Prezydenci Stanów Zjednoczonych

Z Wikipedii

Stany Zjednoczone

Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Stanów Zjednoczonych Ustrój polityczny Konstytucja Prezydent George W. Bush Kolegium Elektorów Wiceprezydent Dick Cheney Gabinet Kongres Senat Przewodniczący: Dick Cheney Pro tempore: Robert Byrd Izba Reprezentantów Spiker: Nancy Pelosi Partie polityczne Sąd Najwyższy Prezes: John G. Roberts Podział terytorialny

edytuj ten szablon

Prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki jest głową państwa, szefem administracji federalnej, naczelnym dowódcą sił zbrojnych, a także liderem swojej partii. Konstytucja nadała mu wiele prerogatyw, co sprawia, iż zajmuje on kluczowe miejsce w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych.

Prezydent jest wybierany na cztery lata; wybory zawsze odbywają się w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada roku podzielnego przez cztery. Od 1937 zaprzysiężenie odbywa się 20 stycznia następnego roku, o godzinie 12 czasu waszyngtońskiego. Liczba kadencji jest konstytucyjnie ograniczona do dwóch. Jeżeli jednak wiceprezydent obejmuje opróżniony urząd w trakcie trwania kadencji dotychczasowego prezydenta przez okres dłuższy niż dwa lata, wtedy może być wybrany tylko jeden raz. Poprawkę regulującą ten problem wprowadzono w roku 1951, przedtem istniało niepisane prawo ograniczające liczbę kadencji do dwóch, który to zwyczaj złamał jedynie Franklin Delano Roosevelt (wybrany w 1940 na trzecią i w 1944 na czwartą kadencję). W przypadku śmierci, zrzeczenia się lub usunięcia z urzędu dotychczasowej głowy państwa, prezydentem zostaje wiceprezydent, który jest wybierany wspólnie z prezydentem. Dotychczas w historii USA działo się tak dziewięć razy; po raz pierwszy w 1841 r. kiedy wiceprezydent John Tyler został prezydentem po śmierci Williama Henry'ego Harrisona, a po raz ostatni w 1974 roku, kiedy Gerald Ford wstąpił do Białego Domu po rezygnacji Richarda Nixona. Wiceprezydent "dokańcza" wtedy kadencję swego poprzednika.

Od początku istnienia USA istnieją dwie główne partie polityczne, które praktycznie zmonopolizowały władzę w tym kraju. Najstarszą z nich jest powstała w końcu XVIII wieku Partia Demokratyczna (wcześniej znana jako partia Republikańska i Republikańsko-Demokratyczna), której przeciwnikiem było początkowo stronnictwo Federalistów, potem Partia Whigów a obecnie powstała w latach 50. XIX wieku Partia Republikańska. Obecnie w Białym Domu zasiada republikanin George W. Bush, wybrany na drugą kadencję w wyborach 2 listopada 2004 roku.

Nigdy w historii USA nie zdarzyło się, aby wybory wygrał kandydat niezależny lub reprezentujący tzw. "trzecie partie"^[1]. Jednak udawało im się niekiedy uzyskać poważne poparcie, jak w roku 1912, kiedy kandydat Partii Postępowej i były prezydent Theodore Roosevelt zajął drugie miejsce przed oficjalnym kandydatem republikanów (w tych samych wyborach socjalista Eugene Victor Debs uzyskał około miliona głosów), w roku 1968 kiedy gubernator Alabamy George Wallace uzyskał około 10 milionów głosów i 46 w kolegium elektroskim, co umożliwiło wobec podziału w obozie demokratów zwycięstwo Nixonowi oraz w latach 1992 i 1996, kiedy kandydat Partii Reform Ross Perot uzyskał kolejno 19 milionów i siedem milionów głosów, co dało zwycięstwo Billowi Clintonowi.

Spis treści 1 Sposób wyboru 2 Chronologiczna lista prezydentów USA 3 Byli prezydenci USA 4 Różne dane statystyczne dotyczące prezydentów USA 5 Kadencje prezydentów USA 6 Prezydenci amerykańscy wobec spraw polskich 6.1 Wizyty urzędujących prezydentów w Polsce 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne 9 Przypisy

[edytuj] Sposób wyboru

Prezydent USA jest wybierany w wyborach pośrednich^[2]. W dniu głosowania wybiera więc, teoretycznie, elektorów, tworzących Kolegium Elektorów. Ciało to nigdy nie konstytuuje się, a jego członkowie są - dla większości wyborców - anonimowi; elektorzy z każdego stanu zbierają się w pierwszą środę po pierwszym poniedziałku grudnia w siedzibie władz stanowych i tam oddają głosy. Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie doboru elektorów decyduje stanowa legislatura. System ten (liczba miejsc w kolegium zależy od liczby kongresmanów + 2 senatorów danego stanu) zakłada, że kandydat, który uzyskał choćby jeden głos przewagi w danym stanie uzyskuje cały pakiet jego głosów; system ten (teoretycznie nie obowiązuje w Nebrasce i Maine) ma swoje wady. Zdarza się bowiem, że kandydat, który uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym, uzyskuje przewagę w kolegium elektorskim i zostaje prezydentem. Taka sytuacja miała miejsce w latach: 1824, 1876, 1888, 1960 i niedawno w 2000.

[edytuj] Chronologiczna lista prezydentów USA

l.p.	Prezydent	Data objęcia urzędu	Data złożenia urzędu	Partia	Wiceprezydent
1	George Washington	30 kwietnia 1789	4 marca 1797	bezpartyjny	John Adams
2	John Adams	1797	1801	federalista	Thomas Jefferson
3	Thomas Jefferson	1801	1809	demokratyczny republikanin	Aaron Burr i George Clinton[3]
4	James Madison	1809	1817	demokratyczny republikanin	Elbridge Gerry[3]
5	James Monroe	1817	1825	demokratyczny republikanin	Daniel Tompkins
6	John Quincy Adams	1825	1829	demokratyczny republikanin	John C. Calhoun
7	Andrew Jackson	1829	1837	demokrata	John C. Calhoun[4] i Martin Van Buren
8	Martin Van Buren	1837	1841	demokrata	Richard Johnson
9	William Henry Harrison[5]	1841	1841	Whig	John Tyler
10	John Tyler	1841	1845	Whig[6]	brak
11	James Knox Polk	1845	1849	demokrata	George Dallas
12	Zachary Taylor[5]	1849[7]	1850	Whig	Millard Fillmore
13	Millard Fillmore	1850	1853	Whig	brak
14	Franklin Pierce	1853	1857	demokrata	William Rufus de Vane King[8]
15	James Buchanan	1857	1861	demokrata	John Breckinridge
16	Abraham Lincoln[9]	1861	1865	republikanin	Hannibal Hamlin i Andrew Johnson
17	Andrew Johnson	1865	1869	demokrata[10]	brak
18	Ulysses Simpson Grant	1869	1877	republikanin	Schuyler Colfax i Henry Wilson[8]
19	Rutherford Birchard Hayes	1877	1881	republikanin	William Wheeler
20	James Abram Garfield[9]	1881	1881	republikanin	Chester Arthur
21	Chester Alan Arthur	1881	1885	republikanin	brak
22	Stephen Grover Cleveland	1885	1889	demokrata	Thomas A. Hendricks[8]
23	Benjamin Harrison	1889	1893	republikanin	Levi Parsons Morton
24	Stephen Grover Cleveland	1893	1897	demokrata	Adlai Ewing Stevenson I
25	William McKinley[9]	1897	1901	republikanin	Garret Hobart[8] i Theodore Roosevelt
26	Theodore Roosevelt, Jr.	1901	1909	republikanin	brak, potem Charles W. Fairbanks
27	William Howard Taft	1909	1913	republikanin	James Sherman[8]
28	Thomas Woodrow Wilson	1913	1921	demokrata	Thomas Marshall
29	Warren Gamaliel Harding[5]	1921	1923	republikanin	Calvin Coolidge
30	John Calvin Coolidge, Jr.	1923	1929	republikanin	brak, potem Charles Dawes
31	Herbert Clark Hoover	4 marca 1929	4 marca 1933	republikanin	Charles Curtis
32	Franklin Delano Roosevelt[5]	4 marca 1933	12 kwietnia 1945	demokrata	John Nance Garner, Henry Wallace i Harry Truman
33	Harry Truman	12 kwietnia 1945	20 stycznia 1953	demokrata	brak, potem Alben Barkley
34	Dwight David Eisenhower	20 stycznia 1953	20 stycznia 1961	republikanin	Richard Nixon
35	John Fitzgerald Kennedy[9]	20 stycznia 1961	22 listopada 1963	demokrata	Lyndon B. Johnson
36	Lyndon Baines Johnson	22 listopada 1963	20 stycznia 1969	demokrata	brak, potem Hubert Humphrey
37	Richard Milhous Nixon[11]	20 stycznia 1969	9 sierpnia 1974	republikanin	Spiro T. Agnew[4] brak, potem Gerald Ford
38	Gerald Rudolph Ford, Jr.	9 sierpnia 1974	20 stycznia 1977	republikanin	brak, potem Nelson Rockefeller
39	James Earl "Jimmy" Carter, Jr.	20 stycznia 1977	20 stycznia 1981	demokrata	Walter Mondale
40	Ronald Wilson Reagan	20 stycznia 1981	20 stycznia 1989	republikanin	George H. W. Bush
41	George Herbert Walker Bush	20 stycznia 1989	20 stycznia 1993	republikanin	James Danforth Quayle III
42	William Jefferson Clinton	20 stycznia 1993	20 stycznia 2001	demokrata	Albert Arnold Gore, Jr.
43	George Walker Bush	20 stycznia 2001	obecnie urzęduje	republikanin	Richard B. Cheney

[edytuj] Byli prezydenci USA

Zgodnie z prawem ustalonym we wczesnych latach 60. XX wieku byłym prezydentom USA (jak i wiceprezydentom) przysługuje, po odejściu z urzędu, dożywotnie uposażenie w wysokości pensji sekretarza gabinetu, dodatki na fundusze reprezentacyjne i prowadzenie biura, oraz ochrona osobista Secret Service. Każdy były prezydent zakłada też bibliotekę własnego imienia, gdzie gromadzi dane związane ze swoją prezydenturą. Niektórzy też własne fundacje. Przywileje te są niezbywalne, chyba że prezydent zostanie usunięty z urzędu i ich pozbawiony. Można się też ich zrzec. Tak uczynił w latach 80. Richard Nixon, który zrezygnował z ochrony osobistej.

Często prezydenci prowadzą na emeryturze aktywne życie, jak np. Jimmy Carter, będący autorem wielu bestsellerowych książek, międzynarodowym działaczem humanitarnym i na rzecz praw człowieka, za co wyróżniono go Pokojową Nagrodą Nobla w roku 2002. William H. Taft został zaś Prezesem Sądu Najwyższego z nominacji Warrena Hardinga.

Obecnie żyje trzech byłych prezydentów:

• Jimmy Carter (ur. 1924, prezydent 1977-1981)
• George H. W. Bush (ur. 1924, prezydent 1989-1993)
• Bill Clinton (ur. 1946, prezydent 1993-2001)
  • (zobacz też: Precedencja w USA)

Najdłużej żyjącym prezydentem na emeryturze był Herbert Hoover (1933-1964), zaraz po nim Gerald Ford (1977-2006). Najkrócej, bo zaledwie kilka miesięcy, James Knox Polk.

[edytuj] Różne dane statystyczne dotyczące prezydentów USA

• Czterej prezydenci zostali zamordowani w czasie pełnienia urzędu:
  • Abraham Lincoln (1861-1865)
  • James A. Garfield (1881)
  • William McKinley (1897-1901)
  • John Fitzgerald Kennedy (1961-1963)

• Czterej prezydenci zmarli z przyczyn naturalnych:
  • William Henry Harrison (1841)
  • Zachary Taylor (1849-1850)
  • Warren Harding (1921-1923)
  • Franklin Delano Roosevelt (1933-1945)

• Jeden prezydent ustąpił ze stanowiska:
  • Richard Nixon (1969-1974)

• Dwaj prezydenci byli poddani procedurze usunięcia z urzędu, ale zostali uniewinnieni przez Senat USA:
  • Andrew Johnson (1865-1869, sądzony w roku 1868)
  • Bill Clinton (1993-2001, sądzony w roku 1998)

• Pięciu prezydentów objęło urząd, mimo że przegrali w głosowaniu powszechnym (w wypadku Adamsa należy zauwazyć, że w XIX wieku wiele stanów, np. Delaware, Karolina Południowa nie przeprowadzały powszechnych wyborów elektorów, których wybierała stanowa legislatywa, zatem nie wiadomo, jakie faktycznie poparcie mieli kandydaci w całym kraju):
  • John Quincy Adams (1825-1829) (pokonany w głosowaniu powszechnym przez Andrew Jacksona)
  • Rutherford Birchard Hayes (1877-1881) (pokonany przez Samuela Tildena)
  • Benjamin Harrison (1889-1893) (pokonany przez Grovera Clevelanda)
  • John Kennedy (1961-1963) (pokonany przez Richarda Nixona)
  • George W. Bush (od 2001) (pokonany przez Ala Gore'a)

• Dwaj prezydenci zostali ostatecznie wybrani przez Izbę Reprezentantów:
  • Thomas Jefferson (1801-1809)
  • John Quincy Adams (1825-1829)

• Pięciu prezydentów, którzy zostali wybrani lub mianowani na stanowisko wiceprezydenta i objęli najwyższy urząd w wyniku sukcesji, nigdy nie zostało wybranych na prezydenta:
  • John Tyler (1841-1845)
  • Millard Fillmore (1850-1853)
  • Andrew Johnson (1865-1869)
  • Chester Arthur (1881-1885)
  • Gerald Ford (1974-1977)

• Jeden prezydent był jedynym w historii wiceprezydentem i prezydentem nie z wyboru, a z nominacji (w wyniku zastosowania 25. Poprawki do Konstytucji):
  • Gerald Ford (1974-1977)

• Czterej wiceprezydenci, którzy objęli rządy w wyniku sukcesji, zostali potem wybrani na kolejną kadencję:
  • Theodore Roosevelt (1901-1909, wybrany w 1904 r.)
  • Calvin Coolidge (1923-1929, wybrany w 1924 r.)
  • Harry Truman (1945-1953, wybrany w 1948 r.)
  • Lyndon Johnson (1963-1969, wybrany w 1964 r.)

[edytuj] Kadencje prezydentów USA

[edytuj] Prezydenci amerykańscy wobec spraw polskich

[edytuj] Wizyty urzędujących prezydentów w Polsce

• 31 maja - 1 czerwca 1972 - prezydent Richard Nixon ^[12], Warszawa
• 28 VII- 29 lipca 1975 - prezydent Gerald Ford, Warszawa i Kraków
• 29 XII- 31 grudnia 1977 - prezydent Jimmy Carter, Warszawa
• 9 VII - 11 lipca 1989 - prezydent George H. W. Bush, Warszawa i Gdańsk
• 5 lipca 1992 - prezydent George H. W. Bush, Warszawa
• 6 VII - 7 lipca 1994 - prezydent Bill Clinton, Warszawa
• 10 VII - 11 lipca 1997 - prezydent Bill Clinton, Warszawa
• 15 VI - 16 czerwca 2001 - prezydent George W. Bush, Warszawa
• 30 V - 31 maja 2003 - prezydent George W. Bush, Kraków

[edytuj] Zobacz też

• wiceprezydenci USA
• pełniący obowiązki prezydenta USA
• Designated survivor

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Białego Domu
• Więcej szczegółów o prezydentach USA

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Przede wszystkim dlatego, że istnieje system preferencyjny uzależniający uzyskanie dotacji federalnych od osiągnięcia pułapu 3 procent w prawyborach
2. ↑ Najczęściej mówi się o wyborach pośrednich, bowiem konstytucja zakłada wybór kolegium elektorskiego, które dokonuje wyboru prezydenta. W rzeczywistości wyborca oddaje swój głos na kandydata (prezydent + wiceprezydent) nie wiedząc najczęściej, że istnieje jakieś kolegium elektorskie
3. ↑ ^{3,0 3,1} Zmarł będąc wiceprezydentem.
4. ↑ ^{4,0 4,1} Zrezygnował będąc wiceprezydentem.
5. ↑ ^{5,0 5,1 5,2 5,3} Zmarł.
6. ↑ Demokrata na liście Wigów.
7. ↑ Nie zaprzysiężony tego dnia, który przyjęło się uważać za początek jego kadencji.
8. ↑ ^{8,0 8,1 8,2 8,3 8,4} Zmarł będąc wiceprezydentem, nie zastąpiony.
9. ↑ ^{9,0 9,1 9,2 9,3} Zamordowany.
10. ↑ Demokrata na liście Republikanów.
11. ↑ Zrezygnował.
12. ↑ w 1959 odwiedził Polskę także jako urzędujący wiceprezydent za czasów prezydentury Eisenhowera