Świebodzin

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. lubuskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Świebodzin


Herb Świebodzina	Flaga Świebodzina

Gmina
- rodzaj

Świebodzin
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1319

Burmistrz

Dariusz Cezary Bekisz
(e-mail)

Powierzchnia

10,54 km²

Położenie

52° 15' N
15° 32' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

21 757
2064,2 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

66-200 do 66-201

Tablice rejestracyjne

FSW

Położenie na mapie Polski

Świebodzin

TERC10
(TERYT)

4081108054

Miasta partnerskie

Herzberg

Neuenhagen

Urząd miejski³

ul. Rynkowa 2
66-200 Świebodzin
tel. 68 475-08-80; faks 68 382-30-07
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Świebodzin (niem: Schwiebus) – miasto w woj. lubuskim, siedziba powiatu świebodzińskiego i gminy miejsko-wiejskiej Świebodzin, na Pojezierzu Łagowskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 21 757 mieszkańców.

Dawny gród słowiański, prawa miejskie uzyskał w 1319 roku.

Obecnie Świebodzin jest stolicą powiatu oraz gminy. Położenie na szlakach handlowych oraz komunikacyjnych nadal sprzyja rozwojowi miasta i regionu.

Ważny węzeł drogowy i kolejowy. Krzyżują się tutaj dwie ważne drogi krajowe: DK2 i DK3.

Znajdują się tu zakłady urządzeń termotechnicznych, rozwija się przemysł meblarski, odzieżowy, spożywczy. Znane w kraju sanatorium rehabilitacyjno-ortopedyczne dla dzieci.

[edytuj] Zapisy nazw

od 1251 – Schwibussen
od 1302 – Swebosin
do 1945 – Schwiebus

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Kościół parafialny św. Michała

Późnogotycki kościół parafialny św. Michała z XV wieku, przebudowany w XIX wieku. Pierwsze wzmianki o kościele, wówczas zapewne drewnianym, pochodzą z 1311 r.

Trzon obecnej, gotyckiej świątyni powstał w I poł. XV wieku.

Po pożarze w 1541 r. trzynawową budowlę powiększono dostawiając czwartą nawę i rząd kaplic. Wnętrze nakryte zostało efektownym sklepieniem sieciowym, w kaplicach gwiaździstym i rzadko spotykanym kryształowym.

W latach 1850-1858 świątynia była przebudowywana wg projektu Alexisa Langera z Wrocławia. Wybudowano neogotycką kruchtę, fasadę zachodnią zwieńczono imponującym szczytem z dwiema iglicami.

We wnętrzu zachowane cenne wyposażenie: późnogotycki tryptyk św. Anny w ołtarzu głównym i Ukrzyżowanie oraz rokokowy ołtarz Najświętszej Marii Panny. Kościół wyróżnia się także tym, iż jest szerszy niż dłuższy.

Kościół pw. św. Michała to jeden z najcenniejszych zabytków w regionie.

[edytuj] Dawna szkoła parafialna

Szkoła parafialna...

...i jej wnętrze

Szkoła parafialna z początku XVII wieku.

Szkoła przy parafii funkcjonowała co najmniej od XIV wieku. Położona była w pobliżu kościoła, nie wykluczone, że w tym samym miejscu, gdzie obecny budynek.

Według istniejących dokumentów historycznych, powstał on w 1604 roku na miejscu drewnianego. Jednak niektóre z nich dają powód do przypuszczeń, że szkoła świebodzińska była już murowana przynajmniej w pierwszej połowie XVI wieku. Był to prawdopodobni budynek o zdecydowanie smukłych proporcjach i schodkowych szczytach. W sieni przetrwały też resztki późnogotyckich sklepień, obecnych niegdyś zapewne we wszystkich pomieszczeniach.

Dzisiejszy wygląd budynku ukształtowany został w czasie gruntownej przebudowy dokonanej w II poł. XIX wieku.

[edytuj] Zamek

Zamek (ściana wschodnia)

Zamek (detal)

Zamek został przebudowany w XIX wieku. Do dziś istnieje starsza pozostałość skrzydła południowo-wschodniego.

Początki budowli sięgają XIV wieku. W tym czasie był najprawdopodobniej niewielką warownią drewnianą bądź częściowo murowaną.

W XV wieku zamkiem przejściowo władają brandenburscy joannici.

Początkowo miał w zabudowie kształt podkowy z jednym skrzydłem mieszkalnym. W okresie renesansu zamek rozbudowano dodając dwa kolejne skrzydła. W wyniku zabudowy podzamcza szeregiem domów powstał drugi dziedziniec. Na rysunku z XVIII w. widoczny jest wyraźny podział na zamek górny i dolny. Budowla otoczona była murem oraz fosą z mostem zwodzonym od strony miasta.

Zamek przez wiele wieków był siedzibą komendantów i starostów okręgu wśród, których do najbardziej zasłużonych dla miasta należeli przedstawiciele rodziny von Knobelsdorff.

Od 1699 r. zamek w ramach zastawu przejęły cysterki trzebnickie, z tego czasu zapewne pochodzą krzyże z kul armatnich wmurowane w elewację zamku.

W roku 1868 tereny zamkowe stały się własnością miasta. W 1898 r. władze miasta przekazały obiekt siostrom boromeuszkom, które urządziły tutaj szpital, szkołę katolicką i przedszkole. Staraniem sióstr zakonnych, postawione zostały w roku 1934 nowe skrzydła szpitala, powiązane budynkiem łączącym ze starym zamkiem.

Od 1946 roku zespół zamkowo-szpitalny użytkowany jest przez cieszące się dobrą renomą w kraju Sanatorium Rehabilitacyjno-Ortopedyczne (obecnie: Lubuskiego Ośrodka Rehabilitacyjne-Ortopedycznego). Mury starego zamczyska widoczne są w południowo-wschodnim skrzydle sanatoryjnego kompleksu.

[edytuj] Mury miejskie

Zachowały się fragmenty murów miejskich z XIV-XVI wieku, trzech baszt oraz fragmenty pozostałości fosy. Umocnienia miasta zaczęto wznosić od końca XIV wieku, najpierw z kamienia polnego później z cegły. W końcu XVI wieku całe miasto otoczone było murami z dwunastoma basztami i trzema bramami wjazdowymi. Od XVIII wieku, kiedy to obwarowania zaczęły tracić swoje znaczenie militarne, rozpoczęła się ich likwidacja. Najpierw osuszono fosę, potem rozbierano mury obronne a materiał budowlany wykorzystano do wznoszenia nowych budynków.

[edytuj] Ratusz

Ratusz

Ratusz pochodzi z XVI wieku. Przebudowany został w XIX wieku. W nim ma siedzibę Muzeum Regionalne.

Ratusz wybudowano w końcu XIV wieku w centralnym punkcie rynku. Pierwotnie była to budowla dwutraktowa, zapewne drewniana. W czasie wielkiego pożaru miasta w 1541 r. uległ zniszczeniu, odbudowany w kształcie budynku trzytraktowego, dwukondygnacyjnego z dwiema wieżami. W XIX wieku został przebudowywany: W 1827 r. rozebrano jedną z wież – północną. Elewację opracowano w neostylowych formach nawiązujących do gotyku i renesansu, wieżę zwieńczono krenelażem. W piwnicach zachowały się najstarsze elementy – kamienne sklepienia beczkowe oraz ceglane: krzyżowo-żebrowe i gwiaździste obecne także w kilku salach na parterze ratusza.

[edytuj] Domy z XVIII i XIX wieku

Miasto do XVIII w. posiadało głównie zabudowę drewnianą. Najstarsze zachowane kamienice pochodzą z końca XVIII wieku – przy ul. Wiejskiej i Kościelnej. Większość miejskiej zabudowy powstawała w XIX i XX wieku, często o eklektycznej i secesyjnej architekturze. Najciekawsze zespoły kamienic o różnorodnym i bogatym detalu znajdują się przy ul. Piłsudskiego, pl. Wolności, pl. Obrońców Pokoju, 1 Maja, Żymierskiego. Na przedmieściach zachowały się okazałe wille, np. przy ul. Łęgowskiej – siedziba dawnej fabrykanckiej rodziny Rothe-Rimpler, przy ul. Łużyckiej tzw. willa Sallet.

[edytuj] Kościół Matki Boskiej Królowej Polski

Jest to neogotycki kościół pw. Matki Boskiej Królowej Polski z lat 1898-1900, dawniej ewangelicki.

Wzniesiony w latach 1898-1900 jako kościół ewangelicki na miejscu dwóch wcześniejszych zborów z XVII i XVIII wieku. Pierwszy zbór na tym miejscu postawili protestanci w 1694 roku. Z powodu wad konstrukcyjnych musiał być rozebrany. Następny wzniesiony został w 1747 roku w konstrukcji szachulcowej. Gdy i ten uległ zniszczeniu, postawiono obecny. Jest to budowla neogotycka, również wnętrze zaprojektowane zostało w tym stylu. W 1946 r. przejęty został przez parafię katolicką.

[edytuj] Kapliczka św. Jana Nepomucena

Kapliczka ta pochodzi z XVIII wieku. Stanęła w XVIII wieku przy obecnej ul. Żymierskiego. Posiada typową barokową formę – pierwotnie św. Jana Nepomucena – patrona podróżnych, mostów i przepraw oraz opiekun życia rodzinnego.

[edytuj] Warto zobaczyć

jezioro Zamecko w granicach miasta,
Puszcza Rzepińska na zachód od miasta,
Jezioro Niesłysz – największe na Ziemi Lubuskiej – 10 km od miasta,
stanowisko archeologiczne – grodzisko wczesnośredniowieczne na półwyspie we wschodniej części Jeziora Niesłysz.

[edytuj] Historia

Miasto w XVII wieku

I połowa XII wieku – pierwsza wzmianka o miejscowości,
1228 – prawdopodobny rok rozpoczęcia budowy zamku w Świebodzinie,
1234 – ziemia świebodzińska znalazła się w obrębie państwa śląskiego po zajęciu dużej części Wielkopolski przez Henryka I Brodatego,
1302 – pierwsza źródłowa wzmianka o Świebodzinie (Swiebosin},
1319 – Świebodzin uzyskał ograniczone prawa miejskie, od tego czasu pozostawał grodem książęcym,
1320 – Świebodzin staje się własnością księcia głogowskiego – Henryka IV,
1329 – Świebodzin (Swibzin) wymieniony jest wśród miast i warowni,
1336 – wybudowano kościół katolicki pw. św.św. Piotra i Pawła,
1347-1348 – przejście przez miasto "czarnej zarazy", zmarło ponad 1/4 mieszkańców,
1360 – miasto wróciło do księstwa głogowskiego, do miasta przybyli flamandzcy czeladnicy i założyli tkalnie,
1395 – książę Henryk VIII nadał tkaczom świebodzińskim najstarszy przywilej tkaczy, przyznający im szerokie uprawnienia przy zakupie wełny,
1409 – władzę nad miastem przejął książę Krosna i Świebodzina – Władysław, który walczył pod Grunwaldem po stronie wojsk polskich,
0d 1452 – w mieście istniało bractwo sukienników. Sukno świebodzińskie stało się przedmiotem eksportu do wielu krajów. Na szeroką skalę sprzedawano je również do Polski. O "suknie świebodzińskim" jest wzmianka w powieści Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem (tom I)
1455 – w okolicach miasta zostały założone liczne działki chmielowe, rozpoczęło się wytwarzanie piwa,
1469 – książę Henryk XI nadał miastu pełne prawa miejskie wzorowane na Głogowie. Miasto posiadało prawo "warzyć i sprzedawać piwo oraz pobierać opłaty od sprzedaży soli".
do 1488 – miasto w posiadaniu Piastów,
1500 – wielki pożar w mieście, spaliła się niemal jego połowa,
1510 – miasto przystąpiło do związku miast śląskich celem obrony przed napaściami wędrownego rycerstwa,
1522 – drugi wielki pożar w mieście, miasto ulega całkowitemu spaleniu. Król zwalnia gród z opłat na rzecz władcy na okres 10 lat,
1526 – miasto wraz z całym Śląskiem przeszło aż do 1742 roku pod panowanie Habsburgów,
1533 – miasto częściowo zniszczone po trzęsieniu ziemi, przeżyło kolejna epidemię "czarnej śmierci",
1604 – wybudowano najstarszą szkołę obok kościoła parafialnego, która od 1628 roku była szkołą katolicką. Historyczna budowla przetrwała do dzisiaj,
1631 – wkroczenie wojsk szwedzkich,
1640 – czwarty wielki pożar w mieście,
1700 – produkcja świebodzińskich sukienników sprzedawana jest w Lipsku, Norymberdze, Frankfurcie n. Menem, Gdańsku, Królewcu i na terenie całej Polski,
1728 – uruchomiono pierwszą farbiarnię tkanin, dotychczas miasto korzystało z usług pobliskiego Sulechowa,
1742 – miasto w granicach Prus, rozpoczął się nasilony proces germanizacyjny,
1763-1806 – śląskie tabele statystyczne zaliczały Świebodzin do sześciu najsilniej uprzemysłowionych miast na Śląsku, a pod względem włókiennictwa – do trzech,
1780 – podjęto próbę założenia plantacji jedwabników,
1807 – do miasta przybył oddział polskiej kawalerii,
1808-1812 – Świebodzin staje się miastem garnizonowym,
1824 – w okolicach miasta odkryto złoża węgla brunatnego. Później powstała jedna z nielicznych głębinowych kopalń węgla brunatnego w Sieniawie oraz fabryka brykietu,
1865 – wybudowano gazownię miejską,
1868-1870 – budowa odcinka połączenia kolejowego Poznań – Frankfurt przechodzącego przez miasto,
1910 – na łąkach miejskich zbudowano wodociąg,
1920 – rozpoczęto zakładanie sieci elektrycznej w mieście,
1928 – wybudowano sieć kanalizacyjną,
1945 – 31 stycznia Świebodzin zajęły oddziały Armii Czerwonej.
- 2 marca miasto ostatecznie powróciło do Polski, komendantem miasta zostaje mjr Gaunow.
- w marcu do Świebodzina zaczęli przybywać pierwsi osadnicy i repatrianci.
- 16 kwietnia utworzono powiat świebodziński, który składał się z 3 miast (Lubrza, Sulechów, Świebodzin), 13 gmin i 86 gromad. Podział ten przetrwał z pewnymi zmianami do 1954 r.
1945-1950 – po wojnie Świebodzin włączono administracyjnie do Wielkopolski.
1950 – utworzono województwo zielonogórskie, w którym znalazł się Świebodzin.
1975 – w Polsce dokonano kolejnej reformy administracyjnej. Likwidując powiat utworzono gminy, które funkcjonują do dnia dzisiejszego.
1990 – po okresie socjalistycznym, odbyły się pierwsze wolne wybory samorządowe.
1999 – 1 stycznia zaczął funkcjonować powiat świebodziński.

[edytuj] Bibliografia

Stanisław Kowalski. "Miasta Środkowego Nadodrza dawniej – historia zapisana w zabytkach", wyd. Lubuskie Towarzystwo Naukowe – Zielona Góra 1994 r.
Wiesław Zdanowicz. "Kalendarium dziejów Świebodzina i okolic do roku 1945" – publikacja wydana z okazji 700-lecia Świebodzina w 2003 r.;