Bosnio kaj Hercegovino

El Vikipedio

Bosnio kaj Hercegovino Bosna i Hercegovina Босна и Херцеговина
Nacia himno: Intermeco
Nacia devizo: {{{nacia devizo}}}
Bazaj informoj
Ĉefa(j) lingvo(j)	bosna, serba, kroata
Ĉefurbo	Sarajevo
Religio(j)	islamo, ortodoksismo, katolikismo
Areo % akvo	51.129 km² %
Loĝantaro Loĝdenso	4.028.000 (Juli 2005) /km²
Valuto	1 KM = 100 Fening ({{{valuta kodo}}})
Horzono	UTC +1 (somere +2)
TTT ; Landkodo ; Tel.	.ba ; BA ; +387
Politiko
Politika sistemo	evoluanta demokratia respubliko
Ŝtatestro	prezidio, kiu ŝanĝiĝas ofte, sed kiu konsistas el po unu serbo, islamano (fakte muslimano) kaj kroato
Ĉefministro
Nacia tago	1-a de marto
Sendependeco
Esperanto-movado
Esperanto-asocio	{{{esperanto-asocio}}}

Bosnio kaj Hercegovino (en latinaj literoj Bosna i Hercegovina, mallonge BiH; en cirilaj literoj Босна и Херцеговина) estas sudorienteŭropa Respubliko de la balkana duoninsulo. Ĝi limas en la oriento al Serbio, en la sudoriento al Montenegro, en la sudocidento, okcidento kaj nordo al [Kroatio]] kaj laŭ malmultaj kilometroj apud Neŭmo al la Adrio. La respubliko elvenas el la eksa Jugoslavio, sed havas hodiaŭ denove la samajn landlimojn kiel estis donata en 1878 dum la Kongreso de Berlino. La landlima formo aspektas kiel triangulo estas kaj videbla en la flago.

Bosnio-Hercegovino estas politke dividita en tri partojn: Serba Respubliko, Federacio Bosnio kaj Hercegovino kaj Brcko.

La landnomo estas kombinaĵo de la du ĉefaj historio-geografiaj provincoj - Bosnio kaj Hercegovino.

Enhavo 1 Geografio 2 Popolo 2.1 Lingvoj 2.2 Religioj 3 Historio 4 Politiko 5 Politika subdivido 6 Infrastrukturo kaj trafiko 6.1 sur strato 6.2 sur fervojo 6.3 en la aero 7 Turismo kaj vidindaĵoj 8 Ekonomio 8.1 Valuto 9 Kulturo 9.1 Filmo 9.2 Medioj 9.3 Sporto 9.4 Manĝaĵo 9.5 Festtagoj kaj festoj 10 Klimato 11 Lernejsistemo kaj edukado 12 Armeo 13 Aliaj temoj 14 Piednotoj kaj literaturfontoj 15 Vidu ankaŭ

[redaktu] Geografio

La plej grandaj urboj de Bosnio kaj Hercegovino estas:

• Sarajevo ĉirkaŭ 520.000 loĝantoj
• Banja Luka ĉirkaŭ 250.000 loĝantoj
• Tuzla ĉirkaŭ 190.000 loĝantoj
• Zenica ĉirkaŭ 146.000 loĝantoj
• Mostar ĉirkaŭ 105.448 loĝantoj
• Prijedor ĉirkaŭ 93.000 loĝantoj
• Srebrenica ĉirkaŭ 21.000 loĝantoj

[redaktu] Popolo

• 1.975.000 (49,4 %) bosniakoj
• 1.480.000 (36,5 %) serboj
• 573.000 (13,5 %) kroatoj

malplimultoj:

• 0,6 % (bosnaj romaoj, judoj)

Post 1991 ne okazis popolnombrado, la datumoj estas el CIA World Factbook por la jaro 2005). Kompare al la jaro 1991 la nombro de bosniakoj preskaŭ egalas, la nombro de serboj altiĝis je 115.000 kaj tiu de kroatoj malaltiĝis je 3%.

Ĉiuj civitanoj de la lando nomiĝas bosnoj. Bosniakoj estas ekde 1993 la pli kutima nomo por la bosnaj islamanoj.

Bosniakoj, serboj kaj kroataj estas la tri konstituciintaj popolgrupoj. Tial serboj kaj kroatoj ne nombras kiel malplimultoj.

[redaktu] Lingvoj

• la bosna lingvo, kiu uzas la latinan alfabeton
• la serba lingvo, kiu uzas la cirilan kaj la latinan alfabeton
• la kroata lingvo, kiu uzas la latinan alfabeton

[redaktu] Religioj

En Bosnio kaj Hercegovino ekzistas multaj malsamaj religioj kaj kredoj. Ekzistas ĉirkaŭ:

• 40% da islamanoj
• 31% da serbortodoksanoj
• 15% da katolikoj
• 14% da judoj kaj aliaj religioj

En Mostar kreiĝis dum la milito anglikana komunumo el serboj, kroatoj kaj bosniakoj. Ĝi havas spiritan karisman influon.

[redaktu] Historio

Post la 1990-jaraj elektoj en la ŝtatadministrado ekregis naciistoj. La serba-kroata konflikto disvastiĝis ankaŭ sur la teritorion de Bosnio, kaj en 1991 la serba armeo okupis la ĉelimajn regionojn. La respubliko deklaris suverenecon, al kio kontraŭstaris la serba loĝantaro kaj ekflamis etnokonflikto. En 1992 la Eŭropa Unio kaj Usono rekonis la sendependecon de Bosnio. En la sama jaro ĝi aliĝis al UNO. Helpe de UNO-kontingento kaj NATO-fortoj estis eble haltigi la konflikton. En 1997 okazis multnaciaj elektoj. En la teritorio de Bosnio nun ekzistas du politika-etnaj unuoj: Serba Respubliko kaj Federacio Bosnio kaj Hercegovino.

[redaktu] Politiko

• Daily Top News From Bosnia

[redaktu] Politika subdivido

[redaktu] Infrastrukturo kaj trafiko

[redaktu] sur strato

[redaktu] sur fervojo

[redaktu] en la aero

[redaktu] Turismo kaj vidindaĵoj

[redaktu] Ekonomio

[redaktu] Valuto

[redaktu] Kulturo

[redaktu] Filmo

[redaktu] Medioj

[redaktu] Sporto

[redaktu] Manĝaĵo

[redaktu] Festtagoj kaj festoj

Ekzistas en Bosnio kaj Hercegovino aldone al la regligiaj festotagoj kiel Kristnasko kaj Pasko por la kroatoj kaj serboj, la Ramadanfino kaj kurban bajram (dum la pilgrimado al Mekao) por la bosniakoj, la jenaj festotagoj:

• Novjaro (Nova Godina): la 1-a kaj 2-a de januaro estas naciaj ferioj, Sankta Silvestro estas festegita kaj la 13-a de januaro estas la serba novjaro laŭ la malnova kalendaro
• Sendependecotago (Dan Nezavisnosti): la 3-a de marto - memorigas pri la sendependeco pro la referendumo de la 29-a de februaro 1992; tamen en la respubliko Srpska, tiu tago ne estas ferio
• Labortago (Prvi maj): la 1-a kaj 2-a de majo estas naciaj ferioj; okaze de la labortago estas multaj grandaj publikan festoj
• Nacitago (Dan Drzavnosti): la 25-a de novembro - memorigas pri la nova respubliko popola Bosnio kaj Hercegovino en Mrkonjic Grad la 25-an de novembro 1943.

Oni intencas havi komunan ferileĝon por la tuta Bosnio kaj Hercegovino; oni proponas la 21-an de novembro kiel tago de la Dayton-konvencio; tamen tiu leĝo ankoraŭ ne validas.

Apud tiuj festotagoj ekzistaj pluraj, ĉefe de kroatoj loĝitaj komunumoj kaj vilaĝoj lokaj feritagoj, laŭ la kristana kalendaro (ekzemple nomotagoj de sanktuloj, "malgranda pasko", ktp.). Aparta ferio estas la nomotago de la patrono de ĉiu loko. Tiam okazas granda meso, ebla procesio kaj festoj en la plejmultaj domoj kaj placoj, en kiuj partoprenas ankaŭ loĝantoj el najbaraj vilaĝoj.

[redaktu] Klimato

[redaktu] Lernejsistemo kaj edukado

Ĉiu infano el Bosnio kaj Hercegovino estas devigata, laŭ la edukadoleĝo, partopreni dum 4 jaroj bazan lernejon kaj poste mezan lernejon. En 2005 oni enkondukis kun lernejoreformo, naŭjaran devigan lernejodaŭron.

[redaktu] Armeo

[redaktu] Aliaj temoj

[redaktu] Piednotoj kaj literaturfontoj

[redaktu] Vidu ankaŭ

• Bosnia News