kleine Theater". In 1966 sloot dit theater zijn poorten en 11 jaar later werd het gebouw afgebroken. Het "Grote Theater" werd tussen 1899 en 1902 gebouwd in Neorenaissancestijl, naar ontwerp van de architect Balšánek. Dit theater heeft een eigen toneel-, opera-, ballet-, operette- en musicalgroep. Het theater heet tegenwoordig het Josef-Kajetán-Tyl-Theater, het is genoemd naar de Tsjechische toneelschrijver Josef Kajetán Tyl. Een ander theater in Pilsen is het "Alfatheater". Tussen 1930 en 1943 was in Pilsen het eerste professionele marionettentheater van Tsjechoslowakije gevestigd. Dit theater was eigendom van Josef Skupa, een bekend Tsjechisch poppenkastspeler. Na de Tweede Wereldoorlog vertrok Skupa naar Praag, maar in 1966 werd in Pilsen weer een professioneel marionettentheater opgericht. Dit Alfatheater is sinds 1967 medeorganisator van het marionettentheaterfestival Skupova Plzeň.

In Pilsen zijn een aantal grote musea gevestigd. De belangrijkste is het Westboheemse Museum. Deze heeft tien afdelingen: restauratie, Middeleeuwen, nieuwere geschiedenis, prehistorie, zoölogie, plantkunde, paleontologie, culturele antropologie, archeologie en kunst. Ook is er het Brouwerijmuseum. Dit museum is in 1959 als deel van het Westboheemse Museum opgericht, tegenwoordig is het eigendom van het biermerk Pilsner Urquell. Het museum laat de geschiedenis en productie van bier zien. In de fabriek van het biermerk zijn rondleidingen mogelijk. Ook het Škoda-Museum is in Pilsen te vinden.

Een andere bezienswaardigheid in de stad is het ondergrondse gangenstelsel, die zich onder de binnenstad bevindt. In de Middeleeuwen werden opslagkelders gegraven door koopmannen. Deze kelders werden vanaf ongeveer 1970 met elkaar verbonden en dienen nu als systeem om het grondwater in de binnenstad op peil te houden. Een deel van het gangenstelsel is in de zomer voor bezoekers toegankelijk.

De belangrijkste bezienswaardigheid in Pilsen is de St. Bartholomeüskathedraal. Deze aan Bartolomeüs geweide kathedraal in gotische stijl staat aan het centrale plein in de stad. De bouw startte in het jaar 1295 en duurde meer dan twee eeuwen. De hoogte van de toren is 102,30 meter, de hoogste toren in Tsjechië. Bij helder weer is vanaf de toren het Bohemer Woud te zien, wat 70 kilometer verderop ligt.

Naast een grote kerk heeft Pilsen ook een synagoge. De Grote Synagoge (Velká Synagoga) is de op één na grootste synagoge van Europa (na die van Budapest).

[bewerk] Sport

In Pilsen is een voetbalclub gevestigd die in de hoogste Tsjechische divisie, de Gambrinus Liga, voetbalt: FC Viktoria Pilsen. De club is echter niet stabiel en schommelt de laatste jaren constant tussen de hoogste divisie en de tweede klasse (Druhá liga). Het stadion van de club, het Stadion města Plzně, heeft een capaciteit van 7.842 toeschouwers.

[bewerk] Personen

[bewerk] Geboren in Pilsen

• Emil Škoda (1839-1900), oprichter van Škoda
• Josef Beran (1888-1969), aartsbisschop van Praag
• Petr Čech (20 mei 1982), voetbalkeeper
• Karel Gott (14 juli 1939), schlagerzanger

[bewerk] Verbonden met Pilsen

• Wenceslaus II (1271–1305), koning van Bohemen, stichter van Pilsen.
• Jan Žižka (1370-1424), leider der Hussieten, had Pilsen als basis 1419-1420.
• Rudolf II (1552-1612), keizer van het Heilige Roomse Rijk, had Pilsen als residentie 1599-1600.
• Ernst von Mansfeld (1580-1626), generaal, bezetter van Pilsen 1618-1621.
• Josef Kajetán Tyl (1808-1856), toneelschrijver, stierf in Pilsen.
• Bedřich Smetana (1824-1884), componist, studeerde in Pilsen.
• Josef Skupa (1892-1957), poppenkastspeler, richtte marionettentheater in Pilsen op.

[bewerk] Externe links

• Informatie over de gemeente Pilsen (Tsjechisch, Duits, Engels)
• Plzenska.com (Engels)
• Virtuele tour door de stad (Tsjechisch, Duits, Engels)

Bronnen en referenties:

Martin Pecuch: info.plzen-city.cz, geschiedenis van Pilsen, 11 januari 2007 Richard Veldhuis: The Dutch Lion, reisverslag Pilsen, juli 2003 Martinovský, I., e.a.: Dějiny Plzně v datech. Nakladatelství Lidové noviny, Praha 2004. ISBN 80-7106-723-7 Bechný, D., e.a.: Historie a současnost podnikání na Plzeňsku. Městské knihy, Žehušice 2002. ISBN 80-86699-01-3 ↑ Český statistický úřad ↑ PARTNERSKÁ MĚSTA, Informační server Magistrátu města Plzně, 2007 ↑ Tsjechische Spoorwegen, České Dráhy, spoorwegenkaart, 2005

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Plzeň van Wikimedia Commons.

{{{afb_links}}}	Grootste steden van Tsjechië		{{{afb_groot}}}
Brno - České Budějovice - Chomutov - Děčín - Frýdek-Místek - Havířov - Hradec Králové - Jablonec nad Nisou - Jihlava - Karlsbad (Karlovy Vary) - Karviná - Kladno - Liberec - Mladá Boleslav - Most - Olomouc - Opava - Ostrava - Pardubice - Pilsen (Plzeň) - Praag (Praha) - Přerov - Prostějov - Teplice - Ústí nad Labem - Zlín