Słonim
Z Wikipedii
Słonim, białor. Сло́нім, ros. Сло́ним – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, nad Szczarą. Około 53,1 tys. mieszkańców.
Od 1507 był stolicą powiatu województwa nowogródzkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego, od 1569 I Rzeczypospolitej.
Spis treści |
[edytuj] Historia miasta
[edytuj] Miasto do XVIII w.
Pierwsze wzmianki o Słonimie pochodzą z XI w., kiedy to ok. 1040 wielki książę Rusi Kijowskiej Jarosław pokonał Litwinów na polach słonimskich.
W 1241 gród Słonim zrównany został z ziemią przez wojska Batu-chana. Gród odbudowany został w czasie panowania Mendoga. Słonim w 1252 zajęty został przez Lwa Daniłowicza, a w 1276 przypadł Litwie.
Ok. 1340 Monwid najstarszy syn Gedymina książę kiernowski i słonimski w Słonimiu założył stolicę swojego księstwa.
W 1532 Zygmunt I nadał miastu prawo magdeburskie. Zygmunt August w przywileju wydanym w Wilnie dnia 13 maja ustanowił dwa jarmarki dwutygodniowe.
Dnia 4 stycznia 1591 Zygmunt III odnowił prawa magdeburskie Słonimia. Miasto otrzymało herb lwa złotego z krzyżem podwójnym (herb Lis na niebieskim polu. W tym czasie starostą słonimskim był kanclerz wielki litewski Lew Sapieha.
W 1641 Władysław IV nadał przywilej na wybudowanie ulic i rynku, na utrzymanie których ustanowił opłatę targową.
Miasto uległo zniszczeniu w czasie wojen w okresie panowania Jana Kazimierza. Miasto miało odnowione wszystkie przywileje w 1669 przez króla Michała.
Miasto rozkwitło gdy hetman wielki litewski Michał Ogiński został starostą słonimskim i osiadł w mieście ze swoim dworem. W centrum miasta wybudowany był obszerny pałac, teatr, ujeżdżalnia i inne. Ok. 1777 w Słonimiu uruchomiona została drukarnia. Ogiński własnym kosztem połączył kanałem spławnym dorzecze Dniepru i Niemna.
Po III rozbiorze Polski ukazem Katarzyny II z 14 grudnia 1795 Słonim został stolicą guberni słonimskiej. W skład tej guberni wchodziły powiaty: słonimski, nowgródzki, lidzki, grodzieński, wołkowyski, prużański i brzeski.
[edytuj] Miasto sejmików
Słonim z konkurował z Wołkowyskiem o miejsce sejmików generalnych. Miejsce zjazdów głównych pierwotnie ustalone było w Wołkowysku przez Stefana Batorego w 1576, kiedy to sejm nadał mu tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego. Staraniem Lwa Sapiehy za zgodą Zygmunta III w roku 1631 sejm ustalił jako miejsce obrad sejmiku litewskiego Słonim. Wpłynęło to w sposób znaczący na rozwój miasta. W monografii "Życie Lwa Sapiehy" z 1805, w rozdziale XXIV pt. Chwalebne utrzymywanie ziazdu Słonimskiego zapisano to w sposób następujący: Stany Rzeczyposplitey na Seym zgomadzone za przyłożeniem się Lwa Sapiehy....tak w konstytucyi napisali. ,,Przychylaiąc się do dawnych praw i zwyczaiów postanawiamy, aby na ziazd Słonimski, który Seym uprzedzać zwykł, wszyscy tak PP. Senatorowie, iako i Posłowie W.X.Lit:nie omieszkiwali,, Konstytucye Seymu Warszawskiego za Zymunta III. roku 1631. Tom III fol: 703.
Sejmiki w Słonimu odbywały się do 1685. Miasto było też miejscem sejmików powiatowych, gdzie wybierano posłów na sejm oraz deputatów do Trybunału. W Słonimiu raz w roku odbywał się też popis rycerstwa z terenu powiatu.
[edytuj] Miasto w XIX w.
W XIX w. miasto powiatowe w guberni grodzieńskiej.
Wygląd miasta pod koniec XIX w. (za Słown. geogr.) " Największy plac w środku miasta zajmuje bazar, rudera brudna i odrapana z podsieniami, z dachem dachówką krytym, trzy razy od samego budynku wyższym. Bazar ten mieszczący 150 sklepików wznosi się na miejscu wspaniałej niegdyś rezydencji Michała Ogińskiego.... o dawnej świetności jedynie świadczą olbrzymie fundamenta i kilkupętrowe w głąb pieczary. Z ruin, w jednym końcu miasta sterczy szkielet kościoła poklasztornego, z całą kolumnadą frontową, a wewnątrz ze śladami ołtarzów, chórów i malowideł ściennych...."
W 1881 miasto uległo pożarowi – spłonęło 900 domów. Po pożarze pozostało 7 synagog (3 murowane, z których najokazalsza z 1642), 14 żydowskich domów modlitwy i kilkadziesiąt chederów. W mieście była też cerkiew soborowa pw. Przemienienia Pańskiego i cerkiew parafialna pw. św. Trójcy. Z katolickich obiektów sakralnych w mieście pozostały kościół parafialny na przedmieściu i filialny przy klasztorze bernardynek. W klasztorze tym gromadzone były na dożywocie zakonnice ze skasowanych innych klasztorów. W mieście zachował się też drewniany meczet z którego korzystali miejscowi Tatarzy.
[edytuj] W II Rzeczypospolitej
Przed 1939 miasto powiatowe w województwie nowogródzkim.
Siedziba powiatu – starosta Stanisław Henszel. Burmistrz – Wł. Plebański, z-ca burmistrza Mojżesz Zabłocki.
Szpital powiatowy, dyrektor dr. Mowsza Epsztajn.
Kościoły: katolicki 1, grekokatolicki cerkiew 1, cerkiew 1, meczet 1, synagogi 2.
Szkoły: gimnazjum państwowe, gimnazjum prywatne, 2 seminaria nauczycielskie.
[edytuj] Demografia
- Liczba mieszkańców 1817 – 2408 osób, w tym 1340 wyznawców judaizmu.
- Liczba mieszkańców 1860 – 8203 osób.
- Liczba mieszkańców 1867 – 10 166 osób, w tym: 6801 wyznawców judaizmu, 1704 katolików, 1284 prawosławnych, 362 mahometan, 15 ewangelików.
- Liczba mieszkańców 1878 – 15 351 osób, w tym: 10 212 wyznawców judaizmu, 3058 prawosławnych, 1532 katolików, 492 mahometan, 2 ewangelików.
- Liczba mieszkańców 1887 – 22 350 osób, w tym: 18 381 wyznawców judaizmu, 2060 prawosławnych, 1484 katolików, 520 mahometan.
- Liczba mieszkańców ok. 1929 – 29 643 osób.
- Liczba mieszkańców 1975 – 34 000 osób.
- Liczba mieszkańców 1995 – 53 100 osób.
Słonim jest znany w Izraelu z dynastii rabinów chasydzkich.
Miejscowości na terenie powiatu przed 1939: Dziewiątkowicze, Dziewiątkowicze Nowe, Dziewiątkowicze Stare, Trybuszki
[edytuj] Bibliografia
- "ŻYCIE LWA SAPIECHY KANCLERZA WIELKIGO POTYM WOJEWODY Y HETMANA BUŁAWY W.W.X.L.
Słońimskiego, Markowskiego, Miadziolskiego, Brzeskiego, Mohilowskiego, Jaswońskiego, Szereszowskiego, Retowskiego, Parnawskiego, Meyszagolskiego, etc. Starosty.",
w Drukarni Nre 646. przy Nowolipiu., Warszawa, 1805.
- "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Tom X, (str. 823 do str. 827), Warszawa, 1889.
- "Księga Adresowa Polski", (str. 1047), 1929.
