Romeinen in Nederland
Van Wikipedia
| Geschiedenis van Nederland |
 |
|
..Naar chronologie
|
|
..Naar onderwerp
|
|
..Naar overzeese gebiedsdelen
|
|
..Naar provincie
|
|
..Naar voormalige koloniën
|
| Portaal Romeinse oudheid |
Gedurende ongeveer vier eeuwen was een groot deel van West-Europa bezet door de Romeinen. Al die tijd was het Romeinse leger de baas en bepaalde en beïnvloedde mede het leven en de cultuur van de toenmalige bewoners en de volgende generaties.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Het eerste contact tussen de Romeinen en toenmalige bevolking van West-Europa vond plaats rond 58 v. Chr. toen Julius Caesar stadhouder werd van de Romeinse provincie Gallia (zoals een groot deel van West-Europa toen werd genoemd) en hij van de Romeinse senaat de opdracht kreeg dit hele gebied te onderwerpen. Dit contact leidde tot vele oorlogen waardoor er allerlei verschuivingen plaatsvonden in de lokale machtsverhoudingen. In deze periode trokken ook nieuwkomers als de Bataven en de Kaninefaten langs de grote rivieren ons land binnen. Caesar probeerde 'vredesverdragen' af te sluiten met de inheemse stammen maar met name de Eburonen, woonachtig in de huidige Kempen, Nederlands-Limburg en Belgisch-Limburg en langs de Roer tot aan de Rijn, verzetten zich hiertegen. Ze wisten de Romeinen een paar gevoelige nederlagen toe te brengen. Als vergelding liet Caesar hen grotendeels uitroeien en nodigde Germanen uit de omgeving van de Rijn uit om hun woongebieden opnieuw te bevolken. Maar in 44 v. Chr werd Caesar vermoord en er brak een burgeroorlog uit tussen de opvolgers in Rome die de volgende 30 jaar de aandacht voor de verre noordgrenzen verminderde. Lange tijd werden onze streken door de Romeinen weer aan hun lot over gelaten.
[bewerk] Arminius
Daarna keerden de Romeinen weer in 12 v. Chr. terug. Heel het gebied van het huidige Nederland, België en Frankrijk werd ingelijfd en ingericht als uitvalsbasis voor grootscheepse campagnes in het noorden van het huidige Duitsland, dat tot aan de Elbe werd veroverd. Hiervoor werden onder meer grote legioenskampen gebouwd (o.a. de grote castra op de Hunerberg in 15 v.C.) en havenwerken aangelegd. Deze politiek kwam aan het wankelen nadat in het jaar 9 de Germaanse aanvoerder Arminius 3 Romeinse legioenen onder leiding van Varus had verslagen.
[bewerk] De opstand van de Friezen
In 28 n.Chr. komen de Friezen in opstand. Aangezien het westelijke gedeelte van de limes (aan de monding van Rijn) in die tijd nog maar een paar forten kent (Velsen, Meinerswijk en Nijmegen), in vergelijking met de 9 in Duitsland, kan men ervan uitgaan dat het westelijk gedeelte als grotendeels gepacificeerd werd beschouwd. Dit blijkt ook uit de hulptroepen die in allerijl uit Germania Superior moeten worden gehaald. De paniek die deze opstand teweegbracht wordt treffend geïllustreerd door een muntschat in Nijmegen die in deze periode is begraven.
In 47 n.Chr. komt het nogmaals tot een conflict, ditmaal omdat de Friezen per lacum naar het zuiden trekken en weidegrond in beslag nemen, die gereserveerd is voor gebruik van de legioenen. Ze worden door Corbulo teruggedreven, die ze wetten, een senaat en magistraten oplegt. Corbulo staat op het punt een grootscheepse aanval op de Chauken te beginnen, maar Claudius verbiedt hem kort en goed alle verdere acties aan de overkant van de Rijn. Het resultaat was dat de Romeinen zich definitief terugtrokken achter de toenmalige loop van de Rijn, met als gevolg dat de zwaar versterkte grenslinie dwars door ons land kwam te lopen. Noord-Nederland is bevrijd van de Romeinse bezetting, maar de Romeinse invloed zal zich nog lang doen gelden.
[bewerk] Opstand van de Bataven
Vlak na het Vierkeizerjaar komen de Bataven, Friezen en Kanninefaten onder Julius Civilis in opstand. Vitellius had de troepen aan de limes meegenomen naar Rome en de entourage van Vitellius, die in een magistratenrol was achtergelaten, misdroeg zich ten opzichte van de Bataven. De Bataafse Cohorten, die op weg zijn naar Rome worden teruggeroepen, de forten van de Limes worden vernietigd en de bezetting wordt vermoord, Oppium Batavorum en Atuatuca Tungrorum worden in de as gelegd. Vespasianus die inmiddels princeps is, drukt met een overmacht van zes legioenen de opstand de kop in en vestigt Legio X Gemina, dat in Spanje gelegerd was op de Hunerberg.
[bewerk] Grensgebied van het Romeinse Rijk
Na de Bataafse opstand was het 200 jaar rustig in onze streken. Ten zuiden van de limes werden de goede landbouwgronden opgedeeld in grote percelen waarop soms een imposante villa verrees. De eigenaren waren meestal rijke inwoners van de nieuwe steden die de Romeinen stichtten zoals Maastricht en Nijmegen. De inheemse bevolking werkte op deze landerijen, beoefende ambachten of diende in het Romeinse leger. Naast de genoemde stedelijke centra ontstonden er ook talrijke kleinere dorpjes en gehuchten (vicus) die veelal de kernen zijn van vele huidige plaatsen. De economie was hoofdzakelijk op de behoeftes van de grote garnizoensplaatsen langs de Rijn gericht. Vanaf ongeveer 250 begonnen er steeds meer overvallen van Germaanse stammen van over de Rijn.
Tegen het eind van de derde eeuw bleek deze grens steeds moeilijker te handhaven. Regelmatig wisten rovende bendes binnen te dringen, terwijl anderen vanuit het Noord-Duitse kustgebied hem letterlijk omzeilden. Als remedie hiertegen werd een systeem van 'diepteverdediging' ingesteld, met forten langs de kust en in het achterland. Van daar uit moesten eenheden van snelle ruiterij eventuele invallers opvangen. Door deze strategie werd het hele Nederlandse grondgebied dat binnen het Rijk lag een gemilitariseerde zone waarin invallers steeds vaker vrij spel hadden.
[bewerk] De Romeinen trekken weg
In de vierde eeuw werd daarna nog een poging gedaan de grens opnieuw te versterken met een reeks nieuw gebouwde forten, maar deze hielden niet lang stand en uiteindelijk lieten de Romeinen deze noordwestelijke gebieden aan hun lot over. De Franken maakten daar dankbaar gebruik van. Ze slaagden erin de grensgebieden in huidig Brabant en Limburg te bezetten. Ze installeerden zich als de nieuwe heerserselite over de Romeinen en geromaniseerde autochtonen die nog niet gevlucht waren. Geleidelijk aan breidden de Franken hun invloed uit naar het nog betrekkelijk welvarende Gallië en over de rivieren. Ondertussen had het Rijk volop interne problemen die alle aandacht en militaire slagkracht opeisten zodat de Franken en andere stammen vrij spel hadden.
[bewerk] Invloeden op de sociale infrastructuur
Uit het voorafgaande blijkt wel dat de Romeinse aanwezigheid in de Lage Landen steeds een sterk militair karakter heeft gedragen dat een stempel drukte op de sociale infrastructuur. Zeker aan de verre buitengrenzen van het Rijk was het Romeinse leger een maatschappij op zichzelf. De diensttijd duurde vijfentwintig jaar en dat was voor de meesten letterlijk een baan voor het leven. Daar kwam bij dat het leger vrijwel volledig zelfvoorzienend was. In dat opzicht was het Romeinse leger in ons land ook de eerste grote projectontwikkelaar die zorgde voor een uitgebreide infrastructuur, grote bouwprojecten en werken van waterstaatkundige aard. Verder kwam waarschijnlijk een groot deel van de inheemse productie in dienst te staan van de markteconomie die rond het leger functioneerde.
[bewerk] Rekrutering van huurlingen
Al die tijd werd er onder de lokale bevolking zwaar gerekruteerd. Ook dat moet van invloed zijn geweest op de samenleving. Zo verdween een aantal generaties achter elkaar een groot aantal inheemse jongemannen uit het productieproces. Dit lijkt zich te weerspiegelen in de accentverschuiving van akkerbouw en gemengd bedrijf naar veeteelt, een bedrijfstak die minder arbeidsintensief is en waarvoor ons natte land zich goed leende. En wie als veteraan na zijn lange diensttijd naar huis terugkeerde was sterk geromaniseerd en drukte daarmee een stempel op zijn directe omgeving.
[bewerk] Gaius Plinius Secundus maior
Gaius Plinius Secundus maior was een Romeinse schrijver die tussen 23 en 79 na Christus leefde. In zijn Historia Naturalis - een encyclopedisch werk - schreef hij onder andere over de Germaanse gebieden en geeft hierbij de typische kijk van Romeinen op Germania Inferior:
"De oceaan stort zich tweemaal per etmaal met gigantische golven uit over het land, zodat men zich bij deze eeuwige strijd van de natuur afvraagt of dit stuk grond tot het land of tot de zee behoort. Op de heuvels of beter gezegd, op met handen opgehoogde woonplaatsen (de terpen) leeft daar een ongelukkig volk. Bij vloed zijn het net schepelingen, bij eb eerder schipbreukelingen. En wanneer zij door het Romeinse volk zijn overwonnen, noemen zij dat nog slavernij!"
Vertaling: onbekend auteur? neem deze vertaling niet over alvorens meer informatie verstrekt kan worden over de auteur.
Plinus was echter nooit zelf in Germania Inferior geweest en haalde dus al zijn informatie bij Romeinen die naar deze streken geweest waren. Plinus zou omkomen bij de uitbarsting van de Vesuvius in 79.
Volgens het Romeins recht mochten legionairs in het Romeinse leger niet trouwen, maar archeologisch onderzoek wijst uit dat zij in hun castra (kampen) wel samenleefden met vrouwen en kinderen. Vooral de maten van het teruggevonden schoeisel laten dit duidelijk zien. Dit gegeven en het feit dat veel inheemse mannen ver weg in Schotland of aan de Donau waren gelegerd, leidt al snel tot de conclusie dat deze soldatenliefjes inheemse vrouwen waren.
