Buk (województwo wielkopolskie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 52°21' N 016°31' E
| Buk | |||
|
|||
| Województwo | wielkopolskie | ||
| Powiat | poznański | ||
| Gmina - rodzaj |
Buk miejsko-wiejska |
||
| Założono | XIII wiek | ||
| Prawa miejskie | 1289 | ||
| Burmistrz | Stanisław Piotr Filipiak | ||
| Powierzchnia | 2,96 km² | ||
| Położenie | 52° 21' N 16° 31' E |
||
| Liczba mieszkańców (2004) - liczba ludności - gęstość |
6210 2098 os./km² |
||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
61 | ||
| Kod pocztowy | 64-320 | ||
| Tablice rejestracyjne | PZ i POZ | ||
|
Położenie na mapie Polski
  Buk
|
|||
| TERC10 (TERYT) |
4303921034 | ||
| Miasta partnerskie |  Sint-Michielsgestel Hambühren |
||
|
Urząd miejski3
ul. Ratuszowa 164-320 Buk tel. 61 814-06-71; faks 61 814-01-01 |
|||
| Strona internetowa miasta | |||
Buk to miasto od 1289 w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Buk. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Spis treści |
[edytuj] Położenie
Położone na Pojezierzu Wielkopolskim, na krańcu polodowcowego Ozu Bukowsko-Mosińskiego, 30 km na zachód od Poznania. Przez Buk przepływa rzeczka Mogielnica, potocznie nazywana "Trupiną".
[edytuj] Ludność
Ogółem miasto liczy 6210 mieszkańców.
Według danych z 31 grudnia 2004.
[edytuj] Historia miasta
Legenda głosi, że pod jednym z licznych niegdyś w tej okolicy buków zmarł podczas polowania książę Mieszko I. Miało to nastąpić w miejscu, gdzie obecnie jest położony bukowski rynek (Plac Przemysława). W źródłach historycznych Buk jest wzmiankowany po raz pierwszy w roku 1257. Miasto uzyskało prawa miejskie (na prawie magdeburskim) w roku 1289, z nadania Przemysła II.
W okresie średniowiecza rozkwita rzemiosło, szczególnie włókiennictwo. Dzięki przywilejowi organizowania jarmarków i lokalizacji komory celnej rozwija się także handel. Miasto wzbogaciło się o wodociąg, szkołę, szpital i łaźnię miejską. W owym czasie Buk był własnością diecezji poznańskiej z rezydencją biskupią, dzięki czemu miasto gościło wielu dostojników, z królami Władysławem Jagiełłą oraz prawdopodobnie też Zygmuntem Starym i Henrykiem Walezym na czele.
Na przeszkodzie w dalszym rozwoju miasta stanęły wojna rodu Grzymalitów z Nałęczami, polsko-szwedzka w XVII wieku oraz pożary i zarazy. Odtąd miasto utraciło na znaczeniu.
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Buk wszedł w skład Prus Południowych. Dobra biskupie uległy zeświecczeniu a mieszkańcy przeszli pod jurysdykcję pruską. Językiem urzędowych stał się niemiecki (przez początkowy okres dopuszczano także język polski). W toku germanizacji osiedlono w Buku wiele rodzin niemieckich, mieszkała też ludność żydowska. W 1815 r. miasto zostało siedzibą powiatu bukowskiego o powierzchni 130 km² i liczącego 58 tys. mieszkańców. Ze względu na aktywny udział bukowian w Wiośnie Ludów w 1848 r. (słynni kosynierzy bukowscy) siedzibę powiatu przeniesiono do Nowego Tomyśla. W tym okresie zbudowano też linię kolejową.
Pożar 8 czerwca 1858 r. strawił niemalże cały rynek wraz z ratuszem i przyległe ulice. Obecna zabudowa rynku pochodzi niemal całkowicie z II poł. XIX wieku.
Podobnie jak na większości obszaru Wielkopolski ścierały się ze sobą odgórna germanizacja Polaków i idee pracy organicznej. Powstawały liczne towarzystwa kulturalne, społeczno-polityczne, oświatowe i sportowe, Bank Ludowy, a także organizacje samopomocowe i spółdzielnie rolnicze. W 1904 r. powstała polska szkoła przy ulicy Przykop.
Do Polski powrócił Buk w listopadzie 1918 r. Zorganizowana niezwłocznie po wybuchu powstania wielkopolskiego kompania bukowska pod dow. kpt. Witolda Wegnera oswobodziła okoliczne miejscowości i brała udział w walkach na froncie zbąszyńskim. Pierwsza polska Rada Miejska Buku powstała w kwietniu 1919 r., a burmistrzem został Konstanty Scholl, którego po rezygnacji zastąpił pół roku później Maksymilian Holland i pełnił to stanowisko nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej.
W okresie międzywojennym swoją działalność kontynuowała większość organizacji działających w okresie przedwojennym. Najaktywniejsze były organizacje katolickie z Akcją Katolicką na czele, cechy rzemieślnicze, Towarzystwo Przemysłowe, Kurkowe Bractwo Strzeleckie, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia". W 1922 r. powstał Klub Sportowy "Patria". W mieście mieszkała także ludność niemiecka, skupiająca się wokół parafii ewangelickiej oraz istniała gmina żydowska z synagogą przy ulicy Mury.
Wojska niemieckie zajęły Buk 10 września 1939 r. Nastąpiły liczne rewizje i aresztowania, ludność żydowska i część polskiej została wywieziona z miasta, a większość mienia, z warsztatami rzemieślniczymi włącznie, przejął okupant. Zniszczeniu uległy m.in. stojąca na środku rynku kolumna św. Stanisława Biskupa (patrona bukowskiej parafii) i pomnik powstańców wielkopolskich. Rozstrzelany został m.in. poseł na sejm Franciszek Górczak. Działalność konspiracyjną prowadzili bukowscy harcerze, których przywódca, Tadeusz Wojtczak przypłacił to życiem w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen (Rogoźnica).
Tuż przed wejściem wojsk radzieckich (26 stycznia 1945 roku) Niemcy podpalili kościół farny (który pełnił wtedy rolę magazynu) wraz z cudownym obrazem Matki Boskiej Literackiej. Tymczasową administrację przejęła sowiecka Komendantura Wojenna. Pierwszym burmistrzem po zakończeniu II wojny światowej został Leon Grabowski, a przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej Franciszek Kulczyński. Powoli, w miarę łagodzenia obowiązkowego zaopatrzenia wojska wznawiały działalność bukowskie zakłady przemysłowe i usługowe: spółdzielnie "Rolnik" i "Zgoda", mleczarnia, gorzelnia i Spółdzielczy Bank Ludowy. Powstały też nowe zakłady: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Spółdzielnia "Zryw" i Fabryka Czapek, będąca poprzedniczką dzisiejszej "Bukowianki". Odzyskiwało znów na znaczeniu rzemiosło, a także okoliczne rolnictwo, które padło jednak ofiarą reformy rolnej. Ponownie otwarto dwie szkoły podstawowe i powstała średnia szkoła rolnicza. Do normalnej działalności powróciły organizacje kulturalne i społeczne.
W latach 1965-1968 wybudowano Fabrykę Elementów Wyposażenia Budownictwa "Metalplast" – obecnie "Wavin-Metalplast Buk", będącą największym pracodawcą w gminie. Powstały osiedla na Przykopie, Przyjaźni i 700-lecia. Powstały także nowe przedszkole, przychodnia lekarska, kino, biblioteka, dom kultury "Harcerz" i stadion sportowy. Rozbudowane zostały szkoły i ratusz.
Ostatnimi dużymi inwestycjami są hala sportowa, pełna kanalizacja i gazyfikacja (z kopalni w pobliskim Józefowie) miasta oraz nowy budynek gimnazjum.
Obszar Buku jest obecnie ograniczony linią kolejową od południa i terenami przyległej Wielkiej Wsi od północy i wschodu.
[edytuj] Transport i gospodarka
[edytuj] Sieć transportowa
Na obrzeżach miasta przebiegają autostrada A2 i linia kolejowa E20 Warszawa – Berlin. Stacja jest obsługiwana przez pociągi osobowe i pospieszne. W Buku krzyżują się drogi wojewódzkie 306 (Stęszew – Lipnica) i 307 (Poznań – Nowy Tomyśl). Najbliższe lotnisko znajduje się w Poznaniu.
[edytuj] Zakłady przemysłowe
[edytuj] Atrakcje turystyczne i kultura
[edytuj] Warto zobaczyć
- drewniany kościół św. Krzyża z 1760 roku
- kościół parafialny św. Stanisława Biskupa (arch. Karl Friedrich Schinkel) z lat 1838-1846
- ratusz z 1897 r.
- neoromańska synagoga z 1909 r.
- w Żarnowcu, 10 km od Buku leży jedyne w swoim rodzaju na Pojezierzu Wielkopolskim źródełko spływające z 30-metrowej skarpy
[edytuj] Zasłużeni Bukowianie
- Andrzej z Buku, profesor teologii i sztuk wyzwolonych, rektor Akademii Krakowskiej w latach 1430/1431 i 1435/1436
- Stanisław Penatius z Buku, rektor Lwowskiej Szkoły Katedralnej od 1560 r.
- Stanisław Reszka, teolog, publicysta, dyplomata, uczestnik Soboru Trydenckiego
- Andrzej Marcin Niegolewski, ur. 1787, porucznik jazdy polskiej w wojskach napoleońskich, uczestnik legendarnej szarży pod Somosierrą, powstaniec listopadowy, aktywny działacz społeczny w Wielkim Księstwie Poznańskim
- Władysław Maurycy Niegolewski, ur. 1819, doktor prawa, członek poznańskiego Komitetu Narodowego, poseł do sejmu pruskiego i parlamentu niemieckiego, powstaniec styczniowy
- Edmund Callier, ur.2 X 1833, zm. 14 X 1893, dowódca powstańczy z 1863 r.,
- ks. Stanisław Niziński, ur. 1848 w Pleszewie, zm. 1932 w Buku, proboszcz dobrzycki od 1897 i proboszcz bukowski od 1906, kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Polonia Restituta, działacz społeczny, inicjator powstania "Kuriera Bukowskiego"
- ppłk Kazimierz Zenkteller, ur. 1884, jeden z dowódców powstania wielkopolskiego i powstań śląskich
- płk dr Kazimierz Wróblewski, ur. 1858 w Bogdanowie, zm. 1934 w Poznaniu działacz polityczny i społeczny, prezes Towarzystwa "Sokół" i Banku Ludowego, organizator szpitala powstańczego zimą 1918/1919.
- Tadeusz Wojtczak, działacz harcerski i organizator konspiracji
- Franciszek Górczak, poseł na sejm II RP
- dr Lech Siuda, ur. 1909 w Lesznie, zm. 1997 w Buku, żołnierz na froncie zachodnim, zasłużony lekarz i organizator służby zdrowia
- ks. Teofil Ratajczak, ur. 1909 w Łobzowcu, zm. 2004 w Buku, długoletni proboszcz parafii, wielki autorytet dla bukowian
- ks. Ignacy Cieślak, ur. 1916 w Dobieżynie, zm. 2002 w Rwandzie, pallotyn, gorliwy misjonarz we Rwandzie
- Henryk Synoracki, ur. 1947, motorowodniak, mistrz świata w 1997 r. w klasie O.250 i w 2004 w klasie O.350
- Magdalena Chemicz - bramkarka reprezentacji Polski w piłce ręcznej kobiet;
- Waldemar Kryger - piłkarz nożny (nie mylić z artystą [Waldemarem Krygierem] http://pl.wikipedia.org/wiki/Waldemar_Krygier); były piłkarz Patrii Buk, Lecha Poznań oraz VFL Wolfsburg; kilkukrotny reprezentant Polski; obecnie trener.
[edytuj] Prasa lokalna
- "Kosynier Bukowski" (miesięcznik)
- "Głos Buku" (miesięcznik)
- "Bukowski lider" (miesięcznik)
