Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
Z Wikipedii
Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce.
W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi izbę niższą polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa.
Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (m.in. transmitowane przez Radio Parlament i TVP 3). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.
Spis treści |
[edytuj] Historia Sejmu
Nazwa "Sejm" oznacza w języku staropolskim zjazd ludności. Powstanie Sejmu poprzedzały zjazdy dzielnicowe i prowincjonalne.
Historia Sejmu sięga 1493 roku, kiedy król Jan Olbracht zwołał sejm walny (wielki), czyli zjazd ogólnokrajowy, na którym wyłoniła się izba poselska – osobna izba sejmowa, będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego. Był on jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich, co miało swój wyraz w konstytucji Nihil novi z 1505 r., w której zapisano, że król nie może stanowić żadnych praw bez zgody posłów i senatorów.
Trzy stany reprezentowane w Sejmie to: posłowie, senatorowie i król. Początkowo prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom i wyrażała aprobatę lub sprzeciw. Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.
W kompetencjach Sejmu było: uchwalanie konstytucji (ustaw) w sprawach wydatków i dochodów państwa, wielkości podatków, liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie, przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych. Sejm był zwoływany przez króla, a w okresie bezkrólewia (interregnum) przez prymasa.
Sejmy były:
- zwyczajne, które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni;
- nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.
Odbywały się początkowo w Piotrkowie, a od unii polsko-litewskiej (1569) w Warszawie na przemian (co trzeci raz) z Grodnem.
W XVII w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą liberum veto.
Próby zażegnania kryzysu podjął się Sejm Wielki z 1791 r., który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba nie powiodła się, a wręcz przeciwnie – zakończyła się ostatecznym upadkiem Rzeczypospolitej.
W XIX w. pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.
W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy, którego zadaniem było uchwalenie tzw. Małej Konstytucji, która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.
Konstytucja marcowa z 1921 r. umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja).
Po zamachu majowym, a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała; zwierzchnia władza należała do Prezydenta.
Po II wojnie światowej powstał parlament jednoizbowy, o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.
W czerwcu 1989 odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego. Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom (tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń). Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji. Zgodnie z art. 95 Konstytucji, Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.
[edytuj] Organy Sejmu
[edytuj] Funkcje i uprawnienia Sejmu
A - sala posiedzeń Senatu RP,
B - budynek administracyjny,
C, D - budynek główny Sejmu RP,
E, F - (Nowy) Dom Poselski,
G - budynek Komisji Sejmowych,
H - budynek administracyjny, biuro przepustek, księgarnia,
I - sala posiedzeń Sejmu RP,
K - budynek administracyjny (Stary Dom Poselski), sekretariaty Komisji Sejmowych, Biblioteka Sejmowa.
[edytuj] Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza
- ustanawianie ustroju państwa
- stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw oraz ogłaszanie uchwał, w tym budżetu państwa
- określanie podstawowych kierunków działalności państwa
[edytuj] Funkcja kreacyjna
- powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu
- w szczególnym wypadku – prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)
- wybór i powoływanie na stanowiska:
- zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
- sędziów Trybunału Konstytucyjnego
- członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)
- członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej
- Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka
- prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego
- Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
- prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
- powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)
[edytuj] Funkcja kontrolna
- wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra
- absolutorium budżetowe
- zapytania i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Polska Ludowa (1944-1952)
Sejm Ustawodawczy (1947-1952)
Polska Rzeczpospolita Ludowa (1952-1989)
I kadencja (1952-1956) • II kadencja (1957-1961) • III kadencja (1961-1965) • IV kadencja (1965-1969) • V kadencja (1969-1972) • VI kadencja (1972-1976) • VII kadencja (1976-1980) • VIII kadencja (1980-1985) • IX kadencja (1985-1989)
Sejm kontraktowy (X kadencja 1989-1991)
III Rzeczpospolita (od 1991)
I kadencja (1991-1993) • II kadencja (1993-1997) • III kadencja (1997-2001) • IV kadencja (2001-2005) • V kadencja (2005-2009)
