Płomykówka

T. alba affinis
T. alba alba
T. alba bargei
T. alba bondi
T. alba contempta
T. alba crassirostris
T. alba deliculata
T. alba deroepstorffi
T. alba detorta
T. alba erlangeri
T. alba ernesti
T. alba furcata
T. alba gracilirostris
T. alba guatemalae
T. alba guttata
T. alba hauchecorni
T. alba hellmayri
T. alba hypermetra
T. alba insularis
T. alba interposita
T. alba javanica
T. alba lucayana
T. alba lulu
T. alba meeki
T. alba nigrescens
T. alba niveicauda
T. alba poensis
T. alba pratincola
T. alba punctatissima
T. alba schmitzi
T. alba stertens
T. alba sumbaensis
T. alba subandeana
T. alba thomensis
T. alba tuidara
T. alba zottae

Nazwa systematyczna

Tyto alba

(Scopoli, 1769)

Status ochronny wg IUCN
EX	EW	CR	EN	VU	NT	LC

Kategoria: niższego ryzyka

Płomykówka (Tyto alba) – średniej wielkości sowa z rodziny płomykówkowatych. Spośród wszystkich sów najbardziej rozpowszechniony na świecie gatunek. Zamieszkuje wszystkie kontynenty oprócz Antarktyki. W Polsce nieliczny ptak lęgowy (tylko podgatunek T. alba guttata), osiadły.

[edytuj] Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: (opis dotyczy rodzimego podgatunku T. alba guttata) Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są nieco większe od samców. Sylwetka smukła, skrzydła długie i wąskie, nogi długie i opierzone. Szlara w kształcie serca, wokół oczu rdzawa, na zewnątrz bieleje. Oczy czarne. Wierzch szarobrązowy z nielicznymi drobnymi plamkami. Lotki i sterówki jasnobrązowe w porzeczne ciemne pasy. Spód żółtobrązowy z drobnymi plamkami (czasem zalatujący podgatunek zachodnioeuropejski T. alba alba ma brzuch biały z ciemnymi plamkami).
Rozmiary: dł. ciała: ok. 35 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 90 cm
Waga: samce ok. 330 g
Głos: Głos samca to wysokie, chrapliwe skrzeczenie trwające średnio 2 sekundy, z przerwami co 1-20 sekund. Nawołuje w locie albo siedząc na drzewie lub dachu budynku. Głos kontaktowy samicy jest wyższy, dźwięczny i bardzo przeraźliwy (jak to dowcipnie, lecz obrazowo określają ornitolodzy - przypomina wrzask kobiety mordowanej na cmentarzu). Obie płcie odzywają się z reguły tylko w sezonie lęgowym. Pisklęta dopominają się o jedzenie sycząc (starsze) i trelując (młodsze).

Szlara płomykówki

Zachowanie: Płomykówki mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu oraz zdolność widzenia w słabym oświetleniu, dzięki czemu są doskonałymi myśliwymi. Potrafią dokładnie zlokalizować ofiarę nawet w całkowitej ciemności - pomaga im w tym asymetryczne usytuowanie uszu. Gdy hałas jest zbyt uciążliwy, bardzo wrażliwe uszy mogą być zasłonięte małymi klapkami z piór. Jak wszystkie sowy, płomykówki latają bezszelestnie dzięki specyficznym piórom podobnym do puchu, mogą więc zbliżyć się do ofiary praktycznie niezauważone.
Długość życia: Płomykówki żyją z reguły dość krótko – większość z nich ginie w pierwszym roku życia. Wysoka śmiertelność jest związana m.in. z trudnościami w zdobyciu pożywienia zimą, kiedy ziemię pokrywa śnieg.

[edytuj] Środowisko

Osiedla ludzkie, w pobliżu pól i łąk.

[edytuj] Pożywienie

Prawie wyłącznie drobne gryzonie: norniki, myszy, ryjówki aksamitne (te ostatnie mogą stanowić do 30% zdobyczy). Dużo rzadziej chwyta małe ptaki, płazy, nietoperze czy owady (ćmy). Poluje o zmroku, nocą i o świcie, z reguły szuka ofiary lecąc nisko nad polem lub łąką. Przy polowaniu posługuje się przede wszystkim słuchem, ale też wzrokiem. Gdy namierzy ofiarę, chwyta ją szponami i zabija uderzeniem dzioba w podstawę czaszki, a następnie połyka w całości. Może też robić zapasy z upolowanych gryzoni, zwłaszcza w okresie lęgowym.

[edytuj] Lęgi

Pisklę płomykówki

Zazwyczaj jeden lęg w roku, choć przy dużej obfitości gryzoni wyprowadza dwa, a sporadycznie nawet trzy lęgi (pomiędzy kwietniem a wrześniem).

Zachowania godowe: Podczas zalotów samiec odbywa loty tokowe połączone z „klaskaniem” skrzydłami i ściga samicę. Oboje wydają przy tym skrzeczące i chrapliwe dźwięki.
Gniazdo: W ciemnych i rzadko odwiedzanych częściach zabudowań, stodołach, strychach, ruinach, kościelnych wieżach, wiatrakach itp., czasem także w dziuplach drzew. Wykorzystuje również skrzynki lęgowe wieszane przez człowieka.
Jaja: W lęgu zazwyczaj 4 do 7 jaj (maksymalnie 12 jaj), składane w odstępach dwudniowych (dlatego pisklęta są potem różnej wielkości i w razie niedostatku pożywienia te najmłodsze i najsłabsze giną). Jaja owalne, równobiegunowe, białe, o wymiarach ok. 30x40 mm, są często składane na wyściółce z wypluwek.
Wysiadywanie: Jaja wysiaduje tylko samica przez okres około 30 - 34 dni.
Pisklęta: Pisklęta są okryte białym puchem. Samiec przynosi jedzenie zarówno dla samicy, jak i dla piskląt, ale to tylko samica je karmi, rozrywając zdobycz na mniejsze kawałki. Pisklęta opuszczają gniazdo po 50 - 60 dniach, choć przez najbliższe kilka tygodni jeszcze wracają do niego na dzień. Przez 3-5 tygodni są jeszcze zależne od pożywienia przynoszonego przez rodziców. Młode ptaki osiągają dojrzałość płciową po około roku.

[edytuj] Status i ochrona

Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

W ostatnich latach liczebność płomykówki w Polsce zmniejsza się. Jedną z głównych przyczyn jest ograniczanie ilości miejsc odpowiednich do założenia gniazda – przy okazji remontów wież kościelnych, strychów i stodół najczęściej zamyka się otwory wlotowe, z których korzystały ptaki. Ochrona gatunku powinna więc polegać przede wszystkim na pozostawianiu dostępu do miejsc dogodnych do założenia gniazda, a gdy jest to niemożliwe, na wieszaniu skrzynek lęgowych o specjalnej konstrukcji.

Inne zagrożenia to: intensyfikacja rolnictwa (w konsekwencji spadek liczby drobnych gryzoni – głównego pożywienia), stosowanie pestycydów (powodują zatrucia i zaburzenia w tworzeniu się skorupki jaj w ciele samicy), rozbudowa dróg (kolizje z samochodami), klimat (płomykówki często nie przeżywają ostrych zim), wypadanie piskląt z wysoko umiejscowionych gniazd.

[edytuj] Podgatunki

Przybliżony zasięg występowania gatunku

Wyróżnia się 36 podgatunków, zamieszkujących odpowiednio:

T. alba alba - Wyspy Brytyjskie i środkowozachodnia Europa oraz Maghreb
T. alba affinis - Afryka na południe od Sahary
T. alba bargei - Curaçao
T. alba bondi - Wyspy Bay na morzu Karaibskim
T. alba contempta - północne Andy
T. alba crassirostris - Archipelag Bismarcka
T. alba deliculata - Australia, Tasmania, Timor i Wyspy Salomona
T. alba deroepstorffi - południe Wysp Andamańskich
T. alba detorta - Wyspy Zielonego Przylądka
T. alba erlangeri - Grecja, Kreta i Cypr oraz Bliski Wschód
T. alba ernesti - basen Morza Śródziemnego
T. alba furcata - Kuba, Jamajka i Kajmany
T. alba gracilirostris - Wyspy Kanaryjskie
T. alba guatemalae - Nikaragua, zachodnia część Gwatemali oraz Panamę
T. alba guttata - środkowa i wschodnia Europa (w tym Polska)
T. alba hauchecorni - Chile
T. alba hellmayri od Gujany i Surinamu po Amazonkę.
T. alba hypermetra - Madagaskar i Komory
T. alba insularis - Małe Antyle
T. alba interposita - Wyspy Santa Cruz, Vanuatu i Wyspy Banksa
T. alba javanica - Birma, Półwysep Indochiński, Pówysep Malajski, południowowschodnie Chiny, Sumatra, południowe Borneo i Jawa
T. alba lucayana - Bahamy
T. alba lulu - Nowe Południowe Hebrydy, Nowa Kaledonia, Fidżi, Tonga, Samoa, Wyspy Towarzystwa.
T. alba meeki - południowa część Nowej Gwinei
T. alba nigrescens - Dominika
T. alba niveicauda - Ile des Pins u wybrzeży Nowej Kaledonii.
T. alba poensis - wyspa Biomo
T. alba pratincola - Ameryka Północna i Środkowa
T. alba punctatissima - Galapagos
T. alba schmitzi - Madera
T. alba stertens - Pakistan, Indie, Cejlon i Birma
T. alba subandeana - niziny Kolumbii i Ekwadoru
T. alba sumbaensis - Sumba
T. alba thomensis - Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
T. alba tuidara - Ameryka Południowa na wschód od Andów i na południe od Amazonki po Ziemię Ognistą
T. alba zottae - południowa Argentyna