Ålesund

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Våpen	Kart

Grunnleggjande opplysningar
Kommunenr:	1504
Fylke:	Møre og Romsdal
Administrasjonssenter:	Ålesund
Flatevidd:	98 km²
Folketal:	41 385 (2007)
Målform:	Bokmål
Internettside:	www.alesund.kommune.no
Politikk
Ordførar:	Arve Tonning (H) 2003-2007

Ålesund på ein sommardag

Ålesund føre bybrannen

Ålesund er ein bykommune på Sunnmøre i Møre og Romsdal. Byen er i dag regionssenter for heile Sunnmøre, og fekk sine noverande grenser i 1977 da Sula vart skilt ut som eigen kommune. Ålesund er kjend for sine mange bygningar i jugendstil (Art Nouveau) — bygde i attreisinga etter bybrannen i 1904.

Ålesund kommune måler ca. 98 km². av dette er 8 km² jordbruksareal. Ålesund ligg ytst ved fjordsystema på Sunnmøre og inkluderer øyane Hessa i vest, Aspøya og Nørvøya i midten, og halvdelen av Oksnøya i aust. I nord ligg Ellingsøya atskilt frå dei førstnemnde øyane ved Ellingsøyfjorden, men det er tunnelsamband under fjorden frå byen. Hamna i Ålesund er stoppestad for Hurtigruta, og tek òg imot ferjer og lasteskip frå mellom anna Hamburg, Newcastle og Kingston upon Hull.

Byen ligg nær både rike fiskebanker og kystleia mellom nord og sør, og har lenge vore ei viktig fiskehamn. I 1824 vart han eksportsenter for klippfisk til Spania, noko som førte til stor vekst og bystatus i 1848. På 50- og 60-talet var Ålesund ei av dei viktigaste sildehamnene i verda.

Andre industriar som har vore viktige for byen er skipsbyggjing og trikotasje.

[endre] Historiske hendingar

Ålesund vert først nemnd i skriftlege kjelder på 1500-talet, då handelsmenn frå Bergen busette seg ved sundet mellom Aspøya og Nørvøya.

[endre] Bybrann

23. januar 1904 vart Ålesund ramma av ein brann. Brannen starta på Aspøya, i Aalesund Preserving Co.s fabrikk, som låg der Nedre Strandgate 39 ligg i dag. Brannen slutta like vestanfor det som i dag blir kalla Brusdalshagen, det vil seie Borgundvegen 39. Det siste og austlegaste huset som brann, stod der Borgundvegen 37 står i dag. Totalt gjekk det med omlag 850 hus, og berre omlag 230 hus stod att innanfor bygrensene. Berre ein person omkom under brannen.

Rikeleg med hjelp kom til Ålesund frå fjernt og nært i Noreg og i utlandet. Men mykje av den gode hjelpa vart fullstendig overskugga av det Tyskland i Keisar Wilhelm IIs namn sendte nordover. Keisaren hadde vore mykje på ferie i Sunnmøre, og no sørga han for at fire skip lasta med materiale vart send for å hjelpa byen til å reisa seg att. Attoppbyggjinga kom i gang for fullt utpå hausten 1904. Allereie tre år etter, i 1907, var mesteparten av den utbrende bykjerna attreist.

Sjå òg Bybrannen i Ålesund 1904.

[endre] Kultur

Ålesund held festivalar året gjennom, nokre av dei største inkluderar:

Innotown - forretningskonferanse (vår)
Matfestivalen - festival med fokus på norsk mat (sommar)
Ålesund Teaterfestival - teaterfestival (vinteren)

[endre] Verd å vitja

Jugendstilsenteret, det nasjonale formidlingssenteret for jugendstilen
Aalesunds Museum, bymuseum med krigshistorisk avdeling
Fiskerimuséet i Ålesund
Ålesund Akvarium, det største akvariet i Noreg
Sunnmøre Museum, regionmuseum for Sunnmøre

[endre] Venskapsbyar

Västerås i Sverige:	Venskapsby sidan 1947
Akureyri på Island	Venskapsby sidan 1949
Lahti i Finland	Venskapsby sidan 1947
Randers i Danmark	Venskapsby sidan 1947
Peterhead	Venskapsby sidan 1967
Borgo a Mozzano i Italia	Venskapsby sidan 1979
Tacoma i USA	Venskapsby sidan 1986.
I tillegg har byen eit godt forhold til byen Eu i Normandie i Frankrike.

[endre] Kjende folk frå Ålesund kommune

John Arne Riise, fødd 1980, fotballspelar. Aalesunds FK, AS Monaco FC (1998-2001), Liverpool FC (2001- )
Marianne Heske, fødd 1946, kunstnar.
Ørnulf Opdahl, fødd 1944, kunstnar .
Harald Grytten, byhistorikar og forfattar.
Arild Rypdal, fødd 1934, forfattar.
Grethe Westergaard Bjørlo, fødd 1932, arbeiderpolitikar og lærar.
Olav Høydal, (1929–1986), arkitekt, overingeniør og byplansjef.
Joachim Rønneberg, fødd 1919, radiomann og offiser.
Olav Sunde, fødd 1920, industrimann.
Edvin Solem, (1900–1965), musikar og organist.
Arne Birkevoll sr. fødd 1911, handelsmann, organisasjonsmann og motstandsleiar.
Ola Skjåk Bræk, (1912–2000), bankmann, politikar og skribent .
Hartvig Kiran, (1911–1978), radiomann, lyrikar og omsetjar.
Arthur Klæbo, (1908–1985), radiomann.
Bjarne Rabben, (1907– ), forfattar, lokalpolitikar, målmann, bonde, avholdsmann og ferdatalar.
Monrad Nordervall, (1902–1976), prest og biskop.
Nils J. Liaaen, (1902–1974), skipsbyggar og politikar.
Anders N. Aarsæther, (1872–1939).
Per Bolstad, (1875–1967), musikar og gammaldanskomponist.
Amanda Cicilia Olsen, (1887–1967), journalist
Jonas Peson, (1887 - 1952), kunstnar.
Anton Alvestad (1883–1956), bakar, arbeiderpolitikar og avholdsmann.
Ivar Flem, (1865–1948), aviseigar og redaktør.
Ambrosia Tønnesen, (1859 –1948), kunstnar.
Gyda Sødring, (1846–1935), sanitetskvinne.

[endre] Anna

Det lokale fotballaget heiter Aalesunds FK
Gangerolf, som danna det normanniske vikingdynastiet i det nordlege Frankrike, kom frå Giske, nordvest for Ålesund. Han er minna med ein statue byen Rouen i Normandie gav til Ålesund i 1911, tusen år etter at han slo seg ned i Frankrike.
Ålesund har òg gitt namn til Ny-Ålesund på Svalbard

[endre] På verdsveven

Møre og Romsdal

Denne artikkelen var utvald og presentert som vekas artikkel på hovudsida i 2004.

Henta frå «http://nn.wikipedia.org../../../%C3%A5/l/e/%C3%85lesund.html»