Język norweski
Z Wikipedii
| Norsk | |
| Obszar | Norwegia i inne |
| Liczba mówiących | 5 milionów |
| Ranking | (poza pierwszą 100.) |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki germańskie **Języki północnogermańskie ***Język norweski |
| Pismo | łaciński |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | Norwegia |
| Regulowany przez | Språkrådet (Bokmål i Nynorsk), Akademia Norweska (Riksmål) |
| Kody języka | |
| ISO 639-1 | no (Norweski) nb (Bokmål), nn (Nynorsk) |
| ISO 639-2 | nor (Norweski) nob (Bokmål), nno (Nynorsk) |
| SIL | NRR (Bokmål), NRN (Nynorsk) |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata | |
Język norweski (norsk språk) - język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Jako że do tej pory nie wyodrębnił się jeden standard wymowy, każdy dialekt ma status oficjalny. Posługuje się nim około 4,2 mln mówiących, z tego 3,5 mln do zapisu używa odmiany bokmål, a 700 tys. odmiany nynorsk. Norweski jest językiem urzędowym Norwegii.
Najstarsze zabytki literatury w tym języku pochodzą z XII w. - wykazują one jednak różnice pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią Norwegii. W tym okresie na podłożu gwar zachodnich z okolic Trondheim zaczął się formować kancelaryjny język norweski, używany oficjalnie w całym królestwie. Jednak po unii ze Szwecją, a potem z Danią wyszedł on z użycia. Język duński stał się w latach 1525-1814 językiem powszechnie używanym przez warstwy wykształcone, głównie w miastach. Od początków XIX w. język duński był także językiem literackim. Od lat 30. XIX w. pisarze norwescy starali się go jednak świadomie norwegizować. Już w pierwszej połowie XVIII w. na bazie pisanego języka duńskiego i dialektu miasta Oslo wytworzono z niego rodzimą odmianę, zwaną kiedyś riksmål, a od 1929 r. nazywaną bokmål, czyli „język pisany, książkowy”. Jednocześnie od połowy XIX w. istnieje druga odmiana norweskiego zwana niegdyś landsmål, a od 1929 nynorsk czyli „nowonorweski”. Został on opracowany na podstawie archaicznych dialektów zachodnionorweskich przez Ivara Aasena. Obie odmiany od 1885 r. są równouprawnione w mowie i piśmie, z tym, że bokmål używany jest głównie we wschodniej Norwegii i w miastach, podczas gdy nynorsk ma więcej zwolenników na południu i zachodzie. Władze starały się doprowadzić do połączenia tych dwu odmian językowych, by wytworzyć jeden wspólny ogólnonorweski język literacki, tak zwany samnorsk, jednakże spotkało się to z protestami i zostało zaprzestane. Obecnie do użytku, również oficjalnego, dopuszczone są obydwie odmiany pisemne oraz wszelkie dialekty. Cechująca się licznymi archaizmami norma nynorsk daje w sobie rozpoznać wiele cech języka staronordyjskiego, po którym najlepszą dziś pamiątką jest język islandzki.
[edytuj] Gramatyka
Liczba rodzajów gramatycznych rzeczownika uzależniona jest poniekąd od posługującego się językiem. W zasadzie istnieją trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki, ale dopuszczalne jest wywodzące się poprzez standard riksmål (którego normy akceptowane są opcjonalnie w bokmål) z języka duńskiego łączenie rodzaju męskiego i żeńskiego w rodzaj wspólny wzorowany na męskim. Czasownik przyjmuje formę bezokolicznika, formę czasu teraźniejszego (tworzoną zazwyczaj regularnie przez dodanie -r), czasu przeszłego (Preteritum) oraz imiesłowu biernego (Perfekt partisipp). Funkcje wymienionych są podobne jak np. w języku angielskim. Występują czasowniki słabe, które dzielą na 3 grupy wg przynależności do których tworzy się formy Preteritum oraz Perfekt partisipp, a także czasowniki mocne (nieregularne). Przymiotnik ulega odmianie w zależności od liczby i określoności/nieokreśloności rzeczownika. Przymiotniki nieregularne są nieliczne.
Zobacz też:
| Język norweski |  |
|---|---|
| Landsmål | Høgnorsk | Nynorsk | Samnorsk | Bokmål | Riksmål | Dansk-Norsk | Russenorsk | |
| Språkrådet | Noregs Mållag | Riksmålsforbundet | dialekty języka norweskiego | |
| Æ | Ø | Å | |
pragermański † z pranordyckim†
wschodniogermańskie:
burgundzki † • gocki † • lombardzki † • wandalski †
zachodniogermańskie:
afrikaans • alzacki • angielski • denglisch • dolnoniemiecki • dolnosaksoński • flamandzki • fryzyjski • holenderski • dialekt holenderski • jidysz • limburgijski • lotaryński • luksemburski • niderlandzki • niemiecki • niemiecki w Austrii • oorlans • pensylwański • plautdietsch • schwyzertüütsch • scots • staroangielski † • starosaksoński † • staro-wysoko-niemiecki † • średnioangielski † • średnio-wysoko-niemiecki † • twents • wczesny nowoangielski † • wschodniodolnoniemiecki • wilamowski (wymysöryś) • wysokoniemiecki • Zuid-Gelders
skandynawskie:
bokmål • duński • farerski • islandzki • jämtlandzki • szwedzki • szwedzki Rinkeby • norn † • norweski • nynorsk • riksmål • starogotlandzki † • staronordyjski †
