Planet

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Massstabtröii Darstellig vu dr Planete vum Sunnesystem

Dialäkt: {{{3}}}

E Planet isch im wittere Sinn e Himmelskörper, wo nit selber lüchtet un sich in ere kepler'sche Umlaufbahn um e Stern beweggt. Dr Namme stammt vum grichische „plánetes“ un bedütet „die Umherschweifende“ bzw. „der Wanderer“ (altgrichisch). Früeher sin Planete au als Wandelstern bezeichnet worre, wil si sich vorem Hindergrund vu dr Fixsterne bewege.

Inhaltsverzeichnis

1 Astronomi
2 Astrologi un geozentrischi Astronomi
3 geologischi Definition
4 umgangssprochlich
5 Webgleicher
- 5.1 HTML-Syte
- 5.2 Videos

[ändere] Astronomi

[ändere] Definition

Fer dr 24. August 2006 het die International Astronomisch Union (IAU) e Nöidefinition vum Begriff Planet zuer Abstimmig gstellt.

Mit dr Entdeckig vu mehrere Objekte jensits vum Pluto wo in sällem sinere Grösseklasse sin, isch aber e nöii Definition vum Begriff Planet notwendig worre. Falls d'Nöidefinition in dr vorglegte Form agnumme wird, wird d'Zahl vu dr Planete im Sunnesystem uf zuenächst 12 astiige un mindistens zwölf witteri Objekte sin Planetekandidate. Dr Pluto bildet deno mit wittere Iisplanete die nöi Planeteklasse vu dr Plutone. Zue sällene zellt zuenächst dr bisherige Plutomond Charon, wo als einziger Mond zue eme Planet ufgwertet wird, wil sich dr Schwerpunkt vum Pluto-Chraon-System usserhalb vum Pluto befindet - sälleweg wird dr Erdmo nit zue eme Planet im astronomische Sinn ufgwertet - s'Objekt 2003 UB 313 (inoffziell Xena daift). Ebefalls soll dr grösst klassisch Asteroid (1) Ceres, wo in d'Kategori Zwergplanet falle soll, wie scho bis öppe 1850 wiider zue dr Planete ghöre. Witteri Plutone wie (50000) Quaoar sin no ebefalls Planetekandidate.

Nooch em IAU-Vorschlag isch e Planet e Objekt wo sich um e Stern beweggt, ohni selber e Stern z'si un so massiv isch, dass es dur dr Zug vu dr eigene Schwerchraft e rundi oder nohezue rundi Form annimmt (siht mer vu rotationsbedingter Abplattig ab). Lit im e Planet-Mond-System dr Schwerpunkt vum System usserhalb vume Himmelskörper, gelte beidi Komponente as Planet, was bim Pluto-Charon-System dr Fall isch.

[ändere] Sunnesystem

Gegewärtig git's im Sunnesystem offiziell nün Planete. Säll sin Himmelskörper, wo mindischtens 2000 km Durchmässer hän un uf ere eigene Bahn um d'Sunne chreise. Die bisherige Planete len sich in zwei Klasse - terrestrischi Planete mit Merkur, Venus, Erde un Mars sowie Gasriese mit Jupiter, Saturn, Uranus un Neptun ideile. Dr Pluto isch eher e Iisplanet, wo cheinere vu sällene Klasse aghört.

[ändere] Exoplanet

As Exoplanet bezeichnet mer Planete wo um e andere Stern chreise. Inzwische sin bi dr Noochbersterne vu dr Sunne scho Dutzende indirekt noochgwiise worre, wo aber ufgrund vu dr Noochwiismethode fast alles massivi Planete in dr Grösseornig vum Jupiter sin.

[ändere] Astrologi un geozentrischi Astronomi

In dr antike, babylonische Astrologi, wo domols noch e Deil vu dr Astronomi gsi isch, sin als Planete alli mit blossem Aug sichtbare Himmelskörper bezeichnet worre, wo ihr Lag am Himmel im Bezug uf d'Fixsterne gänderet hän, also d'Sunne un dr Erdmo sowie d'Himmelskörper Merkur, Venus, Mars, Jupiter un Saturn. Nooch sällene siibe klassische Planete hän d'Babylonier no d'Däg vu dr Wuche benennt, was sich noch hüt in viilene Sproche erhalde het.

[ändere] geologischi Definition

In dr Geologi bzw. Planetologi verstoht mer under Planet praktisch jede Himmelskörper wo nit e Stern isch un e grösser wie e durs All wandernde Berg.

[ändere] umgangssprochlich

In dr Umgangssproch schint s'heliozentrisch Weltbild ibrigens no nit akumme z'si, denn wenn dert der Planet erwähnt wird, isch d'Sunne demit gmeint.