Bevindelijk gereformeerden
Van Wikipedia
De bevindelijk gereformeerden is een religieuze groepering in de Nederlandse samenleving.
[bewerk] Typering en omvang
De Nederlandse samenleving kent allerlei groepen en richtingen. Reeds vanaf het ontstaan van Nederland als natie in de 16e eeuw hebben allerlei groepen en bewegingen in Nederland een thuis gevonden. Het was en het is opmerkelijk dat in Nederland, meer dan in alle andere landen van Europa, een dergelijke verscheidenheid ook werd geïnstitutionaliseerd. Joden, wederdopers, vrijdenkers, ballingen, gereformeerden en katholieken vonden in de Lage Landen een plek om te wonen. De verscheidenheid aan bevolkingsgroepen met eigen gebruiken en opvattingen is dus al een lang bestaande traditie in Nederland, waarvoor ook in wetenschap, media, politiek en maatschappij steeds veel aandacht is.
Binnen die context zijn ook de bevindelijk gereformeerden een groep in de Nederlandse samenleving. Politiek zijn zij georganiseerd binnen de SGP; kerkelijk zijn deze mensen te vinden in de Gereformeerde Gemeenten, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband) de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Vrije Oud Gereformeerde Gemeenten en in een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken (Bewaar het Pand), de Hersteld Hervormde Kerk en de Protestantse Kerk in Nederland (Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland).
De cijfermatige schattingen over deze groep lopen wat uiteen. Bij de verkiezingen in 2003 behaalde de SGP circa 150.000 stemmen. Inclusief de niet-stemmers en de jongeren schatten de meeste onderzoekers totaal ongeveer 500.000 bevindelijk gereformeerden, dat is circa 3% van de Nederlandse samenleving.
Bevindelijk gereformeerden wonen geografisch gezien vooral in een strook die loopt van Walcheren tot Staphorst, de zgn. Bijbelgordel. Ze zijn vooral sterk vertegenwoordigd in: Tholen, Ouddorp, Opheusden, Kesteren, Garderen, Elspeet, Genemuiden, Staphorst, Urk, Katwijk en Rijssen.
De bevindelijk gereformeerden vertonen sterke verwantschap in leer en leven met de zogenoemde Strict Baptists in de Engelstalige wereld. In Schotland hebben de leden van de Free Presbyterian Church of Scotland soortgelijke opvattingen. Ook in de Verenigde Staten van Amerika zijn soortgelijke groepen van christenen te vinden.
De bevindelijk gereformeerden staan enigszins in de aandacht. Recent zijn er verschillende dissertaties over deze groep in de Nederlandse samenleving verschenen. Prof. Anne van der Meiden heeft in 1968 in zijn boek De zwarte-kousenkerken, Portret van een onbekende bevolkingsgroep, als een van de eersten publieke aandacht voor deze groepering gevraagd. In 1993 verscheen van dit boek een zesde, bijgestelde druk. Overigens komt Van der Meiden zelf ook min of meer uit deze groepering maar heeft hij die later verlaten. Over het algemeen stellen de bevindelijk gereformeerden deze aandacht niet zo erg op prijs. Als geheel is het een enigszins gesloten groep die echter wel een duidelijke ontwikkeling meemaakt. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Amish in de Verenigde Staten behoort deze groep wel echt tot de Nederlandse samenleving. De SGP is de oudste partij in het huidige politieke bestel.
Op 7 september 2005 is de SGP en daarmee de bevindelijk gereformeerde bevolkingsgroep nadrukkelijk in de publiciteit gekomen vanwege het zogenoemde vrouwenstandpunt van de SGP, namelijk dat vrouwen het passieve kiesrecht niet toekomt, d.w.z. dat op grond van de Bijbel vrouwen niet het recht dienen te hebben om gekozen te worden, bijvoorbeeld tot kamerlid. De bevindelijk gereformeerden zien vrouwen en mannen wel als gelijkwaardig, maar niet als gelijk. De rechter oordeelde dat een dergelijke opvatting in strijd is met het VN-verdrag dat vrouwendiscriminatie wil tegengaan en beval de Nederlandse staat om de SGP niet langer te subsidiëren. De rechter wilde niet zover gaan om de SGP te verbieden, al was dit door de eiseres, het Clara Wichmannfonds, wel gevraagd. De staat is inmiddels tegen deze uitspaak in hoger beroep gegaan; de subsidiekraan naar de SGP is echter per 1 januari 2006 dichtgegaan.
In december 2005 kwam de SGP en daarmee de bevindelijk gereformeerde bevolkingsgroep opnieuw in de brede publieke belangstelling. Het hoofdbestuur van de SGP verbood namelijk kiesverenigingen van de SGP om samen te werken met de CU, als vrouwen op een verkiesbare plaats stonden op de gezamenlijke lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2006. Inmiddels heeft de SGP, na een storm van kritiek in en buiten de eigen gelederen, de uitvoering van dit besluit voorlopig opgeschort.
[bewerk] Oorsprong
De bevindelijk gereformeerden hebben hun oorsprong in 17e eeuws Nederland. In de kerk was er toen een vroomheidsbeweging, de Nadere Reformatie. Deze beweging had kernen in Zeeland en rond Utrecht. Voorts was deze beweging ook in Zuid-Holland, onder andere in Dordrecht, sterk aanwezig. Predikanten en theologen hebben deze beweging krachtig gesteund. Vooral de Utrechtse hoogleraar Gijsbertus Voetius was een belangrijk man. Hij kan gezien worden als de vader van de Nadere Reformatie. De boeken van de predikers van de Nadere Reformatie worden door de bevindelijk gereformeerden nog steeds gelezen. Ook worden deze boeken nog regelmatig herdrukt. Velen in bevindelijk-gereformeerde kring zijn ook in staat om het 17e eeuwse Nederlands, inclusief de gotische letter, waarmee de boeken in de 17e eeuw werden gedrukt, moeiteloos te lezen.
In de 18e eeuw heeft de Nadere Reformatie op verschillende manieren van zich doen spreken. Steeds opnieuw riepen haar vertegenwoordigers land en overheid op tot een terugkeer naar de bijbelse beginselen. Een bekende vertegenwoordiger van de Nadere Reformatie in de 18e eeuw is Theodorus van der Groe, een predikant in Rotterdam-Kralingen.
In de 19e eeuw ontstond onenigheid in de Nederlandse Hervormde Kerk over de Bijbelse leer. Het leidde uiteindelijk tot een Afscheiding in 1834. De vader van deze afscheiding was ds. Hendrik de Cock uit Ulrum. Binnen de Afscheiding vonden sommige bevindelijk gereformeerden een plaats. Ook kwamen zij in de 19e eeuw wel samen in zogenoemde gezelschappen of conventikels, particuliere bijeenkomsten waar werd gesproken over geestelijke zaken, gebeden, gelezen in de Bijbel of in een van de boeken van de Nadere Reformatie.
In het begin van de 20e eeuw heeft ds. Gerrit Hendrik Kersten een deel van de bevindelijk gereformeerden in een kerkverband bijeen gebracht, de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en Noord-Amerika. Kersten geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de bevindelijk gereformeerden. Ook in de 21e eeuw is zijn invloed duidelijk merkbaar onder de bevindelijk gereformeerden. Kersten publiceerde onder meer een dogmatisch handboek, De Gereformeerde Dogmatiek, voor de gemeenten toegelicht, dat nog steeds in gebruik is binnen de verschillende Gereformeerde Gemeenten.
[bewerk] Kenmerken
De bevindelijk gereformeerden leggen grote nadruk op de betekenis van de Bijbel voor de ware leer en de goede levenswandel. De Bijbel is de norm en bron voor hun leven. Zij aanvaarden de Bijbel als een volstrekt goddelijk boek met absoluut gezag. In de Bijbel spreekt, volgens de bevindelijk gereformeerden, God tot mensen. Vanuit deze gedachte ontwikkelen zij een geheel eigen levensstijl. Vaak wordt de Bijbel het Woord van God genoemd. Allerlei moderne exegese wordt afgewezen.
[bewerk] Plaats van de zondag
In de Tien Geboden wordt in het vierde gebod gewezen op de rustdag. Voor de Joden was dit de zevende dag. Na de lichamelijke opstanding van Christus uit de doden op de eerste dag van de week houden de meeste christenen de rustdag op de eerste dag. De zondag is de centrale dag in de christelijke geloofsleer. Voor de bevindelijk gereformeerden heeft de zondag een zeer bijzondere status. Deze dag staat geheel in het teken van de ere Gods. Twee maal (soms driemaal) gaat men op deze dag naar een kerkdienst om daar naar een preek te luisteren, samen de Heere te danken en te bidden en om Hem te prijzen met Psalmen. Ook in gezinsverband tracht men deze dag te besteden in de sfeer van de ere Gods. Er worden boeken gelezen. Er wordt over godsdienstige zaken gesproken. Men zal deze dag niet willen gebruiken voor uitgaansleven of iets dergelijks. Bevindelijk gereformeerden zullen deze dag niet besteden om inkopen te doen. Ook maakt men op deze dag geen gebruik van openbaar vervoer en dergelijke. Dit omdat men de naleving van Gods Wet zo strikt neemt dat men ook niet in de hand wil werken dat anderen wel op zondag werken. Bij voorkeur wordt de zondag doorgebracht in de kring van het gezin. Wel staat zang en muziek op deze dag in de aandacht. Bij velen worden op deze dag geestelijke liederen gezongen, men denke aan de liedbundel van Johannes de Heer, Isaac da Costa of Lofzangen Israëls.
[bewerk] Betekenis van de Bijbel
De Bijbel neemt in het leven van christenen een grote plaats in. Bij de bevindelijk gereformeerden heeft de Bijbel een zeer centrale plaats. Dagelijks worden verschillende hoofdstukken gelezen. Elk lid van het gezin leest in ieder geval persoonlijk één of twee hoofdstukken per dag uit de Bijbel. Daarnaast wordt ook in het gezin uit de Bijbel gelezen. Vooral na de maaltijden wordt voorgelezen uit de Bijbel. Bij velen van de bevindelijk gereformeerden is het ook gebruikelijk om over het gelezen bijbelgedeelte verder door te praten en daaraan consequenties te verbinden voor het leven van alledag. De enige Bijbelvertaling die door bevindelijken gebruikt wordt, is de Statenvertaling. Alle andere Nederlandse vertalingen worden afgedaan als nieuw en modernistisch. Aangezien de bevindelijken bijna de enigen zijn die nog aan de Statenvertaling vasthouden, wordt het gebruik daarvan als belangrijk onderscheidingskenmerk gezien. Ook het daaruit voortvloeiende gebruik van 'Heere' in plaats van 'Here' of 'Heer' voor de godsnaam wordt als essentieel beschouwd.
[bewerk] Waarde van het gezin
De bevindelijk gereformeerden kennen grote waarde toe aan het gezin. Het leven speelt zich ook voor een belangrijk deel in huis en in het gezin af. Kinderen worden beschouwd als een bijzondere gave van God. Door de kinderen wil God zijn koninkrijk bouwen. Kinderen worden in bevindelijk gereformeerde kring daarom niet genomen maar ontvangen. Ook komen in deze kring veel grotere gezinnen voor. Het is bepaald niet opvallend in deze kring als ouders tussen de 5 en 10 kinderen hebben. Ook komen er wel gezinnen voor met meer dan 10 kinderen. De kinderen hebben een zeer speciale positie. Er zijn gemeenten waar de kinderen binnen enkele weken worden gedoopt, maar daar is geen regel voor. De ouders worden door de kinderdoop verplicht om hun kinderen een bijbelse opvoeding te geven.
[bewerk] Moeder en gezin
De vrouwenemancipatie wordt door de bevindelijk gereformeerden met wantrouwen bezien. Zij bepleiten de centrale plaats voor de moeder in het gezin. Het is in deze kring gebruikelijk dat de moeder zich geheel inzet voor haar gezin. Betaalde arbeid voor moeders met kleine kinderen wordt veelal niet bevorderd. De opvoeding van de kinderen vraagt een volledige inzet. In een situatie zonder kinderen of van alleenstaande vrouwen ligt de situatie anders. Dan is betaalde arbeid wel mogelijk. Vrouwen uit deze kring participeren dan ook op de arbeidsmarkt. Sinds enkele jaren komt men vrouwen uit deze kerken ook regelmatig tegen in het Hogere en Wetenschappelijke Onderwijs.
[bewerk] Kleding
De bevindelijk gereformeerden vinden op grond van de Bijbel dat mannen en vrouwen wel gelijkwaardig zijn maar niet gelijk. Een vrouw heeft gewoonlijk een andere taak dan een man. Ook vinden zij, op grond van de Bijbel, dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Deze verschillen wil men ook graag tot uitdrukking brengen in bijvoorbeeld kleding. In deze kringen wordt duidelijk onderscheid gemaakt tussen mannen- en vrouwenkleding. Voor grote delen van de bevindelijk gereformeerden moet een vrouw een rok of jurk dragen en geen broek. De man moet in zijn kleding vooral netheid en correctheid uitstralen. Kleding die aanstoot kan geven wordt door de bevindelijk gereformeerden afgewezen. Zij zien hierin een overtreding van het zevende gebod van de Tien Geboden. Overigens denken orthodoxe joden precies zo over kleding. De leefregels voor orthodoxe joden en bevindelijk gereformeerden lijken in sommige opzichten erg veel op elkaar. In de praktijk komt het erop neer dat vrouwen lang haar hebben, een rok dragen en op zondag tijdens de kerkdienst een hoed of een baret dragen. Mannen daarentegen zetten hun hoed, wanneer zij het Godshuis binnengaan, af.
[bewerk] Distantie
De bevindelijk gereformeerden ervaren onze huidige cultuur als een gegeven, maar soms ook als een belasting. De praktijken rond bijvoorbeeld seksualiteit los van het huwelijk worden door velen afgewezen. In dit verband is men zeer kritisch richting moderne muziek en moderne media. Bij velen ontbreekt in het gezin bijvoorbeeld een televisietoestel. In sommige kerken is bezit van televisie of computer met open internet censurabel. Ook de bioscoop wordt daarom afgewezen. In het gezinsleven tracht men een zekere afstand tot de omringende wereld te bewaren. Dat neemt echter niet weg dat velen wel voluit functioneren in het maatschappelijk bestel.
[bewerk] Vaccinatie en verzekering
Een minderheid (circa 30%) binnen de bevindelijk gereformeerden wijst vaccinatie af als in strijd met Gods voorzienigheid. Een heel klein deel van de kring wijst ook verzekering af om dezelfde reden. Als gemoedsbezwaarden zijn zij bij de Belastingdienst vrijgesteld van premies voor volksverzekeringen; zij moeten dan ter compensatie extra belasting betalen. Door de weigering van vaccinatie is deze kring in het verleden vaak negatief in de publiciteit gekomen. Toch speelt het bezwaar tegen vaccinatie en verzekering niet meer zo hevig als vroeger.
Bevindelijk gereformeerden weten zich in alles levend uit genade en uit de Voorzienigheid van God, want zo zegt de Heidelbergse Catechismus: dat zonder de wil van mijn hemelse Vader geen haar van mijn hoofd kan vallen, en zelfs ook, dat alle dingen voor mij tot mijn zaligheid moeten dienen (HC 1, Joh. 6:39 en 10:28, 2Thess. 3:3, 1Petr. 1:5, Matth. 10:30 en Luk. 21:18). Dus wanneer men werkelijk leeft in vertrouwen op God zal Hij voorzien en mag ik Zijn Voorzienigheid niet in twijfel trekken door het nemen van verzekeringen of door het feit dat ik mijn kinderen laat vaccineren.
Behandeling van ziekte wordt echter niet afgewezen.
[bewerk] Geen extremisme
De bevindelijk gereformeerden kenmerken zich door een strikte levenswandel in gehoorzaamheid aan de Tien geboden. Echter, ook al wijzen ze bepaalde ontwikkelingen radicaal af, het met geweld en gewetensdwang opdringen van een bepaalde gedachte wordt afgewezen. Slechts in woord en daad wil men getuigen. Anderen moeten door de kracht en de werking van Gods Heilige Geest bekeerd worden. Van publieke demonstraties van ongenoegen heeft men in deze kring veelal een diepe afkeer. Een bevindelijk gereformeerde zal ook niet snel meedoen aan massale uitingen van protest, maar trekt zich liever terug in de beslotenheid van eigen kring.
[bewerk] Publiek gebed
De Bijbel is het belangrijkste boek in bevindelijk gereformeerde kringen. In de Bijbel komt het gebed, de aanspraak van God en de persoonlijke omgang met God voortdurend aan de orde. Zij vinden daarom het gebed een belangrijk onderdeel van hun leven. In het gebed spreken zij met God. Er zijn publieke gebeden. De maaltijden in deze kring worden bijvoorbeeld altijd met gebed geopend en met gebed en bijbellezing gesloten. Ook wordt de dag met gebed begonnen en besloten. Ook echter in het publieke leven willen bevindelijk gereformeerden erkennen dat God de gaven geeft. Veelal zal een bevindelijk gereformeerde, bij het gebruik van een maaltijd, om een moment stilte vragen opdat hij de maaltijd met gebed zal kunnen beginnen. In dit gebed ligt voor hem erkenning dat God hem de maaltijd schenkt.
[bewerk] Koninkrijk van God
De bevindelijk gereformeerden vinden het Koninkrijk van God een belangrijke gedachte. Deze gedachte betekent dat de God van de Bijbel heerschappij krijgt over alle mensen. Door middel van de prediking wordt dat koninkrijk in de eerste plaats zichtbaar in de kerkelijke gemeente. Door vrijwilligheid en door het werk van God zullen mensen zich bij dat rijk gaan voegen. Het koninkrijk van God is echter niet een rijk dat de bevindelijk gereformeerden met geweld en terroristische daden hier op aarde zoveel mogelijk gestalte willen geven. Het koninkrijk komt pas volledig op de dag dat Christus uit de hemel terugkomt om te oordelen de levenden en de doden. God zelf zal door zijn kracht dat koninkrijk eenmaal in volle omvang en heerlijkheid openbaren. Daar komt voor de bevindelijk gereformeerden geen enkele mensenhand en mensenhulp bij te pas. Het volledige koninkrijk wordt slechts na dit leven en in de toekomst van God realiteit. Deze gedachte is geheel anders dan bijvoorbeeld in de Islam en de Koran. Daar is ook sprake van een rijk van Allah. Dit rijk echter moet door de gelovigen, zo nodig met geweld, hier in deze tijd worden gerealiseerd. Bevindelijk gereformeerden wijzen een dergelijke gedachte over de taak van de religie en de komst van het rijk radicaal af. God zal dat rijk eenmaal schenken. Onlangs verklaarde de VVD parlementariër, mevrouw Ayaan Hirsi Ali dat dit voor haar een volkomen nieuw en opmerkelijk gezichtpunt was in de bevindelijk gereformeerde opvattingen over het rijk van God. Zij pleitte ervoor dat moslims ook op een dergelijke wijze zouden omgaan met de koninkrijks gedachte van God. Een dergelijke gedachte zou een einde maken aan het politieke extremisme in de Islam.
[bewerk] Het geloof van de bevindelijk gereformeerden
In het christendom is het geloof in de drie-enige God een fundamenteel gegeven. Zonder geloof in God heeft het christendom geen bestaansrecht. De bevindelijk gereformeerden geven aan het geloof in God een speciale inhoud.
[bewerk] De Bijbel
De Bijbel is het belangrijkste boek van de Christenheid. In deze kringen is de Bijbel het Boek der boeken, het Heilige en Onfeilbare Woord van God. In de Bijbel gaat het om God, de schepping van de hemel en de aarde, de schepping en de zonde van de mens, de redding door de Heere Jezus Christus, het ware geloof in Christus en de eeuwige bestemming van de mens in de eeuwige zaligheid of in de eeuwige duisternis. Bevindelijk gereformeerden geloven dat er een hel en een hemel is. Voor hen is de Bijbel onwrikbaar vast. De schepping heeft voor de bevindelijk gereformeerden ongeveer 6000 jaar geleden plaats gevonden. In 6 etmalen van 24 uur schiep God toen de hemel en de aarde. Omdat God almachtig is kan die ook werkelijk zo zijn voor de bevindelijk gereformeerden. Ook staan er in de Bijbel veel wonderen. Mensen staan bijvoorbeeld op uit de doden. Dit wordt zonder meer geloofd omdat God in Zijn almacht heerst over de dood en het leven. Het belangrijkste in de Bijbel is de komst van de Heere Jezus Christus naar de aarde. Bevindelijk gereformeerden geloven dat Jezus mens en God tegelijk is. In Christus is God op de aarde gekomen om mensen door Zijn kruisdood te redden van de hel, de zonde en de satan. Door het geloof in Christus worden mensen gered. Het aanvaarden van de Bijbel noemen de bevindelijk gereformeerden het historisch of het verstandelijk geloof. Dit geloof is wel belangrijk maar niet genoeg. De beleving, de bevinding is voor deze mensen zeer belangrijk. Deze bevinding is namelijk de vrucht van het ware zaligmakende geloof, dat aan de mens – buiten diens medewerken om – geschonken wordt door God.
[bewerk] De belijdenis
De christelijke kerk heeft van oudsher haar geloof middels belijdenissen kenbaar gemaakt. De apostolische geloofsbelijdenis is een bekend voorbeeld. De bevindelijke gereformeerden erkennen voluit de waarheid van deze belijdenis. Daarnaast onderschrijven ze ook de formulieren van enigheid. Dit is de gereformeerde belijdenis. Daar wil men in deze kring elkaar ook op kunnen aanspreken. In de kerk en het onderwijs staat deze belijdenis zeer centraal. Er wordt in de kerk, als het goed is, iedere zondagmiddag uit gepreekt (in de zogenaamde leerdienst of onderrichtingsdienst). De gereformeerde belijdenis heeft kerkelijk gezag. Gemeenteleden mogen niet zomaar op eigen houtje zeggen dat ze het met de inhoud van de belijdenis niet eens zijn, zij hebben immers Openbare Belijdenis des Geloofs afgelegd (dit gebeurt meestal rond het 20ste levensjaar). Dit gebeurt door middel van het openlijk beamen van de gereformeerde belijdenis zoals neergelegd in de Drie Formulieren van Enigheid. In de Gereformeerde belijdenis staat vooral het geloof in God en de redding door het geloof in Christus centraal, via de drievoudige weg: kennis van de ellende, verlossing en de dankbaarheid (Heidelbergse Catechismus, zondag 1). De gereformeerde belijdenisgeschriften onderscheiden zich van andere belijdenissen (zoals bijvoorbeeld de Leuenberger Konkordie of de Barmer Thesen) door de nadruk op de soevereiniteit van God en de absolute zondigheid van de mens (de zgn. geestelijke doodsstaat). De Formulieren bestaan uit de Heidelbergse Cathechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis (Confessio Belgica) en de Dordtse Leerregels.
[bewerk] De bevinding
De Bijbel, en daarmee de Heere Jezus, aanvaarden is belangrijk. De bevindelijk gereformeerden noemen dit een historisch geloof. Daarnaast echter is beleving van de Bijbelse boodschap noodzakelijk. Niet alle bevindelijken kennen ook werkelijk de beleving van de Bijbelse boodschap. De bevinding betekent dat een mens zich werkelijk zondaar weet en voelt voor God. Dat hij zijn zonden in al hun zwaarte en afschuwelijkheid doorleeft. Dat de zondaar wegzinkt in zijn zonden en geheel van uit zichzelf geen weg tot ontkoming meer ziet uit de zonden. Het betekent ook dat iemand weet dat hij persoonlijk behouden is door Jezus Christus als enige Gerechtigheid en als enige Borg. En dat men uit dankbaarheid verder leeft. Sommige bevindelijk gereformeerden vinden het belangrijk dat iemand verslag kan doen van het werk dat God in hem heeft gewerkt. Het gaat om de echtheid van het geloof. Dan wordt gesproken over het zaligmakend geloof. Dit laatste is voor het heil en de redding doorslaggevend. Hoe strikt er met dit verslag wordt omgegaan hangt min of meer van de gemeente af. Bij de Gereformeerde Gemeenten zal men dit verslag belangrijker vinden dan bij een Gereformeerde Bonds gemeente. Er zijn vele boeken in deze kring in omloop waarin mensen hun ervaringen van het heil hebben vastgelegd. Deze boeken, bekeringsgeschiedenissen, worden veel gelezen en ook vaak herdrukt. Ook komt men soms samen in klein gezelschap om over geestelijke en mystieke ervaringen te spreken. Dergelijke gezelschappen worden door verschillenden bezocht. De ervaring en beleving van het geloof staat op deze bijeenkomst centraal. Ook wordt er wel gezongen uit bekende liedbundels.
[bewerk] Taalgebruik
De bevindelijk gereformeerden bespreken hun geestelijke ervaringen met behulp van een eigen taalgebruik. Dit taalgebruik is sterk beïnvloed door de Statenvertaling. (Die invloed, zij het wat minder sterk, is ook in het hedendaags Nederlands te bespeuren.) Een kleine minderheid gebruikt ook allerlei verkleinwoordjes (zoals wegje, plaatsje, hoopje, hartje, geloofje, zuchtje, etc. ) veelvuldig. Het vraagt van een buitenstaander inspanning en aandacht om dit taalgebruik te onderkennen en te wegen. Onder elkaar noemen deze mensen dit de Tale Kanaäns. Het draagt een enigszins verouderd karakter en is sterk gestempeld door Middelnederlandse uitdrukkingen. In 1972 is dit taalgebruik systematisch en wetenschappelijk in kaart gebracht door Cees van de Ketterij in zijn dissertatie De weg in woorden.
Een voorbeeld welke men in vroeger tijd veelvuldig aantrof: och mocht het de Heere eens komen te behagen ons te vergunnen een afstralinkje en een blijkje Zijner goedertierenheden dat zal zijn gelijk een droppelken van levend water in een dood en levenloos zondaarshart
Ook onder deze bevolkingsgroep staat de ontwikkeling niet stil. Met name jongeren willen graag de oude taal aanpassen aan het hedendaags spraakgebruik. Er is een comité dat de Statenvertaling wil herzien. Dit initiatief wordt breed gedragen, al is er ook verzet uit de hoek van de Gereformeerde Bijbel Stichting (GBS). De aangepaste Statenvertaling gaat 'Herziene Statenvertaling' heten. Overigens heeft de landelijke synode van de Gereformeerde Gemeenten zich al negatief uitgelaten over deze Herziene Statenvertaling. Zij wijst deze af voor gebruik in de zondagse kerkdienst.
[bewerk] Organisatorische verbanden
Mensen bewegen zich binnen bepaalde organisatorische kaders. Arbeiders zullen zich bewegen binnen de fabriek, de vakbeweging en hun huis. De bevindelijk gereformeerden kennen een aantal krachtige organisatorische verbanden waarin zij hun eigenheid beleven. Hun organisatorische kaders dragen heel sterk het karakter van de verzuiling. Binnen de bevindelijk gereformeerde zuil voltrekt zich goeddeels hun dagelijks leven. Binnen deze zuil zijn er belangrijke instituties.
[bewerk] De kerk
De kerk is in Nederland meer en meer een randverschijnsel geworden. Uit het SCP-rapport Secularisatie in Nederland van 1994 bleek dat toen 49% van de Nederlanders onkerkelijk is. Het SCP bracht in september 2006 een nieuwe studie uit onder de titel: Godsdienstige veranderingen in Nederland. Het blijkt dat het aantal kerkelijken in Nederland drastisch is gedaald. In het jaar 2000 was 62% van de Nederlanders niet verbonden met een of andere kerk of godsdienst. Dit percentage loopt in 2020 op naar 72%. De Islam echter blijkt jaarlijks te groeien. In 2000 was 5% van de Nederlanders islamitisch. Dit loopt op naar 8% in 2020. Oftewel slechts zo'n 20 % van de Nederlandse bevolking zullen volgens het SCP in 2020 kerkelijk zijn. De ontkerkelijking is een van de meest markante ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving van de twintigste eeuw.
Alhoewel, de kerk voor veel Nederlanders weinig of geen betekenis heeft. Bij de bevindelijk gereformeerden ligt dit totaal anders. Bij deze groep vervult de kerk de eerste en centrale functie in het leven van alledag. Vanuit de kerk en door de kerk worden allerlei activiteiten opgezet die van invloed zijn op het levenspatroon in deze kring. Belangrijke activiteiten vanuit de kerk onder de bevindelijk gereformeerden zijn:
- op zondag worden minimaal twee kerkdiensten belegd, die circa 1,5 uur duren en waar men getrouw naar toe gaat. In Zeeland kennen de bevindelijk gereformeerden op sommige plaatsen zelfs drie kerkdiensten op zondag. Tijdens deze dienst, die een vrij sober karakter draagt, wordt vrijwel uitsluitend gepreekt. In de prediking, die ongeveer een uur tijd in beslag neemt, wordt de Bijbel uitgelegd. De diensten worden zo mogelijk door allen bezocht. Ook kinderen gaan zo snel mogelijk mee naar de kerk. Honderden jongeren bezoeken in deze kringen zondags twee maal de kerkdienst. Het is niet ongebruikelijk dat in één kerkdienst soms meer dan 1000 mensen samenkomen.
- De jongeren krijgen, op grond van hun doop, bijzondere aandacht in de bevindelijke kring. Naast de zondagse kerkdienst wordt voor hen tussen september en april elke week één avond belegd waarop catechisatie wordt gegeven. Catechisatie is onderwijs aan jongeren van de gemeente in de leer van de Bijbel en de Belijdenisgeschriften. Ook wordt tijdens de catechisatie met de jongeren gesproken. Het is de bedoeling dat dit onderwijs, dat veelal begint op twaalfjarige leeftijd, op ongeveer achttienjarige leeftijd wordt afgerond met het doen van openbare belijdenis. Openbare belijdenis betekent dat iemand zich vrijwillig uitspreekt, in de zondagse eredienst, dat hij of zij ook bij de kerk wil blijven. Na belijdenis is men belijdend lid van de kerk.
- De kerk heeft in bevindelijk gereformeerde kring ook aandacht voor de persoonlijke noden en vragen. Jaarlijks worden leden van de kerk bezocht om te spreken over geestelijke zaken. Dit noemt men het huisbezoek. Op dit huisbezoek wordt vanuit de kerk met heel het gezin gesproken over de boodschap van de Bijbel en het persoonlijke leven. Ook wordt vanuit de kerk in allerlei omstandigheden meegeleefd. Bij ziekte, overlijden, zorgen, geboorte en andere zaken worden gemeenteleden thuis bezocht. Het bezoeken van elkaar is in bevindelijk gereformeerde kring zeer belangrijk. Vaak wordt tijdens die bezoeken over kerkelijke of geestelijke zaken gesproken. Ook ontstaat daardoor een sterke sociale band.
- Binnen het verband van de kerk worden ook allerlei verenigingsactiviteiten ontplooid. Vrouwen komen veelal wekelijks samen op een zogenoemde vrouwenvereniging. Daar wordt gezongen, uit de Bijbel gelezen, gesproken en allerlei handwerk verricht. De jongeren hebben jeugdverenigingen. Ook op deze verenigingen wordt nagedacht over onderwerpen uit de Bijbel, de kerkgeschiedenis of de maatschappij. Deze verenigingen hebben een belangrijke toerustende functie. Ook zijn er zangverenigingen en mannenverenigingen. Over het algemeen wordt er onder de bevindelijk gereformeerden veel gezongen. Men zingt psalmen en geestelijke liederen. In kerkdiensten worden psalmen gezongen en soms een enkel gezang uit een verzameling van dertien berijmde schriftgedeelten, zoals gezang 1: een berijmde variant van de Tien Geboden.
[bewerk] De school
De bevindelijk gereformeerden hebben een uitvoerig stelsel van basis- en middelbare scholen opgericht. Op deze scholen worden de jongeren uit deze kring toegerust voor hun taak in de maatschappij. Daarnaast krijgen jongeren ook een gedeelte vorming vanuit de Bijbel en de geloofsleer. De school is een belangrijk ontmoetingspunt voor allerlei mensen in de bevindelijk gereformeerde kring. Op ouderavonden komen al snel honderden ouders om met de school te spreken over het onderwijs. Vanuit de kerken hebben de scholen ook bijzondere aandacht. Vaak zijn leden van de kerk of de kerkenraad weer bestuurslid van de school. De scholen zijn georganiseerd in landelijke koepels. Er zijn scholen voor voortgezet onderwijs in Kampen, Apeldoorn, Amersfoort, Gorinchem, Gouda, Rotterdam en Goes. Er zijn ook honderden basisscholen met een bevindelijk gereformeerde signatuur. Deze scholen worden onder meer bijgestaan door Driestar educatief bij de ontwikkeling van het onderwijs. In de kerken zijn er deputaatschappen actief die belast zijn met het onderwijs.
[bewerk] De politiek
De bevindelijk gereformeerden zijn politiek actief binnen de SGP. Het is opmerkelijk dat deze groep politiek actief wil zijn. Vergelijkbare groepen bijvoorbeeld in de Verenigde Staten zijn over het algemeen afkerig van politiek. Ook onder de Nederlandse evangelischen zijn groepen die de politiek mijden. Ook bij de bevindelijk gereformeerden is er van oudsher altijd een onderstroom die niet veel van politieke activiteiten moet hebben. Maar de grote voorman van de bevindelijk gereformeerden, ds. Gerrit Hendrik Kersten, was zeer politiek bewust. Hij was jarenlang lid van de Tweede Kamer en een zekere politieke behendigheid kon hem niet worden ontzegd. Mede door zijn toedoen viel eenmaal een kabinet Hendrik Colijn. Bij de meerderheid van de bevindelijk gereformeerden heeft daarom de politiek nadrukkelijke aandacht. De partijdagen van bijvoorbeeld de SGP zijn ook belangrijke momenten van ontmoeting en bezinning. Ook op de plaatselijke kiesverenigingen zijn de bevindelijk gereformeerden actief. De SGP is ook een van de belangrijkste organisaties die alle bevindelijk gereformeerden verenigt. Vaak zijn er diepgaande verschillen van inzicht over bijvoorbeeld de kerk en de leer. In de SGP echter werken de bevindelijk gereformeerden broederlijk samen. Binnen SGP-verband is er echter wel een stichting actief die meent dat de huidige ontwikkeling binnen de SGP afwijkt van de echte beginselen waarvoor men behoort te staan. Deze splintergroepering, die in het blad "In het spoor" vaak teruggrijpt op de periode waarin ds. Kersten en vervolgens ds. Zandt de partij leidden, heeft echter niet veel invloed en aanhang binnen de SGP. Vrouwen mogen geen partijpolitieke functies vervullen binnen de SGP. In Oud Gereformeerde kring ziet men nog wel eens een totale verwerping van politieke participatie.
[bewerk] De media
De media zijn een moeilijk terrein voor de bevindelijk gereformeerden. Van de huidige massamedia is eigenlijk alleen het eigen Reformatorisch Dagblad voluit geaccepteerd. Andere media worden soms aanvaard en soms radicaal verworpen. De radio is lange tijd min of meer afgewezen in deze kring. Thans lijkt het min of meer geaccepteerd en is er zelfs een Reformatorische Omroep opgericht. De computer is wel geaccepteerd in deze kringen, maar niet als medium voor het spelen van gewelddadige spelletjes of voor erotiek. Al is er veel op internet dat men afwijst, wordt er wel volop gebruikgemaakt van internet. Ook in deze groep leeft het besef dat men wel 'in de wereld, maar niet van de wereld is.' Zo hebben veel kerkelijke gemeenten een plaats op internet, zijn er preken en lezingen te downloaden en maken de christelijke boekhandels volop gebruik van internet. Op de Reformatorische scholen leert men de leerlingen op een verantwoorde manier met de computer om te gaan. Onder andere het ict-bedrijf van de gebroeders Baan, nu Cordys, is ook in deze kringen ontstaan. Velen in deze kring zijn ook actief in de ict-sector. De televisie en het omroepbestel heeft echter geen aanvaarding in deze kringen. Zowel TV als ongefilterd internet zijn in sommige kerken censurabel. Het hele entertainment-karakter van het huidige omroepbestel stuit hen tegen de borst. Ook een omroep als de EO wordt in veel gevallen veelal radicaal afgewezen.
[bewerk] De maatschappelijke organisaties
In de samenleving zijn er verschillende maatschappelijke organisaties. De vakbonden, patiëntenverenigingen, de Consumentenbond, etc. zijn bekende en belangrijke maatschappelijke organisaties. In bevindelijk gereformeerde kring vinden sommige maatschappelijke organisaties geen goedkeuring. Een vakbond, met als uiterste machtsmiddel het stakingswapen, acht men in strijd met de bijbelse visie op gezag. Er mag alleen tegen anti-christelijke maatregelen gestaakt worden. Wel heeft men binnen deze kring een soort eigen alternatieve vakvereniging opgezet, de RMU. De RMU, Reformatorische Maatschappelijke Unie wijst het stakingswapen af, maar doet wel taken die anders door een vakbond worden verricht. Ook bedrijven zijn lid van de RMU. Het is dus eigenlijk een combinatie van vakvereniging en werkgeversorganisatie. Daarnaast zijn er binnen deze kring een groot aantal hulporganisaties actief.
Ontwikkelingswerk en wereldwijd hulpbetoon wordt verricht door de stichting Woord en Daad. Hulpverlening aan vervolgde en verarmde mensen wordt geboden door de Stichting ZOA. Tientallen stichtingen voor hulpbetoon aan armen en misdeelden hebben hun wortels in bevindelijk gereformeerde kring. Dit werk wordt verricht naast en soms in aansluiting op het diaconale en zendingswerk dat reeds geschiedt vanuit de verschillende kerken. Over het algemeen is de betrokkenheid bij de nood van de mensheid (armoede, ziekte, honger, etc) in deze kring opmerkelijk groot en intensief.
[bewerk] De zorginstellingen
Nederland kent een groot aantal zorginstellingen zoals ziekenhuizen, verpleeghuizen en instellingen voor gehandicaptenzorg. Ook in bevindelijk gereformeerde kring zijn er dergelijke instellingen voor zorg. Sommige voorzieningen, zoals ziekenhuizen, heeft men binnen deze kring niet. Andere voorzieningen zijn er echter wel. Met een zekere ijver leggen de mensen in deze kring zich toe op het scheppen van eigen zorginstellingen. Men doet dit om in zorgvolle situaties ook iets van de eigen levenssfeer te kunnen waarborgen. In bevindelijk gereformeerde kring zijn er daarom verzorgingstehuizen, verschillende instellingen voor gehandicapten, allerlei verenigingen waar mensen in nood en zorg elkaar proberen bij te staan. Vanuit de principes van deze kring tracht men allerlei voorzieningen te creëren. Op allerlei terrein is men in dit opzicht actief. Vaak wordt ook met grote inzet en overgave voor deze instellingen geofferd. De betrokkenheid van de bevindelijk gereformeerden bij deze instellingen is over het algemeen zeer groot. Ook zijn er verschillende instanties voor geestelijke gezondheidszorg, men denke aan Stichting De Vluchtheuvel en Stichting Eleos.
[bewerk] De prediking van de Bijbel
In de christelijke kerk neemt de prediking een belangrijke plaats in. In het algemeen is de prediking een uitleg van de Bijbel of van een van de Belijdenisgeschriften en een actualisering van de bijbelse boodschap naar het doen en laten voor de gelovigen voor het leven van vandaag de dag (toepassing). De bevindelijk gereformeerden leggen in de prediking nog extra accenten, die sterk afwijken van hetgeen in het algemeen in kerken gebruikelijk is. Wie een kerkdienst van de bevindelijk gereformeerden bezoekt, zal verschillende zaken opvallen. Zelf zeggen de bevindelijk gereformeerden dat de prediking Schriftuurlijk-bevindelijk moet zijn. Dit wordt hieronder nader toegelicht.
[bewerk] De prediking is schriftuurlijk
Een kerkdienst in bevindelijk gereformeerde kring duurt in totaal ongeveer 1,5 uur. Soms lopen de kerkdiensten uit naar 2 uur, als bijvoorbeeld het heilig avondmaal wordt bediend. Dit hangt ook af van de prediker. Dat wil niet zeggen dat er al die tijd alleen maar gepreekt wordt. Men zingt samen, bidt samen en leest gezamenlijk uit Gods Woord, de Bijbel. Ook is de wekelijkse kerkdienst een moment van ontmoeting voor de gemeente. In de prediking staat de uitleg van de Bijbel centraal. De Bijbeltekst wordt veelal nauwkeurig uitgelegd. Ook wordt de betekenis voor vandaag de dag en voor het geestelijk leven van de gemeente duidelijk gemaakt. Vooral de relatie naar het geestelijke leven is van groot belang. Hier wordt in de prediking uitvoerig en indringend bij stil gestaan. Steeds worden bijbelse gedachten en geschiedenissen gezien in het licht van het geestelijke leven van Gods kinderen vandaag de dag. Centraal in de prediking staat hoe Jezus Christus leed en stierf voor zondaren. Er wordt sterk op gewezen dat men persoonlijk moet weten dat Christus ook voor hem of haar gestorven is. Hierdoor wordt de mens met God verzoend.
[bewerk] De prediking is bevindelijk
De prediking is in de eerste plaats uitleg van de Bijbel. Daarnaast echter is het ook het middel waardoor God het ware geloof aan zijn kinderen wil geven via de werking van vrije genade. Het ware geloof komt tot stand door kennis van eigen ellende, kennis van Gods verlossing door Christus en een leven in dankbaarheid aan God voor de verlossing uit de macht van de duivel, de zonde en de wereld. Deze verlossing staat niet los van geestelijke ervaringen die gepaard gaan met droefheid over de zonde. Deze ervaringen gaan ook gepaard met vreugde over de verlossing. In de prediking wordt vrij diepgaand over deze ervaringen gesproken. Er wordt uitgelegd hoe de Heilige Geest dergelijke ervaringen werkt. Ook wordt uitgelegd wat echte en valse ervaringen zijn. Het ervaringselement noemen de bevindelijk gereformeerden de bevinding. In elke preek wordt steeds vrij uitvoerig op dergelijk ervaringen ingegaan. Bevindelijk gereformeerden vinden het een ernstig manco als dergelijke ervaringen in een preek ontbreken. Voor het verwoorden van dergelijke ervaringen maakt men vooral gebruik van de Psalmen. Ook in de belijdenissen van bijvoorbeeld Augustinus vinden we dergelijke ervaringen uitvoerig beschreven.
[bewerk] De prediking is onderscheidend
De bevindelijk gereformeerden maken heel duidelijk onderscheid tussen echt en niet-echt geloof. Het echte geloof is een gave van de Heilige Geest. Niet alle kerkgangers echter hebben het ware geloof. Velen in de kerk hebben juist dit ware geloof niet. Zij worden aangespoord om daarom te bidden en daarnaar te zoeken. In de bevindelijk gereformeerde prediking wordt ronduit gesproken over de hemel en de hel. Alle ongelovigen worden gewaarschuwd voor de hel. Ook wordt ieder aangespoord om Christus door het geloof te aanvaarden. Wie Christus door een waar geloof als Zaligmaker aanneemt die is behouden en komt in de hemel. De scheiding tussen echt en onecht komt in deze prediking heel nadrukkelijk naar voren. Men noemt dit onderscheid ook wel separerende prediking. Separeren doet men in de prediking ook tussen kinderen Gods, hen wordt het heil geschilderd en de kinderen des duivels, hen wordt de eeuwige pijn geschilderd.
[bewerk] De prediking spreekt van standen
Slechts een minderheid van de gemeenteleden is echt kind van God. Tussen de kinderen van God is echter ook weer onderscheid in de mate waarin ze zijn gegroeid in het geloof. Sommigen zijn nog maar kort tot het geloof gekomen. Anderen hebben meer van het Evangelie mogen leren en hebben rijkere geestelijke ervaringen opgedaan. In de prediking worden deze onderscheidingen tussen Gods kinderen nauwkeurig benoemd en uitgewerkt. Men spreekt dan over standen in het geestelijke leven. Ook hier geldt weer, het maakt verschil in welke kerk je zit. In bepaalde Gereformeerde Gemeenten, vooral die onder invloed van ds. A.Moerkerken staan, zal de standenleer uitvoerig worden besproken. In een Gereformeerde Bondsgemeente zal men standenleer helemaal niet tegenkomen. Binnen de Gereformeerde Gemeenten is er door sommigen felle kritiek geleverd op de standenleer. Dit resulteerde in publicaties van Prof. Dr. Ir. J. Blaauwendraad (Het is ingewikkeld geworden en De leer tegen het licht) en onlangs een dikke pil van Dr. K. van der Zwaag, een journalist van het Reformatorisch Dagblad (Afwachten of verwachten, de toe-eigening des heils in bijbels en theologisch perspectief).
[bewerk] De prediking en de sacramenten
De kerk kent sacramenten. In de gereformeerde geloofsleer worden twee sacramenten geleerd: de Heilige Doop en het Heilig Avondmaal. Deze sacramenten worden ook in de bevindelijke kerken bediend. Het Heilig Avondmaal echter wordt slechts enkele malen per jaar bediend. In sommige bevindelijke kerken wordt het nauwelijks bediend. Opvallend is echter dat slechts een kleine minderheid van de gemeenteleden ook daadwerkelijk gebruikmaakt van het Avondmaal. In deze kring mogen alleen de oprecht gelovigen, de kinderen Gods, gebruikmaken van het Avondmaal. Alleen het kerkelijk recht van de belijdenis is niet voldoende om deel te kunnen nemen aan het Heilig Avondmaal. Men heeft daarnaast een goddelijk recht nodig om aan te gaan, en dat is de wedergeboorte. Veelal is dit slechts een kleine minderheid in de gemeente.
[bewerk] Kritiek op de bevindelijk gereformeerden
De bevindelijk gereformeerden liggen om hun standpunten en om hun geslotenheid tamelijk vaak onder kritiek. Het kan niet ontkend worden dat zij in veel opzichten duidelijk tegen de stroom in roeien. Een partij als de SGP bijvoorbeeld wordt regelmatig voor de rechter gesleept over het vrouwenstandpunt van deze partij. Tot op heden heeft de rechter echter nog nimmer ingegrepen in de interne opvattingen van deze partij. Dat zou overigens ook strijdig zijn met de vrijheid van meningsuiting in Nederland. De bevindelijk gereformeerden hebben desondanks vaak heel wat kritiek op hun opvattingen te verstouwen. Overigens liggen minderheden wel vaker onder het vuur van de maatschappelijke en publicitaire kritiek. Vooral de media vervullen rond de bevindelijk gereformeerden niet altijd een even kiese rol. Er zijn verschillende vormen van kritiek.
[bewerk] Houding tijdens de bezetting
Hoewel er vanuit bevindelijk-gereformeerde kring zeker verzet gepleegd is tegen het nazibewind van de jaren '40-'45, waren er ook belangrijke leiders zoals ds. G.H. Kersten die het plegen van verzet aanvankelijk afwezen omdat zij vonden dat alle gezag - zelfs dat van een bezettende macht - uiteindelijk door God was ingesteld. In 1943 echter veranderde geleidelijk de visie van Kersten op dit punt en verleende hij financiële steun aan het verzet in Rotterdam. Zijn schoonzoon was zelfs een belangrijk man in de illegaliteit in Rotterdam. Anderen, zoals ds. R. Kok, meenden echter van aanvang af dat het Duitse bestuur onwettig was en dat daarom verzet niet alleen geoorloofd, maar juist geboden was. De dominante positie van Kersten, de leider van de SGP en centrale predikant in de Gereformeerde Gemeenten, maakte echter dat hij de beeldvorming bij de buitenwacht bepaalde. Overigens waren er ook binnen de niet-bevindelijke Gereformeerde Kerken in Nederland predikanten die de redenering van Kersten volgden, maar zij waren daar veel minder prominent aanwezig.
[bewerk] Theologische kritiek
De Utrechtse hoogleraar systematische theologie Dr. Arnold Albert van Ruler heeft de bevindelijk gereformeerden gekritiseerd op hun leer en levensopvatting. De bevindelijk gereformeerden zouden zijn afgeweken van de ware Bijbelse leer. Ook zouden zij niet de Bijbelse leefwijze hebben. Van Ruler noemt deze kring zelfs erger dan de vrijzinnigen. Zijn oordeel over deze kring is tamelijk hard. De kritiek is op een waardige wijze weerlegd door ds. Arie Vergunst. Vergunst was in de jaren 60 van de twintigste eeuw de leidsman van de bevindelijk gereformeerden en de opvolger van ds. Gerrit Hendrik Kersten. Vergunst wees de kritiek van Van Ruler als onreformatorisch van de hand, alhoewel hij ook wel bepaalde goede elementen in de kritiek wilde erkennen. Prof. Dr. Cornelis Graafland heeft ook regelmatig, overigens zeer milde, kritiek op de bevindelijk gereformeerden geoefend. Toch behoort hij zelf min of meer, qua achtergrond, tot deze kring. Ook dr. Hendrikus Berkhof heeft in een briefwisseling met ds. Gijs Boer kritisch over deze kring gesproken. Van Ruler wees in zijn stevige kritiek op talloze "ketterijen", d.w.z. afwijkingen van de Gereformeerde Orthodoxie in de bevindelijke gereformeerde leer. Het is te veel om die nu allemaal na te gaan. Ik noem er enkelen. (1) De verabsolutering van het gevoel als richtlijn voor het onderscheid tussen een zogenaamd levend en dood geloof. (2) Het schematisme in de leer. (3) De onderwaardering voor de historische Jezus als verwerver van het heil. (4) De twijfel die het geloof overstemd. Het lijkt erop, dat veel van wat Van Ruler zegt, aan te wijzen is in de bevindelijke kringen.
[bewerk] Kritiek van mensen die deze kring hebben verlaten
Er zijn verschillende mensen die in deze kring zijn opgegroeid en die deze daarna hebben verlaten. In enkele gevallen hebben zij hun visie op hun milieu van herkomst vastgelegd in een publicatie. Een voorbeeld is het boek Het geloof der vaderen van Gert Jan van Dijk. Bekender is het boek van Jan Siebelink: Knielen op een bed violen, waarin de verteller het leven van zijn bevindelijk gereformeerde vader bespreekt. Zoals in alle literatuur, zijn ook deze boeken op bepaalde punten gekleurd door de mening van de schrijver, waardoor ze een beeld oproepen waarin de groepsleden zich niet altijd herkennen. Wel valt op dat, ondanks de punten van kritiek, de gevoelens van de verteller onveranderd warm zijn ten aanzien van zowel zijn vader als zijn moeder. Mogelijk herkent een grote meerderheid van de bevindelijk gereformeerden zich niet in de hoofdpersoon van het boek van Siebelink. De hoofdpersoon in Knielen op een bed van violen heeft een afkeer van de kerk; bij de overgrote meerderheid van de bevindelijk gereformeerden bestaat juist een grote achting voor de kerk. Zij zullen het wekelijkse bezoek aan de kerkdiensten niet vlug nalaten, wat de hoofdpersoon in het boek van Siebelink juist wel doet. Er zijn er die vinden dat Siebelinks boek hooguit een karikatuur biedt van de bevindelijk gereformeerde gemeenschap.
[bewerk] Kritiek van binnen uit
Ook binnen de kring zijn er verschillende personen die kritiek hebben geoefend. Een bekend voorbeeld is de voormalig rector magnificus van de TU in Delft, dr. ir.Johan Blaauwendraad. Hij heeft belangrijke kritiek op de prediking in deze kring. Ook zou de Bijbelse opvatting over het verbond volgens Blaauwendraad in deze kring zijn prijsgegeven. Blaauwendraad was oorspronkelijk lid van de Gereformeerde Gemeenten. Hij heeft die kerk inmiddels verlaten. Ook is er kritiek geoefend op de prediking en de leer door de kerknieuwsjournalist van het Reformatorisch Dagblad dr. Klaas van der Zwaag. Hij schreef daarover een boek met meer dan 1000 pagina's. Van der Zwaag vindt dat de prediking in deze kring niet meer beantwoordt aan de Bijbel. Rond een boek dat Van der Zwaag over deze zaak heeft geschreven is veel ophef ontstaan. In de Saambinder, het kerkelijk blad van de Gereformeerde Gemeenten is het boek van Van der Zwaag kritisch besproken. Anderen namen het weer op voor Van der Zwaag. Op de website van zijn uitgever (zie onder) is een en ander samengevat en gebundeld. Ook blijkt dat er talloze andere reacties op zijn boeken zijn gekomen.
[bewerk] Reacties vanuit de samenleving
De bevindelijk gereformeerden kennen een gesloten structuur en zijn een beperkte groep in de Nederlandse samenleving. Ook wijken hun gewoonten en hun levenspatroon duidelijk af van de meerderheid. Dit roept soms heftige reacties op. Sommigen stellen de bevindelijk gereformeerden op één lijn met radicale islamieten. Anderen uiten zware beschuldigingen. Over het algemeen echter geven deze reacties blijk van weinig kennis van zaken over deze groep in de samenleving. In historisch perspectief gezien heeft deze groep nog nimmer een bedreiging gevormd voor de rechtsstaat. Het zijn over het algemeen gewone burgers die hun plicht verstaan en niet neigen naar terreurachtige oplossingen voor knelpunten in het samenleven. Te zien is juist dat typisch reformatorische plaatsen als Urk, Staphorst en Rijssen zich economisch zeer sterk ontwikkelen, mede als gevolg van de reformatorische arbeidsmentaliteit.
[bewerk] Vergelijkbare groeperingen in het buitenland
Enigszins vergelijkbare groeperingen in het buitenland zijn de Free Presbyterian Church of Scotland en de Engelse Strict Baptist.
[bewerk] Lijst van bekende Nederlanders die behoren tot deze groepering
- Jan Baan, ondernemer
- Bas Belder, Europarlementarier voor de SGP
- Jan van Belzen, burgemeester van Barendrecht
- Dr. Ir. Johan Blaauwendraad, rector magnificus TU Delft
- Tjitze de Jong, predikant Hersteld Hervormde Kerk.
- Dr. Willem Jan op 't Hof, predikant Hersteld Hervormde Kerk.
- Gert-Jan Kats, de jongste burgemeester van Nederland
- Ds. F. Mallan, predikant Gereformeerde Gemeenten in Nederland.
- Kees van der Staaij, kamerlid voor de SGP
- Bas van der Vlies, kamerlid voor de SGP
- dr. K. van der Zwaag, journalist en filosoof/theoloog.
- drs. S. (Servaas) Stoop, burgemeester Dirksland
- mr. B.J. (Jan) van Putten, burgemeester van Putten
- A. Klein, burgemeester van Renkum
- A. (Arie) Noordergraaf, burgemeester van Soest.
[bewerk] Literatuur
- Zwemer, Jan. In conflict met de cultuur De bevindelijk gereformeerden en de Nederlandse samenleving in het midden van de twintigste eeuw (dissertatie) (Uitgave 1992) ISBN 9061403138
- Zwemer, Jan. De bevindelijk gereformeerden [1]
- Laarse, Rob van der, Bevoogding en Bevinding. Heren en kerkvolk in een Hollandse provinciestad. Woerden 1780-1930 (diss.) (Uitgave 1989) ISBN 90-72627-03-2
- Meiden, Anne van der. Welzalig is het volk. Een bijgewerkt en aangevuld portret van de zwarte-kousen kerken (Uitgave 1976) ISBN 9026303602
- Hijwege, Nicolette. Bekering in bevindelijk gereformeerde kring. Een psychologische studie [2] (diss.) (Uitgave 2004). ISBN 9043509957
- Stoffels, H. Als een briesende leeuw. Orthodox-protestanten in de slag met de tijdgeest (Uitgave 1995) ISBN 9024223075
- Janse, C.S.L. Bewaar het pand. De spanning tussen assimilatie en persistentie bij de emancipatie van de bevindelijk gereformeerden .(diss.) (Uitgave 1985)
- Ketterij, C. van de, De weg in woorden Een systematische beschrijving van piëtistisch woordgebruik na 1900. (diss.) (Uitgave 1972)
- Kersten, G. H., De Gereformeerde Dogmatiek voor de gemeenten toegelicht. (Uitgave 1950/2001)
- Moerkerken, A., Genadeleven en Genadeverbond. (Uitgave 2004)
- Zwaag, K. van der, Afwachten of Verwachten De toe-eigening van het heil in historisch en theologisch perspectief. (Uitgave 2003)
- Dijk, Gertjan van, Het geloof der vaderen: De denkwereld van de bevindelijk gereformeerden. Uitgeverij Sun, ISBN: 90-6168-474-9
[bewerk] Externe links
- Bevindelijk gereformeerden en vaccinatie (RIVM)
- Visie op bevindelijk gereformeerden
- Geefgedrag van Gereformeerden
- Nog een dissertatie over de bevindelijk gereformeerden.
- Website rond 'Afwachten of Verwachten?' van K. van der Zwaag
- Website van de RMU - Reformatorisch Maatschappelijke Unie
[bewerk] Grootste reformatorische gemeenten in Nederland
| Nr. | Gemeente | Plaats | Leden |
|---|---|---|---|
| 1 | Hersteld Hervormd | Staphorst | 4996 |
| 2 | Hersteld Hervormd | Ouddorp | 3555 |
| 3 | Gereformeerde Gemeente | Barneveld | 3413 |
| 4 | Christelijk Gereformeerd | Urk-Maranatha | 3305 |
| 5 | Gereformeerde Gemeente | Rijssen-Zuid | 2834 |
| 6 | Gereformeerde Gemeente in Ned. | Barneveld | 2790 |
| 7 | Gereformeerde Gemeente in Ned. | Opheusden | 2536 |
| 8 | Gereformeerde Gemeente | Veenendaal | 2447 |
| 9 | Gereformeerde Gemeente | Rijssen-Noord | 2354 |
| 10 | Gereformeerde Gemeente | Nunspeet | 2239 |
| 11 | Hersteld Hervormd | Katwijk aan Zee | 2230 |
| 12 | Hersteld Hervormd | Lunteren | 2210 |
| 13 | Hersteld Hervormd | Opheusden | 2161 |
| 14 | Gereformeerde Gemeente | Yerseke | 2116 |
| 15 | Gereformeerde Gemeente | Kootwijkerbroek | 2113 |
| 16 | Gereformeerde Gemeente | Genemuiden | 2080 |
| 17 | Gereformeerde Gemeente | Krabbendijke | 2076 |
| 18 | Christelijk Gereformeerd | Veenendaal-Bethel | 2030 |
| 19 | Hersteld Hervormd | Garderen | 1968 |
| 20 | Gereformeerde Gemeente | Hendrik Ido Ambacht | 1907 |
