Schlieffenplan

Van Wikipedia

Zie Eerste Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Schlieffenplan is de naam voor het plan dat de Duitser Alfred von Schlieffen (1833-1913) had ontwikkeld om in geval van oorlog met Frankrijk laatstgenoemd land zo snel mogelijk te kunnen overrompelen.

Als gevolg van de Frans-Russische samenwerking in het begin van de jaren negentig van de 19e eeuw was de Duitse generale staf zich intensief gaan voorbereiden op een twee-fronten-oorlog. Dit leidde in 1906 tot een definitieve notitie, beter bekend als het Schlieffenplan. Von Schlieffen veronderstelde dat Frankrijk de neutraliteit van de Lage landen en Zwitserland niet zou schenden en haar hoofdmacht zou concentreren tussen Belfort en Sedan. De Duitsers zouden een schijnaanval doen en zich vervolgens in Elzas-Lotharingen terugtrekken. De hoofdmacht zou, met als draaipunt de regio Thionville-Metz, de bekende sikkelbeweging met een zo sterk mogelijke rechtervleugel maken en het Franse leger insluiten. Het noordoosten van Frankrijk speelde, wel gemerkt, in het plan een secundaire, hoewel niet onbelangrijke rol. In Lotharingen moest nog een bescheiden strijdmacht worden gelegerd, terwijl de Elzas nauwelijks zou worden verdedigd. Het wijken voor een te verwachten Franse opmars in deze streken paste zelfs uitstekend in het plan; de tegenstander zou op deze wijze namelijk steeds dieper in de val lopen.

Het plan behelsde een grote cirkelvormige beweging door België en Nederland, waardoor Frankrijk in feite langs een breed front vanuit het noorden werd aangevallen. Het plan sloeg geen acht op de Belgische en Nederlandse neutraliteit en vereiste durf bij de uitvoering ervan. Een belangrijk onderdeel van het plan was de verovering van de versterkte forten rond Luik en Verdun.

Dit veranderde met de komst van de nieuwe legerchef Helmuth von Moltke. Eén van de wijzigingen die hij in het plan aanbracht was het versterken van de linkervleugel van de op te stellen Duitse strijdkrachten ten koste van de rechtervleugel. Hierdoor kregen de operaties in het noordoosten automatisch meer gewicht.De legendarische laatste woorden van Von Schlieffen: 'Macht mir nur den Rechten stark' waren blijkbaar vergeten.

Nog een belangrijke verandering die Helmut von Moltke aanbracht was dat ze niet meer door Nederland trokken om aan te vallen.

De Oberste Heeresleitung geraakte door de aanvankelijke Duitse successen in Lotharingen in een euforische stemming. Von Moltke gaf beide legers opdracht om het offensief voort te zetten, teneinde de verdedigingswerken bij Nancy te veroveren. De niet langer defensief opererende linkervleugel zou zo kunnen bijdragen tot een reusachtige herhaling van de slag bij Cannae: de gehele vijandelijke strijdmacht omsingeld in een gelijktijdige tangbeweging vanuit het oosten en het westen. Daartoe moest de in opzet immers zwakkere linkervleugel worden versterkt.

[bewerk] Eerste Wereldoorlog

Toen de oorlog in 1914 uitbrak, werd het in deze gewijzigde vorm uitgevoerd en een aantal factoren leidde tot zijn mislukking, waaronder gebrek aan mobiliteit bij de Duitsers, effectieve Franse weerstand, onderschatting van de problemen aan het Russisch front, het hardnekkige Belgische verzet (tijdwinst voor de tegenpartij) en de tegenzin bij Helmut von Moltke, de opvolger van Alfred von Schlieffen als hoofd van de Generale Staf, om troepen weg te halen aan het Oostelijk front.

De samenwerkende legers van Groot-Brittannië en Frankrijk slaagden er ternauwernood in het Duitse leger tot staan te brengen voordat Parijs werd bereikt. Na de race naar de zee, de eerste slag bij Ieper, de slag aan de Marne en de eerste slag bij Verdun kwam de oorlog in het najaar van 1914 tot stilstand in een verschrikkelijke loopgravenoorlog over een front van 700 kilometer die pas in 1918 eindigde.

[bewerk] Tweede Wereldoorlog

Bij de start van de Tweede Wereldoorlog werd een variant van dit plan gebruikt dat, onder andere door afwezigheid van Russische oppositie wel succesvol bleek.

[bewerk] Discussie

Verschillende divisies werden van front verplaatst. Er is veel discussie geweest - en nog gaande - of von Moltkes aanpassingen in het Schlieffenplan het plan versterkt of verzwakt hebben. von Schlieffen zelf toonde zich een tegenstander van de wijzigingen die zijn opvolger aanbracht. Analyses in de jaren '80 wezen echter op een vergroting van het aantal divisies dat von Moltke hierdoor effectief via België kon inzetten.