Most
Z Wikipedii
 |
(pierwszy w świecie) nad rzeką Severn, Anglia |
|
|
|
Most – budowla inżynierska, konstrukcja pozwalająca na pokonanie przeszkody wodnej (rzeki, jeziora, zatoki, morskiej cieśniny itp.). Ze względu na rodzaj drogi prowadzonej po nim, mosty dzielimy na:
- drogowe – przez most prowadzony jest ruch komunikacji samochodowej
- kolejowe – przez most prowadzona jest trasa kolejowa
- wodne (akwedukty) - przez most prowadzony jest kanał wodny, bądź prowadzony jest grawitacyjnie strumień wody
- kładki piesze – dla ruchu pieszego
Mosty mogą być wykonane z różnych materiałów konstrukcyjnych, ze względu na rodzaj tworzywa dzielimy je na:
Oczywiście, można spotkać rozwiązania, w których podpory wykonane są z innego tworzywa niż przęsła, np. stalowe przęsła na filarach z cegły (most stalowo-ceglany).
Podstawowymi elementami konstrukcji mostu są filary, na których za pośrednictwem łożysk mostowych opierają się przęsła. Skrajne podpory noszą nazwę przyczółków. Filary znajdujące się w wodzie są chronione przed naporem kry przez izbice.
Pierwszym na świecie mostem z materiałów innych niż drewno i kamień był most wykonany w 1779 z elementów z lanego żeliwa, otwarty do eksploatacji 1 stycznia 1781 roku w Ironbridge w Shropshire w Anglii. Skonstruowany on został tak samo, jak do tamtych czasów budowano mosty drewniane: elementy mostu łączono ze sobą na wpusty i kliny, nie używając żadnych później powszechnie w takich konstrukcjach stosowanych elementów, jak śruby i nity. Szczeliny uszczelniano blachą ołowianą. Ruch drogowy na tym moście wstrzymano dopiero w roku 1931 i to wcale nie dlatego, że żeliwo w nim popękałoby lub skorodowało, a dlatego, że skarpy wąwozu - doliny rzeki Severn, nad którą został przeprowadzony - ulegały systematycznemu osuwaniu się i zbliżały się do siebie na tyle, że most poważnie odkształcił się. Mimo to stoi bez żadnych uszkodzeń do dziś.
Z uwagi na przyjęte rozwiązanie konstrukcyjne mosty dzielimy na jedno- lub wieloprzęsłowe. W zależności od samej konstrukcji przęsła mogą to być rozwiązania płytowe lub belkowe, z belek prostych lub łukowych, oraz kratowe.
Z uwagi na sposób podparcia przęsła dzielimy mosty na wspornikowe, wolnopodparte, wiszące i wantowe, o przęsłach stałych lub ruchowych (mosty zwodzone, obrotowe, uchylne i przetaczane).
Most wiszący – płyta przęsła zawieszona jest na cięgnach (kablach) mocowanych na podporach, lub na wieżach zwanych też pylonami (most wantowy). Przykładem mostu wiszącego jest:
- najstarszy most wiszący na świecie w Pensylwanii z 1801 r.
- najstarszy most wiszący w Polsce, zbudowany w 1827 r. w miejscowości Ozimek w województwie opolskim
- Most Grunwaldzki we Wrocławiu
- Golden Gate w San Francisco 1937
- Najdłuższe mosty wiszące w Europie to most nad Wielkim Bełtem (Storebælts Broen) w Danii z 1998 roku łączący wyspy Zelandia i Fionia (rozpiętość części wiszącej 2700m, w tym pomiędzy pylonami 1624m), który jest drugim najdłuższym mostem wiszącym na świecie, oraz most 25 Kwietnia (Ponte 25 de Abril) w Lizbonie z 1966 roku (rozpiętość części wiszącej 2.280m)
- most Akashi-kaikyo z 1993 r. o największej rozpiętości przęseł (długości 1990 m) w Japonii.
- Jednym z najbardziej znanych mostów wiszących był Tacoma Narrows, liczący 840m, który zawalił się 7 listopada 1940 roku pod wpływem wiatru, którego podmuchy wywołały drgania rezonansowe o amplitudzie kilku metrów i doprowadziły do zniszczenia konstrukcji.
Most obrotowy – najciekawszymi przykładami są: most drogowy w Giżycku z 1889 lub wąskotorowy most w Rybinie na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej - oba o przęsłach obracanych ręcznie (przez jednego człowieka) w poziomie. W Szczecinie nad Regalicą (Odrą Wschodnią) znajduje się jedyny w Europie czynny kolejowy most zwodzony.
Najstarsze (i czasem spotykane do dnia dzisiejszego) rozwiązania mostów to mosty wiszące zbudowane z lian, lin z ewentualnym wypełnieniem kłodami. Dużym osiągnięciem inżynierskim była zbudowana w V w. p.n.e. przeprawa pontonowa przez Bosfor (zbudowana na polecenie Dariusza I). Największy rozwój budownictwa mostowego miał miejsce w okresie cesarstwa rzymskiego. Do ważniejszych przykładów konstrukcji z tego czasu należy Most Trajana nad rzeką Dunaj z 104 r. W okresie średniowiecza nie powstawały zbyt ciekawe przykłady tego typu rozwiązań. Wyjątkiem jest Most Karola postawiony w Pradze w 1357. Dopiero w XVIII w. powstały kolejne ciekawe rozwiązania inżynierskie. Należy do nich pierwszy na świecie most żeliwny z 1779 r. nad rzeką Severn w Anglii, w 1874 r. w USA zbudowano pierwszy duży most stalowy, a w 1875 r. we Francji został zbudowany pierwszy most żelbetowy.
W Polsce najstarsze zbudowane mosty to:
- dwa drewniane mosty z X wieku prowadzące na Ostrów Lednicki
- mosty z X wieku prowadzące z Pomorza Gdańskiego do Prus
- most pontonowy przez Wisłę zbudowany w Kozienicach i zmontowany w Czerwińsku w 1410 r.
- most gotycki w Warszawie na Placu Zamkowym
- most gotycki z 1390 r. w Kłodzku
- trzy mosty gotyckie z XIV wieku w Reszlu
- most gotycki w Gliwicach
- drewniany most przez Wisłę zbudowany w Warszawie w 1573 r.
- najstarszy w Europie most żelazny w Strzegomiu z 1796 r.
- stalowy Most Kierbedzia w Warszawie z 1864 r.
- pierwszy na świecie stalowy most spawany przez rzekę Słudwia, w pobliżu Łowicza, z 1928 r. (konstruktor Stefan Bryła)
[edytuj] Zobacz też
- wiadukt
- most pontonowy
- warszawskie mosty
- Wrocławskie mosty i kładki
- Lake Pontchartrain Causeway - najdłuższy most na świecie (38,422 km)
- przegląd zagadnień z zakresu architektury
- Rudolf Modrzejewski - najwybitniejszy polski konstruktor mostów
