16 Brygada Pancerna
Z Wikipedii
16 Dnowsko-Łużycka Brygada Pancerna ( 16 oтдельная Дновско – Лужыцкая Краснознаменная oтдельная танковая бригада ) - wielka jednostka pancerna Armii Czerwonej w dniu 5 lutego 1945 r. włączona w skład Wojska Polskiego.
Spis treści |
[edytuj] 16 BPanc. w Armii Czerwonej, w latach 1941-1945
16 Brygada Pancerna została sformowana z dniem 15 sierpnia 1941 r. we Włodzimierzu na bazie 34 Dywizji Pancernej 8 Korpusu Zmechanizowanego RKKA . Brygadzie nadano numer poczty polowej ( Войсковая часть полевая почта № ) „57908”.
W latach 1941-1945 brygada była podporządkowana następującym armiom i frontom ACz:
- 1 października 1941 r. w składzie 54 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 stycznia 1942 r. w składzie 54 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 kwietnia 1942 r. w składzie 54 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 lipca 1942 r. w składzie 54 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 października 1942 r. w składzie 8 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 stycznia 1943 r. w składzie 2 Armii Uderzeniowej Frontu Wołchowskiego,
- 1 kwietnia 1943 r. w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy Frontu Wołchowskiego,
- 1 lipca 1943 r. w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy Frontu Wołchowskiego,
- 1 października 1943 r. w składzie 59 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 stycznia 1944 r. w składzie 59 Armii Frontu Wołchowskiego,
- 1 kwietnia 1944 r. w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy Frontu Leningradzkiego,
- 1 lipca 1944 r. w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy Frontu Nadbałtyckiego,
- 1 października 1944 r. w składzie 67 Armii 3 Frontu Nadbałtyckiego,
- 1 stycznia 1945 r. w składzie Białorusko-Litewskiego Okręgu Wojskowego,
- 1 kwietnia 1945 r. w bezpośrednim podporządkowaniu dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego.
W dniu 24 lutego 1944 r. brygada, w ramach operacji leningradzko- nowogródzkiej uczestniczyła w walkach o wyzwolenie miasta Dno, w obwodzie pskowskim. Na podstawie rozkazu ND ACz brygada od dnia 24 lutego 1944 r. nosiła nazwę wyróżniającą „Dnowska”.
W dniu 1 lutego 1945 r. do Rembertowa z Białoruskiego Obozu Czołgowego w Bobrujsku ( Obwód mohylewski ), transportem kolejowym nr 10001, przybyło Dowództwo 16 BPanc. z kadrą podległych pododdziałów i trzema samochodami pancernymi BA-64, lecz bez batalionu piechoty zmotoryzowanej i czołgów. W dniu 2 lutego 1945 r. na stację kolejową Rembertów przybyły transporty nr 10477 i 10482 z 45 czołgami T-34-85 z Fabryki Nr 183 w Niżnym Tagilu i Fabryki Nr 112 w Gorki. Następnego dnia, na stację kolejową Rembertów dotarł transport nr 19474 z 20 czołgami T-34-85 z Fabryki Nr 183 w Niżnym Tagilu. Brygada zgrupowała się w rejonie Anina, gdzie przystąpiła do intesywnego szkolenia. Stany osobowe ( część załóg i batalion piechoty ) uzupełniono żołnierzami polskimi.
[edytuj] 16 BPanc. w Wojsku Polskim, w latach 1945-1946
W dniu 5 lutego 1945 r. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego, gen. broni Michał Rola-Żymierski wydał rozkaz nr 26/Org. o włączeniu w skład Wojska Polskiego radzieckiej 16 Brygady Pancernej, przydzieleniu jej na zaopatrzenie oraz podporządkowaniu dowódcy 2 armii WP. Podstawą wydania rozkazu było zarządzenie Nr 302010 Kwatery Głównej Naczelnego Wodza Armii Czerwonej z dnia 3 października 1944 r.
16 BPanc. zorganizowana została na podstawie radzieckiego etatu wojennego brygady pancernej nr 010/500 – 010/506 o ogólnym stanie 1354 żołnierzy. Zgodnie z etatem w skład brygady wchodziły następujące pododdziały:
- dowództwo brygady wg etatu nr 010/500 o stanie 54 żołnierzy,
- 1 batalion czołgów wg etatu nr 010/501 o stanie 148 żołnierzy,
- 2 batalion czołgów wg etatu nr 010/501 o stanie 148 żołnierzy,
- 3 batalion czołgów wg etatu nr 010/501 o stanie 148 żołnierzy,
- zmotoryzowany batalion strzelców wg etatu nr 010/502 o stanie 507 żołnierzy,
- kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych wg etatu nr 010/503 o stanie 48 żołnierzy,
- kompania dowodzenia wg etatu nr 010/504 o stanie 164 żołnierzy,
- kompania technicznego zaopatrzenia wg etatu nr 010/505 o stanie 123 żołnierzy,
- pluton medyczno – sanitarny wg etatu nr 010/506 o stanie 14 żołnierzy,
W skład każdego batalionu czołgów wchodziły:
- dowództwo + załoga czołgu dowódcy batalionu,
- 1 kompania czołgów a. 3 plutony czołgów a. 3 załogi czołgów + załoga czołgu dowódcy kompanii,
- 2 kompania czołgów a. 3 plutony czołgów a. 3 załogi czołgów + załoga czołgu dowódcy kompanii,
- pluton technicznego zaopatrzenia o stanie 27 żołnierzy,
- drużyna gospodarcza o stanie 5 żołnierzy,
- batalionowy punkt medyczny o stanie 4 żołnierzy.
Struktura organizacyjna zmotoryzowanego batalionu strzelców ( w LWP nazywany batalionem fizylierów ) przedstawiała się następująco:
- dowództwo,
- 1 kompania desantu czołgowego o stanie 95 żołnierzy,
- 2 kompania automatczyków o stanie 101 żołnierzy,
- 3 kompania automatczyków o stanie 101 żołnierzy,
- kompania rusznic przeciwpancernych o stanie 52 żołnierzy,
- kompania moździerzy o stanie 42 żołnierzy,
- bateria armat przeciwpancernych o stanie 44 żołnierzy,
- pluton zaopatrzenia o stanie 44 żołnierzy,
- batalionowy punkt medyczny o stanie 6 żołnierzy.
Kompania dowodzenia liczyła pięć plutonów: łączności z 2 czołgami T-34/85, rozpoznawczy z 3 samochodami pancernymi BA-64, saperów, ochrony sztabu i gospodarczy.
Kompania technicznego zaopatrzenia liczyła cztery plutony: remontu maszyn bojowych i samochodów, pluton dowozu materiałów pędnych, pluton dowozu amunicji i robót specjalnych.
W dniu 23 lutego 1945 r. żołnierze złożyli przysięgę.
26 lutego, w ramach przegrupowania 2 armii WP, brygada otrzymała rozkaz przemieszczenia się w rejon Krzyża na Pomorzu Zachodnim. Przewieziono ją koleją, rozładowano na stacji Paczkowo i rozlokowano w rejonie Siedlisk. Stąd marszem przegrupowała się do Strzelc Krajeńskich trasą przez Wieleń i Drezdenko. 20 marca otrzymała rozkaz przemarszu pod Wrocław. Wyruszyła 29 marca ze stacji Stare Kurowo do Oleśniczki. Tam zajęła rejon ześrodkowania i przeprowadziła obsługę sprzętu bojowego. 5 kwietnia brygada wraz z całą 2 armią WP weszła w skład wojsk blokujących Wrocław na zewnętrznym pierścieniu okrążenia.
Tego dnia brygada liczyła 1.312 żołnierzy, w tym 250 oficerów, 559 podoficerów i 503 szeregowców. Na uzbrojeniu brygady znajdowało się 438 karabinów i 528 pistoletów maszynowych, 22 ręczne karabiny maszynowe, 4 ciężkie karabiny maszynowe, 9 przeciwlotniczych karabinów maszynowych, 4 armaty 76,2 mm, 18 rusznic przeciwpancernych, 83 samochody i 65 czołgów T-34-85.
W związku z przygotowaniami do operacji berlińskiej brygada została przesunięta w rejon lasów nad Nysą. Grupa oficerów sztabu brygady dokonała rozpoznania tras przyszłego działania i przypuszczalnych kierunków kontrataków nieprzyjaciela z rejonu Rothenburga. 15 kwietnia, na mocy rozkazu dowódcy wojsk pancernych 2 armii WP, brygada wymaszerowała z pozycji wyjściowych i skoncentrowała się w rejonie leśniczówki Haustern, z zadaniem sforsowania Nysy na odcinku Tormersdorf, Ober Vorwerk i wyjścia na zachodni brzeg kanału Neugraben. Po sforsowaniu Nysy, rano 17 kwietnia brygada osiągnęła wschodni brzeg rzeki Weisser Schops a następnie sforsowała ją w rejonie Uhsmannsdorf i opanowała Nieder Spreehammer. 19 kwietnia zajęła kolejno Klitten, Nieder Prauske, wieczorem osiągnęła Szprewę. Sforsowała ją 21 kwietnia , zajmując Lieske i Neudorf. 22 kwietnia brygada znalazła się w okrążeniu i poniosła ogromne straty w ludziach i sprzęcie. Po wyjściu z okrążenia zajęła stanowiska obronne w rejonie Klitten. 1 maja skoncentrowała się w rejonie Grube, Osfeid, a następnego dnia w Friedersdorf, gdzie do 4 maja odtwarzała zdolność bojową.
5 maja brygada otrzymała zadanie wzięcia udziału w operacji praskiej. Działając z 28 spas, wspólnie z 5 i 9 DP, 8 maja zajęła Schonberg, a następnego dnia osiągnęła Łabę w rejonie Bad Schandau. Swój szlak bojowy brygada zakończyła w czeskim Decinie.
W dniu 10 maja 1945 r. brygada liczyła 405 ( 31 % stanu z dnia 5 kwietnia 1945 r. ) żołnierzy, w tym 80 ( 32 % ) oficerów, 184 ( 33 % ) podoficerów i 141 ( 28 % ) szeregowców. Na uzbrojeniu brygady znajdowały się 72 ( 16 % ) karabiny i 116 ( 22 % ) pistoletów maszynowych, 26 ( 31 % ) samochodów i 20 ( 31 % ) czołgów T-34-85. Nie wykazano ręcznych, ciężkich i przeciwlotniczych karabinów maszynowych oraz armat 76,2 mm i rusznic przeciwpancernych, co jednoznacznie wskazuje, że zostały bezpowrotnie utracone.
Na podstawie rozkazu Nr 180 ND WP z dnia 19 sierpnia 1945 r. 16 Dnowska Brygada Pancerna otrzymała drugą nazwę wyróżniającą „ Łużycka”.
Na podstawie rozkazu Nr 00510/Org. ND WP z dnia 5 września 1945 r. brygada została podporządkowana dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego i dyslokowana do Szczecina.
Na podstawie rozkazu organizacyjnego Nr 0248/Org. ND WP z dnia 14 września 1945 r. brygada została przeformowana na etat Nr 5/15 brygady pancernej (czasu pokojowego) o stanie 677 żołnierzy i 6 pracowników wojska. Siłę uderzeniową brygady stanowiły 4 kompanie czołgów zorganizowane w dwa bataliony. Oba bataliony czołgów wspierały kompanie: fizylierów, sztabowa i technicznego zaopatrzenia.
[edytuj] 9 Pułk Czołgów Średnich w latach 1946-1967
Na podstawie rozkazu organizacyjnego Nr 033/Org. ND WP z dnia 6 lutego 1946 r. 16 Brygada Pancerna została przeformowana w 9 Pułk Czołgów Średnich. Pułk został zorganizowany według etatu Nr 5/25 pułku czołgów średnich czasu „P” o stanie 371 żołnierzy i 7 pracowników wojska. W nowym etacie zlikwidowano szczebel batalionu. Liczbę kompani czołgów zredukowano do trzech. Zmniejszono liczbę plutonów w kompanii fizylierów. W miejsce kompanii sztabowej utworzono pluton dowództwa. Liczba czołgów uległa zmniejszeniu z 43 do 32.
W dniu 20 lipca 1946 r. 9 Dnowsko - Łużycki Pułk Czołgów Średnich został odznaczony Krzyżem Srebrnym Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
Na podstawie rozkazu organizacyjnego Nr 051/Org. ND WP z dnia 19 lutego 1947 r. pułk został przeformowany na etat Nr 5/33 pułku czołgów T-34/85. Zgodnie z etatem zlikwidowano kompanię fizylierów, a w miejsce plutonu dowództwa zorganizowano kompanię sztabową z plutonem dowodzenia, plutonem saperów i plutonem ochrony.
Na podstawie rozkazu Nr 076/Org. MON z dnia 19 kwietnia 1948 r. pułk przeformowano na etat Nr 5/38 pułku czołgów średnich T-34/85 o stanie 368 żołnierzy i 3 pracowników wojska. W strukturze pułku zorganizowano kompanię szkolną. Etatowa liczba czołgów uległa zwiększeniu z 32 do 35.
Na podstawie rozkazu Nr 0055/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 marca 1949 r. 9 Pułk Czołgów Średnich podporządkowano dowódcy 8 Zmotoryzowanej Dywizji Piechoty i przeformowano na etat Nr 5/43 pułku czołgów Zmotoryzowanej DP o stanie 950 żołnierzy i 26 pracowników kontraktowych.
Na podstawie rozkazu Nr 0013/BPanc. dowódcy Wojsk Lądowych z dnia 22 kwietnia 1949 r. dowódca Okręgu Wojskowego Nr IV w terminie do 1 lipca 1949 r. rozformował 28 Pułk Artylerii Pancernej w Śremie. Działa wraz z załogami zostały przekazane 9 Pułkowi Czołgów. Zorganizowano z nich batalion dział pancernych SU-85. Pułk w dalszym ciągu stacjonował w garnizonie Słupsk, w kompleksie koszarowym przy ul. Rokossowskiego 45/51 i posługiwał się dotychczasowym numerem jednostki wojskowej „2314”. 8 Zmot. DP wraz z 16 Dywizją Pancerną stanowiła trzon 1 Korpusu Pancernego.
Na podstawie rozkazu Nr 0054/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 czerwca 1950 r. 8 Zmotoryzowana Dywizji Piechoty i 16 Dywizja Pancerna, w terminie do 1 października 1950 r. zostały przeformowane na etat Nr 5/64 - 5/76 Dywizji Zmechanizowanej. Zgodnie z cytowanym rozkazem 9 Pułk Czołgów Średnich został przeformowany na etat Nr 5/66 o stanie 789 wojskowych i 26 pracowników kontraktowych. Struktura organizacyjna pułku obejmowała 2 bataliony czołgów T-34/85 i batalion dział pancernych ISU-122 oraz kompanię dowodzenia i kompanię fizylierów. Ogółem, według etatu, w pułku powinny znajdować się 64 czołgi średnie T-34/85 i samobieżne działa pancerne ISU-122 w liczbie 21 egzemplarzy.
Na podstawie rozkazu Nr 0044/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 17 maja 1951 r. w sprawie przeprowadzenia przez dowódcę Okręgu Wojskowego Nr II reorganizacji jednostek okręgu Dowództwo I Korpusu Pancernego zostało przeformowane na Dowództwo I Korpusu Zmechanizowanego, a jednostki 8 i 16 Dywizji Zmechanizowanej przeniesione na nowe etaty. Zgodnie z wymienionym rozkazem 9 Pułk Czołgów Średnich został przeformowany na etat Nr 5/84 o stanie 728 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych. Ze składu pułku wyłączono batalion artylerii pancernej, który dyslokowano do Trzebiatowa, gdzie stał się bazą dla formowania 12 Pułku Artylerii Pancernej. Także batalion szkolny został wyłączony ze struktury pułku i usamodzielniony. Nowy pododdział dywizji otrzymał nazwę „ 3 Szkolny Batalion Czołgów”. Według etatu Nr 5/84 utworzono trzeci, skadrowany batalion czołgów i batalion piechoty zmotoryzowanej.
Na podstawie rozkazu Nr 0056/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 września 1955 r. 9 Pułk Czołgów Średnich został przeformowany na etat Nr 5/166 pułku czołgów średnich Dywizji Zmechanizowanej typu A o stanie 690 wojskowych i 20 pracowników cywilnych. W nowej organizacji zrezygnowano ze szczebla batalionu pozostawiając 5 kompanii czołgów, w tym dwie skadrowane. Ponadto w składzie pułku znalazły się następujące pododdziały: kompania piechoty zmotoryzowanej, kompania rozpoznawcza, bateria przeciwlotnicza, pluton łączności, pluton saperów, pluton transportowo – gospodarczy i drużyna rozpoznania chemicznego. Zgodnie z nowym etatem na uzbrojeniu pułku powinno znaleźć się 55 czołgów średnich T-54 i jeden transporter opancerzony BTR-152. W praktyce jednostka dysponowała czołgami T-34/85.
W tym samym okresie czasu 8 DZ została wyłączona z I Korpusu Zmechanizowanego i podporządkowana dowódcy 1 Korpusu Armijnego w Wałczu. (rozkaz Nr 0058/Org. MON z dnia 19 września 1955 r.).
[edytuj] 16 Pułk Czołgów Średnich w latach 1967-1989
Na podstawie rozkazu Nr 025/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 1967 r. w sprawie przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek 9 Łużycki Pułk Czołgów Średnich przejął dziedzictwo tradycji 16 Dnowsko-Łużyckiej Brygady Pancernej i został przemianowany na 16 Dnowsko-Łużycki Pułk Czołgów Średnich ( Dz. Roz. Tjn. MON Nr 10, poz. 53 ).
[edytuj] 16 Pułk Zmechanizowany w latach 1989-1994
W 1989 r. 16 pczśr. został przeformowany w 16 Pułk Zmechanizowany ( Jednostka Wojskowa 3706 ).
Z dniem 26 lipca 1992 r., na podstawie decyzji Nr 57/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 13 lipca 1992 r. pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Ułanów Wielkopolskich” i imię gen. Gustawa Orlicz-Dreszera oraz przyjął dziedzictwo tradycji:
- 2 Wielkopolska Brygada Kawalerii Narodowej ( 1789 – 1794 ),
- 16 Pułk Ułanów ( 1809 – 1814 ),
- 1 Pułk Jazdy Kaliskiej ( 1830 – 1831 ),
- 16 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. gen. Gustawa Orlicz – Dreszera .
Pułk posiadał typową strukturę pułku zunifikowanego ( dwa bcz i dwa bz ). 2 bcz był jednak w rzeczywistości batalionem szkolnym. Szkolono w nim załogi czołgów T- 55 AM "Merida". W dwóch kompaniach szkolono dowódców czołgów , działonowych i ładowniczych, a w trzeciej mechaników - kierowców.
1 maja 1994 roku na bazie 16 Pułku Zmechanizowanego Ułanów Wielkopolskich im. gen. Gustawa Orlicz – Dreszera oraz 34 Batalionu Obrony Wybrzeża powstała 7 Brygada Zmechanizowana. W skład brygady wszedł również 1 batalion zmechanizowany z 36. pułku zmechanizowanego. Rozformowywany 16 pułk zmechanizowany przekazał nowo formującej się 3 Brygadzie Pancernej z Trzebiatowa swój batalion czołgów.
Brygada otrzymała numer jednostki wojskowej „1872”.
Z dniem 26 lipca 1994 r., na podstawie decyzji Nr 77/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 sierpnia 1994 r. 7 BZ otrzymała nazwę wyróżniającą "Pomorska" i imię gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego (Dz. Rozk. MON 1994, poz. 80). Tą samą decyzją dzień 26 lipca ( rocznica bitwy stoczonej w 1920 r. pod Szczurowicami ) ustanowiono dorocznym świętem brygady.
[edytuj] Obsada personalna
- dowódca brygady ( командир бригады ):
- płk Iwan Cybin ( полк. Иван Григорьевич Цибин ) 15.09.1941 - 14.10.1941
- płk Iwan Barysznikow ( полк. Иван Николаевич Барышников ) 15.10.1941 - 23.04.1942
- ppłk Włodzimierz Pietrowski (подполк. Владимир Герасимович Петровский ) 24.04.1942 - 24.09.1942
- płk / gen. bryg. Korniej Iwanow ( полк. / генерал-майор Корней Иванович Иванов ) 25.09.1942 - 1.10.1943
- płk Kirył Urwanow ( полк. Кирилл Осипович Урванов ) 02.10.1943 - 01.09.1944
- płk Michał Kudriawcew ( полк. Михаил Aгeевйч Кудрявцев ) do 22.04.1945
- ppłk Ławizin ( подполк. Лавизин ) od 22.04.1945
- zastępca dowódcy brygady do spraw liniowych ( заместитель командира бригады по строевой части )
- płk Piotr Biełow ( полк. Петр Дмитриевич Белов )
- płk Iwan Barysznikow ( полк. Иван Николаевич Барышников )
- ppłk Ławizin (подполк. Лавизин ) do 22.04.1945
- mjr Wsiewołod Gorczakow ( Гoрчаков ) od 28.04.1945
- komisarz wojskowy ( военком бригады ):
- płk Aleksander Kuzniecow ( полк. комиссар Александр Логинович Кузнецов )
- zastępca dowódcy brygady do spraw politycznych ( заместитель командира бригады по политической части ):
- mjr Szatochin ( майор Шатохин )
- zastępca dowódcy brygady do spraw technicznych (заместитель командира бригады по технической части ):
- ppłk Wiktor Demjanow (подполк. Виктор Михаилович Дэмянов ) Дэймянов
- szef sztabu brygady ( начальник штаба бригады )
- mjr Mikołaj Makarow ( майор Николай Константинович Макаров) do końca wojny
- pomocnik szefa sztabu brygady ( помощник начальникa штаба бригады )
- mjr Piotr Timczenko (
- dowódca batalionu czołgów (командир батальонa )
- mjr Wiktor Fiodorczenko
[edytuj] Źródła
- Jerzy Magnuski, Wozy bojowe LWP 1943-1983, Warszawa 1985, ISBN 83-11-06990-5,
- Stanisław Komornicki, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Tom 3. Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryowanych, Warszawa 1987, ISBN 83-11-07419-4,
- Jerzy Kajetanowicz, Polskie Wojska Lądowe w latach 1945-1960, Toruń 2004,
- Paweł Piotrowski, Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945-1956, Warszawa 2003,
- Franciszek Skibiński, Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982, 83-11-06747-3,
- Zbigniew Raźnikiewicz, Wojska pancerne 2 armii WP w operacji łużyckiej i praskiej, część I, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 z 1974 r., zakończenie, WPH Nr 3 z 1976 r.,
- Jarosław Piątek, 16 Dnowska Brygada Pancerna, Przegląd Wojsk Lądowych nr 11 z 1998 r.
