Pieter Geyl
Van Wikipedia
Pieter Catharinus Arie Geijl (hij schreef zelf zijn familienaam steevast als Geyl) (Dordrecht, 15 december 1887 - Utrecht, 31 december 1966) was een Nederlands historicus en een door Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard beïnvloede inspirator van de Groot-Nederlandse gedachte. Hij was hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht.
Pieter Geyl verbreidde het historiografisch gemotiveerde idee van een Groot-Nederland (een taal- en cultuurgemeenschap) in Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika en pleitte daarom voor samenwerking op het gebied van de taal en de cultuur. Politieke inmenging gingen hij en strijdmakker Carel Gerretson niet uit de weg. Wel vermeed hij angstvallig dat het nazisme of andere extreem-nationalistische groepering vat zouden krijgen op de Groot-Nederlandse beweging.
Geyl wees het bestaan van een staatsgodsdienst af, zeker waar het Huis van Oranje-Nassau grondwettelijk gezien Nederlands-Hervormd was en in een Groot-Nederland de meerderheid der bevolking rooms-Katholiek zou zijn. Hij kwam daardoor in conflict met koningin Wilhelmina met als gevolg dat hij in zijn universitaire loopbaan sterk gehinderd werd.
Zowel Geyl als Gerretson steunden de tijdens het interbellum ontwakende politieke Vlaamse Beweging, ook met financiële middelen. Tot een blunder kwam het toen ze in 1937 de Antwerpse Frontpartij aanraadden op te gaan in het VNV waarvan ze de nationaal-socialistische banden met de NSDAP niet (her)kenden. Beiden wilden een bundeling van de vele Vlaams-nationale partijen om een parlementaire macht te kunnen vormen in het Belgische parlement. Door deze ontwikkelingen maakte Frontpartij-boegbeeld Herman Vos de overstap naar de Belgische Werkliedenpartij voor welke partij - hernoemd tot Belgische Socialistische Partij - hij na de Tweede Wereldoorlog Minister van Arbeid werd.
Dat voorgaande zeker niet Geyls bedoeling was blijkt uit de reisverslagen uit 1937, toen hij in Zuid-Afrika de leden van de Afrikaanderbeweging op het hart drukte geen gemene zaak te maken met het totalitaire bewind van Adolf Hitler.
Om zijn ongezouten kritiek op het nazi-bewind tijdens de bezetting werd hij vastgezet in concentratiekamp Buchenwald maar later overgeplaatst naar strafkampen in Nederland, onder andere naar het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel. Daar was hij een van de Heeren Zeventien. Toen hij in 1944 om gezondheidsredenen werd vrijgelaten, zocht hij direct contact met het verzet.
Hij werd in 1941 benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) en werd hem in 1957 de P.C. Hooftprijs verleend om zijn essayistisch werk
Inhoud |
[bewerk] Prijzen
- 1957 - P.C. Hooftprijs voor zijn gehele oeuvre
[bewerk] Bibliografie
Diverse werken van Geyl zijn later herzien of aangevuld.
- 1909 - François Villon
- 1913 - Christofforo Suriano, resident van de serenissime republiek van Venetië in Den Haag, 1616 - 1623 (dissertatie)
- 1920 - Holland and Belgium: their common history and their relations: three lectures given at the University Collge, London, on February 10th, 17th and 24th, 1920
- 1922 - De Agent Wolters over de woelingen van 1747 en 1748, medegedeeld van Dr.P. Geyl (en Richard Wolters) (overdruk uit de Bijdragen en mededeelingen van het Historisch Genootschap)
- 1924 - Willem IV en Engeland tot 1748 (vrede van Aken
- 1924 - Een Engelsch republikein over Willem II's staatsgreep in 1650 (reprint of extracts from no. 50, 54 and 57 of "A Briefe Relation of some Affaires and Transactions civill and military, both forraigne and domestique" - edited by P. Geyl) (overdruk uit de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap)
- 1924 - Nota van Sir Francis Nethersole over de partijstrijd in de Republiek en Engeland's houding daartegenover, 1625 / medegedeeld door Dr. P. Geyl (overdruk uit de Bijdragen en mededeelingen van het Historisch Genootschap)
- 1924 - A beautiful play of Lancelot of Denmark. How he fell in love with a lady who waited upon his mother / translated from the Middle Dutch by Dr. P. Geyl
- 1925-1930 - De Groot-Nederlandsche gedachte I (essays)
- 1925 - Jahangir's India. The Remonstrantie / translated ... by W.H. Moreland ... and P. Geyl
- 1926 - England in the nineteenth century / Pieter Geyl en Etsko Kruisinga
- 1927 - The tale of Beatrice / translated from the Middle Dutch by Dr. P. Geyl (op rijm)
- 1928 - After thirty years (over William Ewart Gladstone) / Herbert John Gladstone en Pieter Geyl
- 1929 - Nederland's staatkunde in de Spaansche successie-oorlog
- 1929 - Memorable description of the East-Indian voyage, 1618-25/ Willem Ysbrandtsz. Bontekoe; vertaald door C.B. Budde-Hodgkinson en Pieter Geyl; inleiding en noten: Pieter Geyl
- 1929 - The Dutch in India (artikel in British India, 1497-1858 / Henry H. Dodwell)
- 1930-1962 - De Geschiedenis van de Nederlandsche stam (zes delen, tot 1798)
- 1930 - The Dutch barrier 1705 - 1719 / Roderick Geikie and Isabel A. Montgomery with contributions by Pieter Geyl and George Macaulay Trevelyan
- 1930 - Voor-1830-na: een bundel opstellen en gedichten / Pieter Geyl, René Desiderius de Clercq en Pieter Willem de Koning
- 1932 - The revolt of the Netherlands (1555 - 1609)
- 1933 - Een historische legende: het Zuid-Nederlandsch tarief van 21 december 1680
- 1933 - Wilhelmus van Nassouwe. Uitgegeven ter gelegenheid van het IVde eeuwfeest der geboorte van Prins Willem van Oranje / onder leiding van Prof. Dr. P. Geyl, Bernard Loder, et al.
- 1934 - Briefwisseling en aanteekeningen van Willem Bentinck, Heer van Rhoon, tot aan de dood van Willem
- 1936 - Vaderlandse gemeenschap in historisch perspectief
- 1936 - Revolutiedagen in Amsterdam (Augustus-september 1748): Prins Willem IV en de Doelistenbeweging
- 1936 - Groen van Prinsterer en de scheuring van 1830
- 1936 - The Netherlands divided (1609-1648)
- 1937 - Kernproblemen van onze geschiedenis: opstellen en voordrachten 1925-1936
- 1938 - Het nationalisme als factor in de moderne Europese geschiedenis
- 1939 - Oranje en Stuart, 1641-1672 (herzien in 1963)
- 1939 - De oorlog in woord en beeld / Pieter Geyl, Coenraad Brandt en Evert Straat
- 1940 - Verzameling overdrukken uit de jaren 1920 en 1930
- 1944 - Het wachtwoort!: sonnetten / A. v.d. Merwe (pseudoniem)
- 1945 - O vrijheid! ...: sonnetten
- 1946 - Eenheid en tweeheid in de Nederlanden
- 1946 - Patriotten en N.S.B.ers: een historische parallel
- 1946 - Gedenkboek gijzelaarskamp Beekvliet, St. Michielsgestel (1940-1945)
- 1946 - Napoleon: voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
- 1946 - Nederlands-Belgische betrekkingen: tekst van een lezing gehouden ... in Nov. 1945
- 1946 - Moord op de plas
- 1947 - Het stadhouderschap in de partij-literatuur onder De Witt
- 1947 - 1830 en de Belgische geschiedschrijving
- 1947 - De Patriottenbeweging, 1780–1787
- 1947 - Toynbee's systeem der beschavingen
- 1947 - De Nederlandse cultuur in de wereld van nu
- 1948 - Can we know the pattern of the past?: discussion, concerning Toynbee's book "A study of history" ((Uitgezonden door het Third Programme van de B.B.C., Londen, op 4 januari en 7 maart 1948)
- 1949 - The pattern of the past: can we determine it?
- 1949 - De Amerikaanse burgeroorlog en het probleem der onvermijdelijkheid
- 1950 - Tochten en toernooien (essays). Met een essay getiteld Shakespeare als geschiedschrijver
- 1950 - Democratische tendenties in 1672
- 1952 - From Ranke to Toynbee: five lectures on historians and historiographical problems
- 1952 - Drie rapporten over de uitgave van bronnen voor de Nederlandse geschiedenis / Pieter Jan van Winter en Pieter Geyl
- 1952 - Reacties: Groen van Prinsterer, Fruin, Multatuli, Busken Huet, Ter Braak, Du Perron, Romein (essays)
- 1953 - De Witten-oorlog: een pennestrijd in 1757 (on the pamphlets published in connection with Pieter le Clercq's anonymous "Het Karakter van den Raadpensionaris Jan de Wit en zijne factie, beschreven door den Graaf d'Estrades, etc.", in the Dutch translation of the second part of the "Ambassades et negotiations")
- 1954 - Historische appreciaties van het zeventiende-eeuwse Hollandse regentenregiem
- 1954 - Historicus in de tijd (essays)
- 1954 - Perspective of Holland and Belgium / Pieter Geyl and Charles James Rolo
- 1954 - In memoriam P. N. van Eyck / onder redactie van J.B.W. Polak en W.J. Simons
- 1955 - Use and abuse of history
- 1955 - Debates with historians: collected essays
- 1956 - Gebruik en misbruik der geschiedenis. De Terry Lectures, gehouden aan Yale University, Newhaven, Connecticut, USA, in october 1954 / vertaling door de schrijver van Use and abuse of history
- 1956 - Een eeuw strijd om Bilderdijk (artikel in De Gids)
- 1958 - Geschiedenis als medespeler
- 1958 - Studies en strijdschriften: bundel, aangeboden aan de schrijver bij zijn afscheid als hoogleraar (essays)
- 1958 - De vitaliteit van de westerse beschaving. Rede
- 1958 - Het leven wint altoos. Zes-en-veertig sonnetten. (heruitgave van Het wachtwoort! (Een keuze uit O vrijheid! (1945) met één aanvullende sonnet) uit 1944, nu onder eigen naam)
- 1958 - Diskussion ohne Ende: Auseinandersetzungen mit Historikern
- 1960 - Franse figuren
- 1960 - Noord en Zuid: eenheid en tweeheid in de Lage Landen
- 1960 - Nederlandse figuren
- 1960 - Vier maal Europa
- 1960 - Britain and the Netherlands in Europe and Asia / onder redactie van J.S. Bromley en Ernst Heinrich Kossmann
- 1961 - Verzameling van kleine geschriften en van overdrukken op geschiedkundig gebied, 1936-1960
- 1961 - Toynbee's answer - on Arnold Toynbee's reply to his critics in the twelfth volume of his "A study of history"
- 1961 - Huizinga als aanklager van zijn tijd
- 1961 - Engelse figuren
- 1961 - Amerikaanse figuren
- 1961 - Duitse en Italiaanse figuren
- 1962 - Debates with historians
- 1963 - Encounters in history (essays)
- 1963 - Van Bilderdijk tot Huizinga: historische toetsingen
- 1963 - Tien politici
- 1963 - Oranje en Stuart, 1641-1672 (herziening)
- 1964 - Napoleon: voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
- 1964 - Figuren en problemen
- 1964 - History of the Low Countries: episodes and problems: the Trevelyan lectures 1963 with four additional essays
- 1964 - Zeven revoluties / Zdenek Radslav Dittrich, Pieter Geyl en Johann Heinrich Adolf Logemann
- 1965 - Bruk og misbruk av historien
- 1966 - The revolt in the Netherlands, 1555-1609
- 1966 - The Netherlands in the seventeenth century
- 1966 - Atlas algemene en vaderlandse geschiedenis / B.A. Vermaseren met medewerking van Pieter Geyl
- 1971 - La révolution batave, 1783-1798 / traduction par J. Godard et P. Geyl (Deel V (gedeeltelijk) en VI van De geschiedenis van de Nederlandsche stam)
- 1976 - Brieven en uitwisselingen van Willem Bentinck, heer van Rhoon, tot aan de dood van Willem IV, 22 oktober 1751; hoofdzakelijk naar de bescheiden in het Brits Museum / uitgegeven door Frederik Carel Gerretson en Pieter Geyl - ISBN 90-247-1833-3
[bewerk] Over Pieter Geyl, en verzameld werk
- 1967 - Herdenking van Pieter Geyl (15 december 1887 - 31 december 1966) / Ludovicus Jacobus Rogier
- 1967 - Pieter Geyl, 15 december 1887 - 31 december 1966 / Hermann Walther von der Dunk
- 1971 - Pennestrijd over staat en historie: opstellen over de vaderlandse geschiedenis aangevuld met Geyl's levensverhaal (tot 1945) / woord vooraf door J.C. Boogman; redactionele werkzaamheden: Pieter van Hees (essays) - ISBN 90-01-39013-7
- 1972 - Herinneringen aan Pieter Geyl / door George Puchinger
- 1972 - Bibliografie van Pieter Geyl / samengesteld door Pieter van Hees - ISBN 90-01-39014-5
- 1972 - Drei niederländische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl, Johan Huizinga, Jan Romein) des 20. Jahrhunderts : Ideen und Wirkungen / Hans Rudolf Guggisberg
- 1973 - Geyl en Vlaanderen: uit het archief van Pieter Geyl / door Pieter Geyl; brieven en notities uitgegeven door Pieter van Hees en Arie Wolter Willemsen
- 1976 - De eierdans van Pieter Geyl: zijn grootnederlandse politiek in de jaren twintig / Louis Vos
- 1978 - Verzamelde opstellen / van Pieter Geyl; bijeengebracht en ingeleid door Pieter van Hees - ISBN 90-274-5410-8
- 1979 - Briefwisseling Gerretson-Geyl / verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en George Puchinger
- 1999 - Twee historici in hun tijd: Pieter Geyl en Gerhard Ritter / Hermann Walther von der Dunk - ISBN 90-6984-248-3
- 2000 - Geyl in Zuid-Afrika: verslag van de lezingentournee langs universiteiten in Zuid-Afrika juli-december 1937 door Pieter Geyl / verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en Arie Wolter Willemsen - ISBN 90-74112-20-X
- 2000 - Drei niederländische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl, Johan Huizinga, Jan Romein) des 20. Jahrhunderts : Ideen und Wirkungen / Hans Rudolf Guggisberg (heruitgave door de cultuurafdeling van de Nederlandse ambassade te Bonn)
- 2001 - History of the Dutch-speaking peoples, 1555-1648 - ISBN 1842122258
- 2002 - Mensen, machten, mogelijkheden / Hermann Walther von der Dunk (over o.a. Pieter Geyl, Louis de Jong, Gerhard Ritter, Menno ter Braak) - ISBN 9035124006
- 2005 - Nationalisme en historiografie: rondom Pieter Geyl: afscheidsbundel voor Pieter van Hees / onder redactie van Frans Willem Lantink - ISBN 90-72131-54-1
