Jan Brahms

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Johannes Brahms

Johannes Brahms (ur. 7 maja 1833 w Hamburgu, zm. 3 kwietnia 1897 w Wiedniu) - niemiecki kompozytor, pianista i dyrygent okresu romantyzmu.

Spis treści

1 Życiorys
2 Twórczość
3 Zobacz też

[edytuj] Życiorys

Robert Schumann, kompozytor, a zarazem krytyk muzyczny, po wizycie Brahmsa w 1853 roku i zaznajomieniu się z jego próbami kompozytorskimi, zamieścił artykuł w swoim Neue Zeitschrift für Musik obwieszczający pojawienie się geniusza muzyki niemieckiej. Przyjaźń obu kompozytorów trwała również w czasie choroby Schumanna (Schumann cierpiał na chorobę psychiczną), aż do jego śmierci w 1856 roku. Później Brahms stał się opiekunem i najbliższym przyjacielem Klary Schumann (słynna pianistka w XIX wieku, żona Roberta Schumanna), aż do końca jej życia w 1896 roku.

Brahms uważał, iż jako kompozytor urodził się za późno. Tym sformułowaniem dawał wyraz swemu przywiązaniu do tradycji, które wyrażało się w kontynuowaniu barokowych i klasycznych form oraz wzorców, uważanych w romantyzmie powszechnie za przebrzmiałe. Tym samym przeciwstawił się programowości w muzyce, pisząc muzykę absolutną. Ideologia taka znalazła swoje sformułowanie teoretyczne tuż po roku 1850 w dziele znanego krytyka wiedeńskiego Edwarda Hanslicka, który był zwolennikiem muzyki Brahmsa, a przeciwnikiem Wagnera. Hanslick twierdził, iż wyrażanie uczuć nie jest zadaniem muzyki, a piękno utworu polega na pięknie jego formy, melodii i innych elementów muzyki. Sam Brahms nie lubił Wagnera, ale go doceniał. Wagner zaś Brahmsa nie poważał, nazywając go drewnianym Johannesem.

Brahms nie angażował się w konflikty dzielące niemieckie środowisko muzyczne. Mimo to był celem nieustannych ataków ze strony wyznawców Wagnera, którzy upatrywali w nim głównego przeciwnika ideologicznego.

[edytuj] Twórczość

Muzyka Brahmsa wywodzi się z trzech źródeł:

Beethoven - w kształtowaniu formy - widać to w symfoniach, uwerturach, sonatach
Bach - w nawiązaniu do polifonii, np.: passacaglia, fuga
romantyzm niemiecki - w pieśniach widać bliskość z Schubertem (dominacja pieśni zwrotkowych, nawiązywanie do prostoty muzyki ludowej)

Brahms był kompozytorem, który zdecydowanie zrezygnował z rewolucyjnych ambicji i nawiązywał do najlepszych tradycji przeszłości, łącząc je ze stopniowo przyswajanymi nowszymi zdobyczami. Dla sobie współczesnych był tradycjonalistą, a dla twórców XX-wiecznych stał się prekursorem neoklasycznym.

[edytuj] Twórczość symfoniczna

Jest to kontynuacja nurtu beethovenowskiego poprzez stosowanie formy cyklu sonatowego i formy sonatowej. Brahms stworzył indywidualny, niezwykle nasycony typ brzmienia:

stosuje zdwojenia tercjowe i sekstowe (uważane w harmonice klasycznej za niedopuszczalne, jako źle brzmiące) oraz pełne akordy
eksponuje ciemne barwy altówek i wiolonczel oraz instrumentów dętych drewnianych

Utwory orkiestrowe:

4 symfonie:
- c-moll op. 68 1876 ("Patetyczna")
- D-dur op. 73 1877 ("Pastoralna")
- F-dur op. 90 1883 ("Eroika")
- e-moll op.98 1885 ("Elegijna")

Charakterystyczna IV symfonia e-moll zbudowana jest z czterech części, ale nie jest to typowy schemat cyklu sonatowego: cz. I to allegro sonatowe, ale II to również allegro sonatowe, z tym, że bez części środkowej, czyli przetworzenia; pojawiają się tu elementy archaizujące; oscylowanie pomiędzy skalą frygijską a E-dur, III część to scherzo, w której kompozytor wprowadza flet piccolo, jaskrawe klarnety w stroju C, kontrafagot, 3 kotły oraz triangiel (trójkąt), IV część to passacagalia - po temacie pojawiają się 32 wariacje.

2 serenady:
- D-dur op.11
- A-dur op.16
2 uwertury:
- Uroczysta uwertura akademicka e-moll op. 80 1879
- Tragiczna d-moll op. 81 1880
Wariacje B-dur na temat Haydna op. 56a
Kantata Rinaldo na tenor, chór męski i orkiestrę do słów Goethego
Niemieckie Requiem do tekstów biblijnych na sopran, baryton, chór o orkiestrę op. 45.

Widoczny jest tu luźny związek z liturgią (np. poprzez dobór języka niemieckiego oraz użycie tekstu innego niż tradycyjny łaciński Requiem aeternam...). Brahms przedstawia w utworze osobisty stosunek do problemów śmierci - są to rozmyślania nad kruchością życia ludzkiego, tęsknota za wiecznym spokojem, a także wspomnienie o zmarłych i współczucie dla tych, co pozostali w osamotnieniu.

[edytuj] Koncerty instrumentalne

Koncerty instrumentalne Brahmsa mają charakter symfoniczny, gdyż następuje w nich rozbudowa partii orkiestrowej, która zyskuje niemal przewagę nad instrumentem solowym.

Najważniejsze dzieła:

Koncerty fortepianowe: d-moll op. 15, B-dur op. 83 - oba koncerty należą do arcydzieł muzyki XIX wieku ze względu na swój symfoniczny charakter i ekspresyjną wirtuozerię. Koncert d-moll, napisany w 1857 roku (po śmierci Schumanna), całkowicie zerwał z dotychczasowym stylem koncertowym - instrument solowy jest podporządkowany symfonicznej całości. Brahms wyeliminował także elementy typowe dla stylu koncertowego - efekty wirtuozowskie i błyskotliwe partie brawurowe. Koncert B-dur powstał 24 lata później (1881), który oprócz symfonicznego charakteru jest także rozbudowany do 4 części. Utwór ten wymaga od pianisty nie tylko mistrzowskiej ręki, lecz także subtelnej muzykalności i troski przede wszystkim o dzieło, a nie o błyskotliwy popis.

Koncert skrzypcowy D-dur op. 77 - uznany został za jedno z największych arcydzieł literatury skrzypcowej; dzieło to zostało zadedykowane Josephowi Joachimowi, słynnemu skrzypkowi, serdecznemu przyjacielowi Brahmsa, u którego nie grający smam na skrzypcach kompozytor zasięgał często rady przy opracowywaniu partii solowej. Koncert skrzypcowy, podobnie jak oba koncerty fortepianowe, jest właściwie symfonią ze współudziałem instrumenu solowego - partia skrzypiec jest jakby podporządkowana koncepcji całości. Stanowi to kontynuację wskazanej przez Beethovena drogi w jego trzech ostatnich koncertach fortepianowych i Koncercie skrzypcowym D-dur

Koncert podwójny na skrzypce i wiolonczelę a-moll op. 102

[edytuj] Muzyka kameralna

Podobnie jak muzyka symfoniczna, muzyka kameralna jest kontynuacją nurtu Beethovena (sonaty skrzypcowe, wiolonczelowe, klarnetowe, tria fortepianowe, kwartety smyczkowe i fortepianowe, kwintety i sekstety).

[edytuj] Muzyka fortepianowa

Do muzyki fortepianowej Brahms przenosi zdobycze faktury symfonicznej takie jak zdwojenia interwałów, kontrasty rejestrów. Łączy także romantyczny wyraz z klasyczną symetrią i typową dla swojej twórczości melancholią. Najważniejsze dzieła to: Wariacje na temat Haendla op. 24, Wariacje na temat Paganiniego op. 35, Wariacje na temat Haydna op. 56b na dwa fortepiany, 4 Ballady op. 10, 2 Rapsodie op. 79, Intermezza op. 117, Klaverstücke op. 118, 119

[edytuj] Pieśni

Pieśni Brahmsa (200) są bliskie muzyce Schuberta i stanowią najbardziej osobistą formę wypowiedzi Brahmsa. Komopzytor wybierał teksty o ciemnym, melancholijnym nastroju, wykorzystywał formę zwrotkową oraz nawiązywał do muzyki ludowej. W pieśniach zdecydowanie dominuje czynnik melodyczny, a tekst jest drugoplanowy. Brahms był reprezentantem nurtu konserwatywnego w rozwoju pieśni w II połowie XIX w.