Karol Świerczewski
Z Wikipedii
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.
Karol Świerczewski, ps. Walter (ur. 22 lutego 1897 w Warszawie (?), zginął 28 marca 1947 pod Jabłonkami koło Baligrodu) – działacz komunistyczny, radziecki, hiszpański i polski generał.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Urodził się w Warszawie przy ulicy Kaczej na Woli. W 1915 r. pracował w warszawskich zakładach Gerlacha[1], po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1915 ewakuowany w głąb Rosji, początkowo do Kazania, następnie do Moskwy. Do Polski powrócił dopiero w 1944 r. jako generał Ludowego Wojska Polskiego. Według przyjętego w PRL życiorysu był członkiem SDKPiL. W 1916 r. został powołany do armii rosyjskiej i wysłany na front. W 1917 r. wrócił z frontu do Moskwy i po wybuchu rewolucji październikowej wstąpił w szeregi milicji robotniczej. Później wstąpił do Armii Czerwonej i walczył przeciwko oddziałom walczącym przeciwko bolszewikom w rejonie Moskwy.
[edytuj] W Rosji sowieckiej
W 1918 r. walczył przeciw oddziałom atamana Kaledina na froncie południowym. W pierwszą rocznicę rewolucji październikowej wstąpił do (WKP(b)). W 1919 r. został dowódcą kompanii w 123 pułku strzelców Armii Czerwonej, którą dowodził podczas walk nad rzeką Doniec. Za zasługi w tych walkach został mianowany dowódcą batalionu, a w 1920 r. odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej Świerczewski został na własną prośbę skierowany na front zachodni i walczył jako dowódca batalionu Armii Czerwonej przeciw wojskom polskim. W czasie tych walk został dwukrotnie ranny.
W 1921 r. skierowano go na kurs do Wyższej Szkoły Piechoty, następnie był wykładowcą taktyki na Kursie Czerwonych Komandarmów. W guberni tambowskiej tłumił powstanie chłopskie, potem został skierowany do Wyższej Szkoły Piechoty Dowódców Pułków, którą ukończył w 1924 r. Po jej ukończeniu skierowano go na studia do Akademii Wojskowej im. Frunzego, którą ukończył w 1927 r.
Po ukończeniu Akademii Frunzego, Świerczewski objął funkcję szefa sztabu pułku kawalerii, a w 1929 r. mianowano go szefem IV Zarządu Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Funkcję tę pełnił do 1931 r., a następnie był w dyspozycji sztabu Generalnego do czasu wyjazdu do Hiszpanii w 1936 r. W tym okresie był komendantem szkoły Wojskowo-Politycznej i członkiem Sekcji Polskiej Międzynarodówki Komunistycznej, w której szkolono polskich komunistów wysyłanych następnie jako agentów GRU/NKWD na ziemie II Rzeczypospolitej.
[edytuj] W Hiszpanii
W latach 1936-1938 brał udział w wojnie domowej w Hiszpanii (pod pseudonimem generał Walter podobno od nazwy swojego pistoletu, którym osobiście rozstrzeliwał schwytanych jeńców). Dowodził tam kolejno: XIV Brygadą Międzynarodową, Dywizją A i 35 Dywizją Międzynarodową, w składzie której walczyli m.in. Dąbrowszczacy (początkowo batalion rozbudowany do XIII Brygady Międzynarodowej im. Jarosława Dąbrowskiego).
W maju 1938 r., po powrocie z Hiszpanii Świerczewski został odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru oraz Orderem Lenina. Początkowo pozostawał w dyspozycji Zarządu Kadr Armii Czerwonej, ale rok później powołano go na stanowisko starszego wykładowcy katedry służby sztabów w Akademii Wojskowej im. Frunzego, które zajmował do 1941 r. W międzyczasie, w roku 1940 r. został mianowany generałem Armii Czerwonej. Należy zwrócić uwagę na to, że jako jeden z nielicznych po powrocie z Hiszpanii nie tylko nie został aresztowany, ale awansował dalej. W 1941 r. został w Akademii komendantem kursu grup specjalnych.
[edytuj] W wojnie z Niemcami
"Wyróżnił" się w 1941 roku nad Wiaźmą jako dowódca 248. dywizji piechoty Armii Czerwonej tym, że po paru dniach z 10 000 żołnierzy zostało mu 5 (pięciu!). Dowództwo, widząc przerażającą niekompetencję i pogłębiający się alkoholizm "Waltera", na dwa lata przesunęło go do szkolenia rezerw. W 1942 r. został dowódcą zapasowej brygady strzeleckiej w Syberyjskim Okręgu Wojskowym, a następnie komendantem Kijowskiej Szkoły Oficerskiej. W początkach 1943 r. wrócił do Akademii Wojskowej im. Frunzego, gdzie został wykładowcą taktyki i sztuki operacyjnej.
[edytuj] Polski generał
W sierpniu 1943 kierownictwo radzieckiej partii komunistycznej skierowało Waltera do tworzącego się Ludowego Wojska Polskiego w ZSRR. 18 sierpnia 1943 przybył do obozu w Sielcach nad Oką i został mianowany zastępcą dowódcy I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W styczniu 1944 r. został członkiem Centralnego Biura Komunistów Polskich w ZSRR.
W marcu 1944 awansował do stopnia generała dywizji WP i został mianowany zastępcą dowódcy 1. Armii Wojska Polskiego do spraw liniowych. Jego alkoholizm oraz zupełne nie liczenie się z życiem i zdrowiem podległych mu żołnierzy wywoływało liczne konflikty z gen. Zygmuntem Berlingiem, dowódcą 1. Armii WP. Częściowo z tego też względu odsunięty od dowodzenia, w okresie od sierpnia do września 1944 organizował 2. Armię WP, a następnie, w związku z planami rozbudowy Wojska Polskiego, w okresie październik-listopad 1944 roku organizował następną, 3. Armię WP, która jednak nie powstała z braku kadry oficerskiej.
W grudniu 1944 roku został dowódcą 2 Armii WP. Na jej czele brał udział w działaniach bojowych na terenie Łużyc i Czech w kwietniu i maju 1945 r., gdzie znów wyróżnił się niekompetencją w dowodzeniu. Dzięki interwencji dowódcy Frontu, marszałka Iwana Koniewa, ściągnięciu posiłków sowieckich i przegrupowania pozostałych oddziałów polskich, 2 Armia WP uniknęła całkowitej klęski, choć w bitwie pod Budziszynem od 21 do 26 kwietnia 1945 2. Armii Wojska Polskiego z przebijającym się w kierunku Berlina zgrupowaniem wojsk niemieckich Schörnera powierzona dowództwu Świerczewskiego armia poniosła porażkę. Przekazy świadków tamtych wydarzeń wskazują, że Świerczewski nie był w stanie w ogóle dowodzić swymi wojskami, ponieważ w chwili natarcia Niemców był w stanie zamroczenia alkoholowego. W całej dwutygodniowej operacji łużyckiej w kwietniu 1945 2. Armia straciła 57% swoich czołgów, a straty w ludziach wyniosły 4902 poległych, 2798 zaginionych bez wieści i 10 532 rannych, co stanowiło aż 27% wszystkich strat poniesionych przez całe Ludowe Wojsko Polskie na froncie przez 20 miesięcy istnienia od października 1943 do maja 1945. Pomimo tych zawinionych przez Świerczewskiego klęsk 1 maja 1945 został on mianowany generałem broni.
Polscy historycy wojskowości wystawiają miażdżące noty Świerczewskiemu i jego sztabowcom w związku z walkami na Łużycach. Autorzy monografii o Wojsku Polskim na froncie wschodnim stwierdzają: "Winę za niepowodzenia i doznane straty ponosi dowództwo armii, a po części także dowództwa związków taktycznych i samodzielnych oddziałów. Nie potrafiły bowiem w trudnych momentach walki zachować prężności dowodzenia, a często podejmowały decyzje sprzeczne z podstawowymi zasadami walki. (...) Największa odpowiedzialność spada jednak bezpośrednio na dowódcę armii, który (...) dopuścił do samorzutnego rozerwania jej sił, a w obliczu rysującego się niebezpieczeństwa nie potrafił ich w porę skoncentrować w najważniejszym miejscu".
Od 1946 pełnił funkcję wiceministra obrony narodowej oraz członka KC PPR. Był współodpowiedzialny za represje wobec żołnierzy AK.
[edytuj] Śmierć
W marcu 1947 wyjechał na inspekcję garnizonów wojskowych w Bieszczadach, gdzie trwały walki z partyzanckimi oddziałami UPA. Zginął 28 marca 1947 w potyczce pod Jabłonkami koło Baligrodu. Według oficjalnej wersji, poległ w zasadzce zorganizowanej przez sotnię "Bira", jednak najprawdopodobniej w zasadzce brali udział żołnierze z sotni "Hrynia" i "Stacha". Okoliczności jego śmierci do dziś nie są w pełni wyjaśnione. Część współczesnych historyków,zwłaszcza prawicowych, uważa, że Świerczewski mógł zostać celowo poświęcony przez kierownictwo państwowe i partyjne, aby jego śmierć mogła stać się pretekstem do rozpoczęcia Akcji "Wisła", nie jest to jednak potwierdzone[2]. Zastanawiającą okolicznością są małe straty po stronie WP w starciu (3 osoby dla porównania: w zasadzce zorganizowanej 1 kwietnia 1947 na tej samej drodze przez tę samą sotnię zginęło 30 z 32 wopistów).
Żołnierze przyjęli fakt śmierci Świerczewskiego ze skrywaną ulgą, był bowiem dowódcą bardzo nielubianym. Pamiętano dobrze jego "wyczyny" pod Budziszynem.
Po jego śmierci władze komunistyczne w PRL kreowały go na bohatera narodowego. Został pochowany 1 kwietnia 1947 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach z udziałem władz partyjnych i państwowych. Jego imieniem nazwano wiele ulic[3]. Został także patronem licznych szkół, zwłaszcza podstawowych: nr. 1 w Głownie, nr. 3 w Gorlicach, nr. 14 w Gdańsku, nr. 38 w Poznaniu, nr. 5 w Białej Podlaskiej, XXXIV LO w Warszawie i wielu innych obiektów. Pośmiertnie otrzymał Order Virtuti Militari I klasy.
[edytuj] Legenda
Imieniem "Waltera" ochrzczono także jeden z zakładów cukierniczych[4]. Za swego patrona obrali sobie Świerczewskiego młodzi komuniści, "czerwoni harcerze" (walterowcy), do których należeli m.in. Jacek Kuroń i Adam Michnik. Podobizna Świerczewskiego widniała w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych na banknocie 50-złotowym. Poczta Polska wielokrotnie upamiętniała go na znaczkach pocztowych.
W Jabłonkach znajduje się jego pomnik. Muzeum, które przez wiele lat prezentowało wystawę poświęconą generałowi jest obecnie domem prywatnym. Próby zniszczenia pomnika w latach 90. XX wieku skończyły się niepowodzeniem, na skutek ostrego protestu mieszkańców Bieszczadów. Pamięć o generale ciągle jest żywa wśród mieszkańców tych ziem.
[edytuj] Podsumowanie
Świerczewski był przede wszystkim internacjonalistycznym komunistą, dla którego Polska, jak i polski żołnierz, nie miała większego znaczenia, przeciw której walczył jako ochotnik w 1920 r. Niektórzy uważają jednak, że dobrze życzył Polakom i przeciwstawiał się podsycaniu nienawiści polsko-ukraińskiej, w następstwie czego zginął. Wiele kontrowersji budzi jego rola w sądach wojskowych przy 2. Armii WP w Lublinie, wydających wyroki na byłych żołnierzy AK.
Dodać należy, że mówiono o nim, iż "nie kłaniał się kulom", co jest rzekomo prawdą, ale wynikało z ciężkiego alkoholizmu i psychicznej degradacji poalkoholowej. Kilkakrotnie, będąc w stanie całkowitego upojenia alkoholowego, opuszczał bezpieczne okopy czy schrony, narażając się na śmierć.
Był żołnierzem mającym w pogardzie życie ludzkie, dla którego liczyła się komunistyczna ideologia, stąd też być może wynikał zupełny brak talentów dowódczych.
Był odznaczony odznaczeniami polskimi: Orderem Budowniczych Polski Ludowej (pośmiertnie), Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari, radzieckimi: Orderem Lenina (dwukrotnie), Orderem Czerwonego Sztandaru (trzykrotnie), hiszpańskimi: Orderem Wyzwolenia Republiki Hiszpanii (pośmiertnie), Placa Laureada de Madrid, jugosłowiańskim Orderem Czerwonej Gwiazdy, Orderem Wyzwolenia Czechosłowacji i innymi.
[edytuj] Zajmowane stanowiska
- 1944 – zastępca dowódcy I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR
- 1944 – zastępca dowódcy 1 Armii WP ds. liniowych i jednocześnie (od czerwca 1944) szef Głównego Sztabu Formowania
- 1944 – dowódca 2 Armii WP
- 1944-1945 – dowódca 2 Armii WP
- 1945 – Główny Inspektor Osadnictwa Wojskowego (od 3 czerwca do 27 września)
- 1945-1947 – członek KC PPR
- 1944-1947 – poseł do Krajowej Rady Narodowej
- 1945-1946 – dowódca Okręgu Wojskowego nr 3 w Poznaniu (od 27 września 1945)
- 1946-1947 – II wiceminister obrony narodowej (od 14 lutego 1946)
- 1947 – poseł na Sejm Ustawodawczy (od 19 stycznia)
[edytuj] Bibliografia
- Janina Broniewska O człowieku, który się kulom nie kłaniał – biografia dla dzieci
- Jan Gerhard, Łuny w Bieszczadach, Warszawa 1967
- Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Stefan Zwoliński, Bez możliwości wyboru. Wojsko Polskie na Froncie Wschodnim 1943-1945, Warszawa 1993
- Polski film biograficzny, 1953, Żołnierz zwycięstwa, reż. Wanda Jakubowska
