Demokracja bezpośrednia
Z Wikipedii
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz na odpowiedniej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.
| Demokracja |
| antyczna |
| szlachecka |
| hierarchiczna |
| bezpośrednia |
| parlamentarna |
| społeczna |
| ludowa |
| ateńska |
| uczestnicząca |
| totalitarna |
| liberacyjna |
Demokracja bezpośrednia to system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy uprawnieni do głosowania.
Spis treści |
[edytuj] Współczesne występowanie
Elementy demokracji bezpośredniej występują w większości współczesnych systemów demokracji pośredniej, w Polsce są to głównie referenda lokalne w sprawie odwołania organów samorządu terytorialnego oraz referenda ogólnopolskie w najważniejszych sprawach ustrojowych (przyjęcie Konstytucji, przystąpienie do Unii Europejskiej). Nie ma jednak tradycji podejmowania decyzji przez referenda i większość ważnych decyzji podejmuje parlament.
System najbliższy demokracji bezpośredniej występuje obecnie w Szwajcarii - praktycznie każda ustawa federalna i lokalna może zostać poddana pod referendum; według szacunków prowadzi się tam więcej referendów niż we wszystkich pozostałych państwach świata łącznie. Generalną tendencją jest, że na poziomie samorządowym występuje system bliższy demokracji bezpośredniej niż na poziomie wyższym.
[edytuj] Zalety w porównaniu z demokracją pośrednią
Demokracja bezpośrednia pozwala uniknąć kilku istotnych problemów demokracji pośredniej:
- Wynik referendum oddaje opinię ludzi w danej chwili, nie w chwili ostatnich wyborów. W krajach gdzie przez ten czas następują zwykle duże zmiany poparcia dla ugrupowań politycznych (tak jak np. w Polsce) demokracja pośrednia musi prowadzić do podejmowania decyzji wbrew woli wyborców. W demokracji pośredniej częściowo przeciwdziałać mogłyby temu częstsze wybory (np. co rok).
- Głosowania na jedną z dwóch możliwych propozycji, jakimi są typowe referenda, są całkowicie odporne na głosowanie taktyczne. Nie jest możliwe stworzenie takiego systemu dla większej liczby opcji, a typowe systemy wyborcze są bardzo dalekie od tego co jest matematycznie możliwe, nie umożliwiając wyborcom podania list priorytetów kandydatów itp.
- Referendum umożliwia wypowiedzenie się w dowolnej sprawie. Jeśli ktoś zgadza się z jedną opcją polityczną w pewnych sprawach, a nie zgadza się w innej, w demokracji pośredniej nie będzie dobrze reprezentowany. W demokracji bezpośredniej ma on możliwość głosować w każdej sprawie według własnego uznania, niezależnie od stanowiska partii politycznych.
- Wyborcy mogą podjąć decyzję w konkretnej sprawie wbrew woli establishmentu politycznego.
- Wyborcy są odporni na różnego typu naciski, korupcję i inne czynniki, które powodują podejmowanie decyzji wbrew woli wyborców w przypadku demokracji pośredniej.
[edytuj] Kategoryzacja
Podziały:
A:
- referendum konstytutywne (stanowiące)- decyzja jest wiążąca;
- referendum konsultatywne (opiniodawcze)- zasięganie opinii.
B:
- referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić;
- referendum fakultatywne - można przeprowadzić.
C:
- referendum aprobatywne (afirmatywne)- przyjęcie;
- referendum derogacyjne - odrzucenie.
D:
- referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju;
- referendum lokalne - na wybranym terytorium (w Polsce - województwo, powiat, gmina).
[edytuj] Referenda w Polsce
Zgodnie z Konstytucją RP referendum (jedynie fakultatywne) może zarządzić:
- Sejm RP bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów;
- Prezydent za zgodą Senatu (przy warunkach jw.)
Referendum ogólnokrajowe jest wiążące przy frekwencji powyżej 50%, jeśli frekwencja jest niższa, wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy.
Referendum lokalne może zostać przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu bądź województwa, w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców bądź wcześniejszego odwołania organu stanowiącego (rady gminy, rady powiatu bądź sejmiku województwa; wystąpić o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania może 1/10 mieszkańców (5% w przypadku województwa), a wymagana frekwencja wynosi 30%.
Od 2002 roku, wraz z wprowadzeniem bezpośrednich wyborów wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), została wprowadzona możliwość przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy. Zarządza się je na wniosek 10% mieszkańców bądź w drodze uchwały rady gminy; wymagana frekwencja wynosi 30%, co ma ulec zmianie w kadencji rozpoczynającej się w 2006 roku.
[edytuj] Plebiscyt
Inną formą demokracji bezpośredniej jest plebiscyt. Rozstrzyga on kwestie o charakterze kompleksowym, glosujący biorą pod uwagę całokształt warunków. (np. przynależność terytorium do danego państwa, a tym samym ustroju).
[edytuj] Inicjatywa obywatelska
Istnieje również możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej lub weta obywatelskiego. Obywatele mogą w ten sposób inicjować tworzenie aktów prawnych lub ich odrzucenie. Określona liczba obywateli (w Polsce 100 000 mających prawo udziału w wyborach parlamentarnych) może przedłożyć konkretną propozycję lub tylko założenia.
