Tlen

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się odnośnie jakich informacji pojawiły się wątpliwości.
Wstawiając szablon dodaj informację o tej stronie na Wikipedia:Strony wymagające weryfikacji.

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: Tlen (komunikator internetowy).

N - O - F
O S
	Układ okresowy

Dane ogólne

Nazwa, symbol, l.a.*

Tlen, O, 8

Własności metaliczne

niemetal

Grupa, okres, blok

16 (VIA), 2, p

Gęstość, twardość

1,429 g/m³, bd

Kolor

bezbarwny

Własności atomowe

Masa atomowa

15,9994 u

Promień atomowy (obl.)

60 (48) pm

Promień kowalencyjny

73 pm

Promień van der Waalsa

152 pm

Konfiguracja elektronowa

[He]2s²2p⁴

e^- na poziom energetyczny

2, 6

Stopień utlenienia

±2, ±1

Własności kwasowe tlenków

brak

Struktura krystaliczna

regularna

Własności fizyczne

Stan skupienia

gazowy

Temperatura topnienia

50,35 K
(-222,8 °C)

90,18 K
(-182,97 °C)

bezwonny

bezbarwny

17,36×10^-6 m³/mol

3,4099 kJ/mol

0,22259 kJ/mol

Ciśnienie pary nasyconej

Prędkość dźwięku

317,5 m/s (293 K)

Pozostałe dane

Elektroujemność

3,44 (Pauling)
3,50 (Allred)

Ciepło właściwe

920 J/(kg*K)

Przewodność właściwa

Przewodność cieplna

0,02674 W/(m*K)

I Potencjał jonizacyjny

1313,9 kJ/mol

II Potencjał jonizacyjny

3388,3 kJ/mol

III Potencjał jonizacyjny

3388,3 kJ/mol

IV Potencjał jonizacyjny

7469,2 kJ/mol

Najbardziej stabilne izotopy*

izotop	wyst.	o.p.r	s.r.	p.r.
¹⁵O	{syn.}	122 s	β⁺	¹⁵N
¹⁶O	99,762%	stabilny izotop z 8 neutronami
¹⁷O	0,038%	stabilny izotop z 9 neutronami
¹⁸O	0,2%	stabilny izotop z 10 neutronami

Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej,
użyte są jednostki SI i warunki normalne.

*Wyjaśnienie skrótów:
l.a.=liczba atomowa
wyst.=występowanie w przyrodzie,
o.p.r.=okres połowicznego rozpadu,
s.r.=sposób rozpadu,
e.r.=energia rozpadu,
p.r.=produkt rozpadu

Tlen (O, łac. oxygenium) - pierwiastek chemiczny, niemetal z bloku p w układzie okresowym.

Jest najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem na Ziemi - zawartość tlenu w jej skorupie wynosi 45%. Stanowi też 20,95% objętości atmosfery ziemskiej.

Stabilnymi izotopami tlenu są ¹⁶O, ¹⁷O oraz ¹⁸O.

Tlen w postaci gazowej jest niezbędny organizmom tlenowym do przeprowadzenia fosforylacji oksydacyjnej będącej najważniejszym etapem oddychania. Niektóre organizmy beztlenowe giną w obecności niewielkich ilości wolnego tlenu. Związki tlenu są niezbędne do życia wszystkim organizmom na Ziemi. Organizm przeciętnego dorosłego człowieka zużywa w ciągu minuty ok. 200 ml (0,3 grama) tlenu. Oddychanie czystym tlenem jest dość niebezpieczne, ponieważ przyspiesza on wszystkie procesy życiowe i może doprowadzić do omdlenia. Niedobór tlenu staje sie niebezpieczny dla życia, gdy jego zawartość w powietrzu spada poniżej 10-12%. W postaci związków z innymi pierwiastkami wchodzi w skład hydrosfery (woda) i litosfery (związki krzemu).W przyrodzie odbywa się obieg tlenu w cyklu zamkniętym. Główne ilości tlenu występują w przyrodzie w postaci związanej. Na przykład woda zawiera ok. 89% tlenu, piasek - 53%, a organizm ludzki ok. 65%. Tlen w stanie czystym występuje w postaci cząsteczek dwuatomowych O₂ oraz trójatomowych - ozonu O₃ (patrz też: dziura ozonowa). Szczególną jego odmianą jest niedawno odkryty czerwony tlen o wzorze O₄.

Tlen w postaci ciekłej jest paramagnetykiem i charakteryzuje się niebieską barwą.

Tlen wchodzi w skład wielu ważnych związków chemicznych: tlenków (w szczególności wody oraz dwutlenku węgla), nadtlenków (w szczególności nadtlenku wodoru), kwasów tlenowych, zasad i wielu związków organicznych.

Nazwa "tlen" wywodzi się od słowa "tlić" i została nadana przez Jana Oczapowskiego. Wcześniejsza polska nazwa "kwasoród" wywodziła się od łac. oxygenium (gr. oksy - kwaśny, gennao - rodzę), nadał ją Jędrzej Śniadecki. Podobna nazwa istnieje w języku rosyjskim - Кислород.

Tlen został odkryty przez Carla Sheele, choć powszechnie mylnie uważa się, że dokonał tego Joseph Priestley, ponieważ z powodu zamiedbań praca Carla Scheele została wydana po 28 latach. Nazwę oxygen nadał mu natomiast Antoine Lavoisier. Skroplenie tlenu zostało dokonane po raz pierwszy przez profesorów UJ w Krakowie Zygmunta Wróblewskiego (polski chemik) i Karola Olszewskiego (polski fizyk i chemik) 5 kwietnia 1883 roku.

[edytuj] W przyrodzie

Zwierzęta wykorzystują go w procesie glikolizy w celu otrzymania energii

C₆H₁₂O₆ + O₂ → CO₂ + H₂O + ATP

[edytuj] Otrzymywanie w warunkach laboratoryjnych

poprzez podgrzewanie nadmanganianu potasu w temp. pow. 230°C:

2KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂↑

poprzez termiczny rozkład azotanu(V) potasu w temp. powyżej 400°C, ale nie większej niż 440°C:

2KNO₃ → 2KNO₂ + O₂↑

poprzez ogrzewanie tlenku rtęci(II):

2HgO → 2Hg + O₂↑

poprzez rozkład wodnego roztworu nadtlenku wodoru (wody utlenionej lub perhydrolu) pod wpływem katalizatora, np. dwutlenku manganu:

2H₂O₂ → 2H₂O + O₂↑

w wyniku elektrolizy wody

[edytuj] Zobacz też

To jest tylko zalążek artykułu związanego z chemią. Jeśli możesz, rozbuduj go.

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Tlen

Pierwiastki chemiczne

(Ac) aktyn · (Am) ameryk · (Sb) antymon · (Ar) argon · (As) arsen · (At) astat · (N) azot · (Ba) bar · (Bk) berkel · (Be) beryl · (Bi) bizmut · (Bh) bohr · (B) bor · (Br) brom · (Ce) cer · (Cs) cez · (Cl) chlor · (Cr) chrom · (Sn) cyna · (Zn) cynk · (Zr) cyrkon · (Ds) darmsztadt · (Db) dubn · (Dy) dysproz · (Es) einstein · (Er) erb · (Eu) europ · (Fm) ferm · (F) fluor · (P) fosfor · (Fr) frans · (Gd) gadolin · (Ga) gal · (Ge) german · (Al) glin · (Hf) hafn · (Hs) has · (He) hel · (Ho) holm · (In) ind · (Ir) iryd · (Yb) iterb · (Y) itr · (I) jod · (Cd) kadm · (Cf) kaliforn · (Cm) kiur · (Co) kobalt · (Kr) krypton · (Si) krzem · (Xe) ksenon · (La) lantan · (Li) lit · (Lr) lorens · (Lu) lutet · (Mg) magnez · (Mn) mangan · (Mt) meitner · (Md) mendelew · (Cu) miedź · (Mo) molibden · (Nd) neodym · (Ne) neon · (Np) neptun · (Ni) nikiel · (Nb) niob · (No) nobel · (Pb) ołów · (Os) osm · (Pd) pallad · (Pt) platyna · (Pu) pluton · (Po) polon · (K) potas · (Pr) prazeodym · (Pm) promet · (Pa) protaktyn · (Ra) rad · (Rn) radon · (Re) ren · (Rh) rod · (Rg) roentgen · (Hg) rtęć · (Rb) rubid · (Ru) ruten · (Rf) rutherford · (Sm) samar · (Sg) seaborg · (Se) selen · (S) siarka · (Sc) skand · (Na) sód · (Ag) srebro · (Sr) stront · (Tl) tal · (Ta) tantal · (Tc) technet · (Te) tellur · (Tb) terb · (O) tlen · (Th) tor · (Tm) tul · (Ti) tytan · (Uub) ununbium · (Uuh) ununhexium · (Uuo) ununoctium · (Uup) ununpentium · (Uuq) ununquadium · (Uus) ununseptium · (Uut) ununtrium · (U) uran · (V) wanad · (Ca) wapń · (C) węgiel · (H) wodór · (W) wolfram · (Au) złoto · (Fe) żelazo