Gwlad yr Iâ

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.


Baner	Arfbais

Arwyddair: Dim

Anthem: Lofsöngur

Prifddinas

Reykjavík

Dinas fwyaf Reykjavík

Iaith / Ieithoedd swyddogol

Islandeg

Llywodraeth

• Arlywydd

• Prif Weinidog

Gweriniaeth
Ólafur Ragnar Grímsson
Geir Haarde

Annibyniaeth
Sofraniaeth Oddiwrth Denmarc
26 Hydref 1955

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 103,000 km² (107fed)
2.7

Poblogaeth
- amcangyfrif 2006
- cyfrifiad 1980
- Dwysedd 229,187 (178fed)
300,000
2.9/km² (222fed)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen amcangyfrif 2005
$10.531 biliwn (135fed)
$35,586 (5fed)

Indecs Datblygiad Dynol (2003) 0.956 (2ail) – uchel

Arian breiniol Króna Gwlad yr Iâ (ISK)

Cylchfa amser
- Haf GMT (UTC+0)

Côd ISO y wlad .is

Côd ffôn +354

Mae Gweriniaeth Gwlad yr Iâ yn ynys yng Ngogledd y Cefnfor Iwerydd rhwng Grønland a Phrydain Fawr.

[golygu] Hanes

Prif erthygl: Hanes Gwlad yr Iâ

Ymsefydlodd Norwy-wyr yng Ngwlad yr Iâ gyda'u caethweision o'r Alban ac Iwerddon yn hwyr yn y 9fed ganrif a'r 10fed. Nhw sefydlodd y Senedd hynaf yn y byd, yr Althing, yn y flwyddyn 930.

Roedd Gwlad yr Iâ yn annibynol am dros 300 mlynedd, ond cyn hir daeth o dan reolaeth Norwy a Denmarc. Sefydlwyd rheolaeth cartref ym 1874, ac annibyniaeth ym 1918. Arhosodd brenin Denmarc, Christian X, yn frenin ar Wlad yr Iâ tan 1944 pan sefydlwyd gweriniaeth.

[golygu] Gwleidyddion

Prif erthygl: Gwleidyddiaeth Gwlad yr Iâ

Mae gan yr Althing 63 o aelodau, a etholir pob pedair mlynedd. Y Prif Weinidog sy'n bennaeth ar y llywodraeth, tra bod yr arlywydd, a etholir am 4 mlynedd, yn penodi'r Prif Weinidog.

[golygu] Siroedd

Prif erthygl: Siroedd Gwlad yr Iâ

Mae Gwlad yr Iâ yn cynnwys 23 o siroedd, neu sýslur:

Árnessýsla
Austur-Barðastrandarsýsla
Austur-Húnavatnssýsla
Austur-Skaftafellssýsla
Borgarfjarðarsýsla
Dalasýsla
Eyjafjarðarsýsla
Gullbringusýsla,
Kjósarsýsla
Mýrasýsla
Norður-Ísafjarðarsýsla
Norður-Múlasýsla
Norður-Þingeyjarsýsla
Rangárvallasýsla
Skagafjarðarsýsla
Snæfellsnes-og Hnappadalssýsla
Strandasýsla
Suður-Múlasýsla
Suður-Þingeyjarsýsla
Vestur-Barðastrandarsýsla
Vestur-Húnavatnssýsla
Vestur-Ísafjarðarsýsla
Vestur-Skaftafellssýsla

Heblaw'r siroedd, mae yna 14 o drefi annibynol, neu kaupstaðir:

Akranes
Akureyri
Hafnarfjörður
Húsavík
Ísafjörður
Keflavík
Kópavogur
Neskaupstaður
Ólafsfjörður
Reykjavík
Sauðárkrókur
Seyðisfjörður
Siglufjörður
Vestmannaeyjar

[golygu] Daearyddiaeth

Prif erthygl: Daearyddiaeth Gwlad yr Iâ

Map Gwlad yr Iâ

Mae Gwlad yr Iâ ar smotyn poeth daearegol ar y Crib Canol-Iwerydd. Mae yna lawer o losgfynyddoedd, yn enwedig Hekla. Hyd heddiw mae llosgfynyddoedd yn cael eu creu -- crëwyd ynys newydd Surtsey ar ôl ffrwydrad ar 14 Tachwedd 1963. Mae tua 10% o'r ynys o dan iâ, ac mae ei rhewlifoedd yn enwog ar draws y byd. Mae gan y wlad llawer o geysir (gair Islandeg), ac mae ynni daearthermol yn rhoi dŵr poeth a gwres cartref rhad yn y trefi.

Mae mwyafrif y trefi ar lan y môr. Y prif drefi yw Reykjavík, Keflavik -- lleoliad y maes awyr cenedlaethol -- ac Akureyri.

[golygu] Economi

Prif erthygl: Economi Gwlad yr Iâ

Mae'r diwydiant pysgota yn bwysig iawn i'r economi. Mae 60% o enillion allforion y wlad a swyddi 8% o'r gweithlu yn dibynnu arno. Y prif allforion yw pysgod, alwminiwm a ferrosilicon.

Mae mwyafrif yr adeiladau wedi eu adeiladu o goncrit gan fod mewnforio pren yn ddrud. Yn y 1990au dewisodd llywodraeth Gwlad yr Iâ amrywio'r economi drwy ganolbwyntio mwy ar ddiwydiannau gwneuthur a gwasanaeth, gyda datblygiadau ym miotechnoleg, gwasanaethau ariannol, a chynhyrchiad meddalwedd. Mae twristiaeth hefyd yn dod yn fwy pwysig.

[golygu] Daearyddiaeth

Prif erthygl: Daearyddiaeth Gwlad yr Iâ

Mae geneteg pobl Gwlad yr Iâ yn debyg ac yn unigryw hyd heddiw, gan nad oes llawer o fewnlifo wedi digwydd dros y canrifoedd. O ganlyniad mae gwyddonwyr ar draws y byd yn astudio pobl yr ynys er mwyn darganfod mwy am etifeddu genynnau.

[golygu] Diwylliant

Iaith Lychlynaidd yw Islandeg, ac mae mwyafrif yr ynys yn dilyn Eglwys Lwther.

O Wlad yr Iâ daw'r gantores pop Björk a'r nofelydd Halldór Laxness, enillwr Gwobr Nobel am lenyddiaeth ym 1955.

Lleoliad Gwlad yr Iâ yn Ewrop

[golygu] Cysylltiadau allanol

(Saesneg) Iceland.org
(Saesneg) The Trade Council of Iceland

Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd (NATO)
Yr Almaen \| Bwlgaria \| Canada \| Denmarc \| DU \| Yr Eidal \| Estonia \| Ffrainc \| Gwlad Groeg \| Y Weriniaeth Tsiec \| Gwlad Belg \| Gwlad yr Iâ \| Gwlad Pwyl \| Hwngari \| Yr Iseldiroedd \| Latfia \| Lithwania \| Lwcsembwrg \| Norwy \| Portiwgal \| Rwmania \| Slofacia \| Slofenia \| Sbaen \| Twrci \| UDA