Iesu Grist
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Iesu Grist (c. 6BC - c. 27), a elwir hefyd Iesu neu Isa, Iesu o Nasareth neu Crist, yw'r unigolyn canolog mewn Cristnogaeth. Mae'n golygu gwahanol bethau i wahanol bobl:
- Mae Cristnogion yn credu mai ef oedd unig Fab Duw. Yn ogystal, mae'r rhan fwyaf ohonynt yn credu mai ef oedd Duw ei hunan, wedi'i ymgnawdoli.
- Mae Mwslemiaid yn credu ei fod yn broffwyd Duw, yn olynydd i Ibrahim a Moses ac yn rhagflaenydd i'r Proffwyd Mohamed.
- Mae nifer o haneswyr yn credu ei fod yn athro crefyddol Iddewig, ac nad yw'r gwyrthiau sydd yn gysylltiedig â'i fywyd wedi digwydd.
- Mae nifer o haneswyr yn cwestiynu a oedd Iesu Grist yn berson go iawn, ond yn hytrach yn ffrwyth dychymyg Cristnogion cynnar.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Hanes Iesu Grist yn ôl y traddodiad Cristnogol
[golygu] Yr hanes yn yr Efengylau
Iddew oedd Iesu Grist yn byw ym Mhalesteina tua dwy fil o flynyddoedd yn ôl. Roedd yr Iddewon yn cael eu rheoli gan y Rhufeiniaid, ac yr oedd yn gas ganddynt hyn ac yn credu bod y proffwydi wedi rhag-ddweud y byddai y Meseia yn dod i'w rhyddhau. Daeth llawer ohonynt i gredu mai Iesu Grist oedd y Meseia hwnnw. Crwydrodd o gwmpas Palesteina yn pregethu a dysgu'r bobl gyda deuddeg disgybl yn ei helpu. Roedd hefyd yn iachau pobl ac yn gwneud gwyrthiau. Am ei fod mor boblogaidd roedd yr awdurdodau crefyddol Iddewig yn ofni bod Iesu Grist yn cael gormod o ddylanwad ar y bobl ac roeddent am gael gwared ohono. Yn y fe lwyddon nhw i berswadio Pontius Pilat , y rhaglaw Rhufeinig, i gytuno i'w groeshoelio am ei fod, yn ôl yr awdurdodau Iddewig, yn fygythiad i awdurdod Rhufain.
Mae'r Efengylau yn dweud wrthym fod Iesu Grist wedi codi o'r bedd ar y trydydd dydd ar ôl ei groeshoelio.
Roedd Iesu Grist wedi gofyn i'r disgyblion barhau gyda'r gwaith o ddysgu'r bobl am Dduw. Dau berson pwysig a wnaeth lawer i sicrhau y byddai Cristnogaeth yn tyfu oedd Pedr a Paul a weithiasant fel cenhadon dros y ffydd newydd yn y Lefant ac Asia Leiaf.
[golygu] Traddodiadau apocryffaidd a phoblogaidd Cristnogol
Ceir sawl hanes a thraddodiad apocryffaidd am yr Iesu yn y traddodiad Cristnogol. Y llyfr apocryffaidd enwocaf amdano yng Nghymru'r Oesoedd Canol yw Mabinogi Iesu Grist.
[golygu] Hanes Iesu yn ôl y traddodiad Islamaidd
[golygu] Iesu yn y Coran
Yn Islam, ystyrir fod Isa (Arabeg: عيسى) yn broffwyd annwyl gan Dduw ac yn Feseia. Yn ôl y Coran ganwyd Isa heb dad biolegol i Miriam (neu Maryam: y Forwyn Fair) trwy ewyllys Allah (Duw). Felly fe'i gelwir Isa ibn Maryam (Iesu mab Mair), gan ddefnyddio'r enw mamiarchaidd am nad oes ganddo dad(Coran 3:45, 19:21, 19:35, 21:91). Fel y proffwydi eraill roedd bywyd Isa yn ddi-fai. Roedd yn garedig i bobl ac anifeiliaid ac yn byw mewn tlodi a phurdeb.
Roedd yn medru gwneud gwyrthiau ond dim ond trwy ewyllys Duw; dyn oedd o, nid Mab Duw. Mae'r Coran yn rhybuddio yn erbyn credu mewn dwyfolaeth Isa (Coran 3:59, 4:171, 5:116-117). Dydi Mwslemiaid ddim yn credu yn y groeshoeliad ac aberth Iesu; credant mai hud a lledrith gan Dduw oedd hynny i dwyllo gelynion Isa a'i fod wedi'i ddwyn yn syth i'r nef (Coran 4:157-158).
[golygu] Traddodiadau apocryffaidd a phoblogaidd Islamaidd
Ceir sawl traddodiad apocryffaidd ynglŷn â Isa. Roedd yn gwrthod alcohol ac yn llyseuwr. Credir fod Isa wedi derbyn efengyl o'r enw Injil gan Dduw a bod hynny'n gyfateb i'r Testament Newydd, ond ei fod wedi cael ei lygru gydag amser.
Gan ddilyn rhai o'r dywediadau a briodolir i Mohamed, mae rhai Mwslemiaid yn credu y daw Isa yn ôl yn y cnawd ar ôl Imam Mahdi (y proffwyd ail olaf) i drechu'r Dajjal ("Y Twyllwr"; ffigwr Gwrth-Grist). Bydd yn disgyn yn Damascus o'r nef ac yn byw allan gweddill ei oed naturiol yn ymladd drygioni. Mae Mwslemiaid Sunni yn credu bydd yn cael ei gladdu ym Medina, yn ymyl Mohamed. Nid yw pawb yn derbyn hynny o bell ffordd.
Mae sect fach yr Ahmadiyyaid yn credu fod Isa wedi goroesi'r groesholiad a theithio i Kashmir lle bu farw fel proffwyd dan yr new Yuz Asaf a chael ei gladdu yn Srinagar: mae hyn yn heresi i'r mwyafrif o Foslemiaid.
[golygu] Symboliaeth
Mae sawl awdur wedi ystyried yr Iesu yng ngoleuni mytholeg gymharol ac yn honni bod elfennau o gredoau a thraddodiadau paganaidd y cyfnod wedi eu benthyg, yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol, gan yr eglwys gynnar.
[golygu] Llyfryddiaeth ddethol
[golygu] Cristnogaeth
Y Testament Newydd yw'r brif ffynhonell. Golygwyd y pwysicaf o'r llyfrau apocryffaidd gan M.R. James yn The Apocryphal New Testament (Rhydychen, 1924; arg. newydd 1953).
[golygu] Islam
Mae sawl pennod yn y Coran yn ymwneud â'r proffwyd Isa a'i fam Miriam. Ceir yn ogystal sawl llyfr a thraddodiad apocryffaidd amdano (ceir manylion am rai ohonynt yng ngolygiad M.R. James o Apocryffa'r Testament Newydd, uchod).
[golygu] Astudiaethau cyffredinol
Eginyn erthygl sydd uchod. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
