Spinel

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Spinel z Luc Yen w prowincji Yen Bai, Wietnam

Spinel (spinel właściwy) – minerał z gromady tlenków, zaliczany do grupy spineli. Należy do grupy minerałów rzadkich.

Nazwa pochodzi od charakterystycznego, ostrokrawędzistego kształtu kryształów (po łacinie "spina" – strzała).

[edytuj] Właściwości

Wzór chemiczny: MgAl₂O₄ – tlenek magnezu i glinu
Układ krystalograficzny – regularny
Skład chemiczny – Mg Al₂O₄
Połysk – silny szklisty
Przełam – muszlowy
Łupliwość – niewyraźna
Twardość w skali Mohsa – 8
Rysa – biała
Barwa – bezbarwny, biały, szary, czerwony w odcieniach, niebieskawy, zielony, żółtawy
Gęstość – 3,58 do 4,06 g/cm³
Współczynniki załamania światła – 1,71-1,76, w zależności od składu
Dwójłomność – brak
Dyspersja – 0,020
Pleochroizm – brak
Luminescencja – niekiedy żółtozielona, czerwona, pomarańczowa, najczęściej brak

Tworzy kryształy izometryczne (ośmiościany lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia. Jest kruchy i przezroczysty. Niekiedy wykazuje asteryzm a sporadycznie efekt kociego oka.
Teoretycznie zawiera 28,2% MgO i 71,8% Al.₂ O₃, obfite domieszki izomorficzne Cr, Zn, Fe, Mn powodują tworzenie wielu odmian różniących się barwą: czerwony w odcieniach (s. rubinowy), niebieskawy (s. szafirowy) , zielony (cejlonit), brunatnawy (pleonast), żółtawy (rubicel), brunatnoczerwony (s.almandynowy), czarny (hercynit –s. żelazawy), ciemnobrunatny (galaxyt –s.manganawy), niebieskozielony lub żółty (gahnit –s. cynkowy). Występuje w skupieniach ziarnistych oraz odosobnionych ziarn.

[edytuj] Występowanie

Spinel i jego odmiany występują w utworach strefy kontaktowo- metasomatycznej, w zmienionych dolomitach i wapieniach zasobnych w tlenek magnezu. Powstają w wysokich temperaturach. Współwystępują z granatami, piroksenami, towarzyszą mu dolomit, magnetyt, cyrkon, korund.

Miejsca występowania: Spinele jakości jubilerskiej spotyka się w Tajlandii (w okolicach Bo Ploi), Kambodży i Laosie. W USA spinele można znaleźć przede wszystkim w stanie Nowym Jorku (kryształy z Amita osiągają masę do 14 kg), New Jersey i Karolinie Północnej.
Także: Madagaskar, Birma, Afganistan, Kanada, Włochy. W Europie pojedyncze spinele pojawiają się w Norwegii (Akeru, kryształy ok. 3 cm), w Finlandii, Włoszech i Niemczech.

W Polsce niewielkie ilości spinelu znaleziono w piaskach złotonośnych okolic Złotoryi, w aluwiach Izery w Karkonoszach.

[edytuj] Zastosowanie:

stosowane do produkcji materiałów ściernych
do produkcji łożysk, ruchomych części zegarów
ma znaczenie naukowe – wskaźnik warunków przeobrażeń skał
poszukiwany, wysoko ceniony kamień kolekcjonerski
wiele odmian to cenne kamienie szlachetne o wartości jubilerskiej, są wykorzystywane do wyrobu cennej biżuterii.

[edytuj] Historia

Spinele w starożytności łącznie z innymi czerwonymi kamieniami szlachetnymi nazywano "karbunkułami". Współczesny podział wypracowano później, gdy poznano skład chemiczny kamieni. Jak dowodzą stare okazy biżuterii, w przeszłości spinel cieszył się dużą popularnością. Początkowo był on uważany za rubin, np. okaz w angielskich klejnotach koronnych („Rubin Timur” – 361 kr; „Rubin Czarnego Księcia” – 170 kr). W skarbcu koronnym szachów Iranu są dwa spinele rubinowe (500 kr i 270 kr). W Skarbcu Diamentowym na Kremlu w Rosji jest spinel rubinowy o wadze 399 kr.