George Orwell

El Vikipedio

George Orwell
Angla verksito
Naskiĝo	23-a de januaro 1903 Motihari, Biharo, Barato
Morto	21-a de januaro 1950 Londono, Britio
Vidu ankaŭ biografian portalon

George ORWELL [ĝorĝ or'ŭel] (23-a de januaro 1903 – 21-a de januaro 1950) estis angla aŭtoro, kiu verkis malĝojigajn romanojn pri politiko kaj la (estonta) stato de la mondo. La du plej famaj el liaj verkoj estas 1984 kaj Bestofarmo, ambaŭ pri la naturo de homo kaj politika potenco, precipe pri stalinismo, la tiraneco de tiama Sovetio. Li ankaŭ verkis pri la difektigado de lingvo pro politikaj celoj. En realo, post jaro 1984 sekvis 1989 kun falo de Berlina muro.

[redaktu] Vivo

Naskiĝinte kiel Eric BLAIR en Bengalio (tiam parto el Brita imperio) al brita burĝa familio, lia patrino portis lin al Anglio, kiam li estis unujara. Orwell (lia posta plumnomo) studis en bona brita lernejo Eton, sed ne en universitato. Anstataŭe li iris al Birmo en 1922 kie li servis kiel kolonia policisto (priskribite en Birmaj Tagoj). Poste en 1927 li iris al Parizo kie li vivis sengroŝe, ĉe lia parenco kunulino de Eŭgeno Lanti, kaj faris same en Londono (priskribita en Sengroŝe kaj Senhejme en Parizo kaj Londono), vidinte la mondon de la fundo.

En 1933 aperis lia Sengroŝe kaj Senhejme en Parizo kaj Londono, en 1934 lia Birmaj Tagoj, en 1935 lia Filino de Kleriko, kaj en 1936 lia Teni la Aspidistron Fluganta kaj lia eseo Pafadi Elefanton.

En 1936 li batalis en Hispanio kontraŭ Francisco Franco kaj por la maldesktro en la Hispana Enlanda Milito kun la Respublikanoj en Katalunio (priskribita en Omaĝo al Katalunio), kie li maturiĝis politike. Je la 20-a de majo 1937, li ricevis pafon en sia kolo, kion li priskribis en eseeto Wounded by a Fascist Sniper.

Post la milito, li revenis al Britio kie li laboris kiel nefama, neeldoninda aŭtoro kaj ĵurnalisto.

Antaŭ la Dua Mond-Milito li verkis la romanon, Venante Supren por Aero, kaj tuj post tiu milito li verkis siajn du majstraĵojn: Besto-Bieno kaj 1984. Li mortis en 1950.

Famo venis nur post morto kiam politika opinio turnis al li dum la Fridmilito inter Usono kaj la Sovetunio (1947-91). Kaj, ironie, kvankam Orwell estis maldekstrema socialisto en vivo, en morto li estis heroo de la kontraŭ-komunista dekstro.

[redaktu] Verkoj

Orwell skribis multajn librojn, sed el tiuj, la plej famaj klare estas 1984 kaj Bestofarmo. Fama eldiro lia estas: "En periodo de universala trompo rakonti la veron estas revolucia faro".

[redaktu] 1984

Por la plena artikolo, vidu 1984 (romano).

Estas la malluma profetaĵo de Orwell pri la Okcidento. En la romano, la mondo estas dividita inter tri grandaj ŝtatoj kiuj senĉese intermilitadis. Ĉiu civitano estas sub la senlaca okulo de la ŝtato, havante en sia domo televidon kiu ade vomas ŝtatan propagandon kaj ebligas la ŝtaton (la "Granda Frato") spioni pri la civitano. La signifoj de vortoj mem estas inversigitaj: la Ministrejo de Vero disvastigas mensogojn, la Ministrejo de Paco batalas militojn, kaj la Ministrejo de Amo estas la sekreta polico. Ĵurnaloj, libroj kaj eĉ vortaroj estas sub la boto de la ŝtato: se homo falas el la favoro de la ŝtato, ties nomo estas zorgeme forviŝita for de ĉiu skribita arkivo; li fariĝas nepersono. Tio estas ekstremigo de agmaniero de la reala Granda Soveta Enciklopedio.

Newspeak: La angla parolita en 1984 estas Newspeak ("Novparolo"), angla kripligita kaj malbela.

Devizoj de 1984: "Granda Frato spektas vin", "Senscio estas potenco", "duoblaparolo", "pensokrimo".

Ĉi tiuj nun estas vulgara parto de la angla. Orwell ankaŭ donas alian vorton al la angla: sia nomo. En la angla la vorto Orwellian ("orvela") signifas stato kie la ŝtato estas ĉiopova kaj ĉioscia. Orvela ankaŭ temas pri vorto, kiu signifas la kontraŭan de ĝia originala signifo (ekzemple, kie "vero" signifas ŝtatajn mensogojn).

Orwell ne intencis troigi en 1984: li opiniis ke tia estos la probabla stato de la mondo en 1984. Dum la 1930-aj jaroj, multaj opiniis, ke la demokratioj (precipe Usono, Britio kaj Francio) forvelkus sub la pli granda milita forteco de la tiranecoj, precipe de Germanio kaj Rusio. Aldone, Orwell mem opiniis ke la logiko de kapitalismo emas al faŝismo. La estonteco de demokratio estis tre malluma.

[redaktu] Bestofarmo

(Angle, Animal Farm) estas la fabelo de Orwell pri stalinismo. La fabelo rakontas pri la sukcesa ribelo de farmbesto kontraŭ la farmisto kaj la fiaska, sekvinta reĝimo de la porkoj. Kvankam ĝi estis verkita kiel atako kontraŭ stalinismo, ĝi tamen montras kiel tiraneco, kaj ne libereco, logike fluas el la naturo de homo kaj politika potenco.

Kvankam ĝia atako kontraŭ la stalinismo de Rusio estis huraita post 1947 dum la Malvarma milito, tamen dum la Dua mondmilito, kiam Britio kaj Usono batalis kune kun Rusio kontraŭ Germanio, la libro estis neeldonebla. Kaj, kvankam Orwell estis maldekstrema, la maldekstro dum la 1930-aj jaroj ne ŝatis lin pro la sama kontraŭ-stalinismo. Antaŭ 1945, multaj de la maldekstro evitis rigardi rekte al stalinismo, sed Orwell rifuzis esti ŝafo. Kaj ĉi tio estas la valoro de Orwell: menso klara kaj sendependa, menso, kiu ne estas koruptita de la noblaj mensogoj de la tempo.

Parenteze: multe de tio, kion Orwell diris, estis dirita antaŭ du mil jaroj de Aristotelo en lia libro Politiko.

[redaktu] Post Morto

Kvankam stalinismo delonge disfalis, la averto de Orwell ankoraŭ pravas ie ajn, kie politika potenco fariĝas, makiavele, ne ilo sed celo en si mem.

[redaktu] Konsilo al la Leganto

Ĉar la verkoj de Orwell estas ankoraŭ sub kopirajto, ili ĝenerale ne estas haveblaj el la TTT. La kompleta teksto de 1984 en la angla estas tamen havebla (vidu ĉe eksteraj ligiloj). Vi povas havi la tutan tekston de 1984 en la estona lingvo.

Ekzistas traduko (sole en papero) en Esperanton de Bestofarmo, sed ne de 1984.