10 Dywizja Piechoty
Z Wikipedii
10 Dywizja Piechoty – nazwa polskich Wiekich Jednostek Piechoty XX wieku.
Spis treści |
[edytuj] 4 Dywizja Strzelców Polskich
[edytuj] Dowódcy
- gen. ppor. Władysław Glass 1918
- płk Franciszek Zieliński 1918
- gen. ppor. Lucjan Żeligowski 1918-1919
W sierpniu 1918 r. na Kubaniu gen. Lucjan Żeligowski rozpoczął formowanie 4 Dywizji Strzelców Polskich. Jej trzon stanowili miejscowi Polacy, a także oficerowie z rozwiązanego I Korpusu Polskiego. Dywizja została przetransportowana do Odessy, gdzie na początku 1919 r. wraz z grecko-francuskim korpusem ekspedycyjnym toczyła walki z bolszewikami.
Gdy wojska "Czerwonych" przeszły do ofensywy, a Francuzi i Grecy zostali ewakuowani, gen. Żeligowski skorzystał z praw alianckich przysługujących jego wojsku i podpisał umowę z wojskami "Białych", na mocy której przeszedł przez Dniestr do Rumunii. Tam uczestniczył w obronie granic przed zagonami wojsk "Czerwonych". W końcu 25 maja 1919 r. przez Besarabię i Bukowinę dotarł wraz z podległymi mu wojskami do Polski. Była to jedyna wielka jednostka Wojska Polskiego, która zdołała wydostać się z Rosji w szyku bojowym i z bronią.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: 4 Dywizja Strzelców Polskich.
[edytuj] 10 Dywizja Piechoty
Po dotarciu do kraju dywizja została częściowo przeformowana i przemianowana na 10 Dywizję Piechoty. W czasie pokoju stacjonowała w Legionowie. Pozostałości 4. Dywizji zostały zasilone m.in. 13 pułkiem strzelców i 28 Pułkiem Piechoty Dzieci Łódzkich.
Początkowo dywizja brała udział w walkach w rozdrobnieniu. Na front wysyłano poszczególne bataliony w miarę ich formowania. Poszczególne bataliony 28 pułku piechoty brały udział w walkach polsko-ukraińskich na Wołyniu, w walkach polsko-litewskich na Suwalszczyźnie, a także w walkach polsko-czechosłowackich na Śląsku Cieszyńskim. Bataliony 31 pułku piechoty brały udział m.in. w powstaniu wielkopolskim (zdobycie Inowrocławia), walkach polsko-ukraińskich na Wołyniu i polsko-litewskich na Wileńszczyźnie.
[edytuj] Udział w wojnie polsko-bolszewickiej
Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. dywizja weszła w skład odwodów 1 Armii Frontu Północnego pod dowództwem gen. Franciszka Latinika. W krytycznym momencie bitwy warszawskiej została użyta do kontrnatarcia w bitwie pod Radzyminem. 14 sierpnia 1920 r. dywizja została skierowana w rejon Radzymina, gdzie odparła dwa natarcia bolszewickiej 21 Dywizji Strzelców, a następnie szybkim kontratakiem przełamała linie rosyjskie i zajęła Radzymin oraz jego okolice.
Po zakończeniu bitwy warszawskiej część dywizji dołączyła do pościgu za wycofującymi się wojskami bolszewickimi, część zaś przerzucono do Zamościa dla wzmocnienia obrony tego miasta przed 1 Armią Konną pod dowództwem Siemiona Budionnego.
[edytuj] II Rzeczpospolita
W okresie międzywojennym dwa pułki oraz dowództwo dywizji stacjonowały w Łodzi.
[edytuj] Dowódcy
- gen. bryg. Franciszek Józef Dindorf-Ankowicz (październik 1937 r. – 27 września 1939 r.)
[edytuj] Skład
- sztab dywizji
- 28 Pułk Strzelców Kaniowskich
- 30 Pułk Piechoty
- 31 Pułk Strzelców Kaniowskich
- 10 Pułk Artylerii Lekkiej
- 10 Dywizjon Artylerii Ciężkiej
- 10 Batalion Saperów
- 10 Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej
- dywizyjny ośrodek saperów
- kompania telefoniczna
- kawaleria dywizyjna
- 42 Kompania ckm na taczankach
- kompania kolarzy
- służby
[edytuj] Działania bojowe
Przed rozpoczęciem wojny 10. DP pod dowództwem gen. Franciszek Józef Dindorf-Ankowicz weszła w skład Armii "Łódź" gen. Juliusza Rómmla. Zajęła ona pozycje obronne nad rzeką Wartą, które opierały się na systemie kilkunastu bunkrów i schronów. Od samego ranka 1 IX 1939 r. dywizja była atakowana przez prawie całą niemiecka 8. Armię, wspartą potężnym lotnictwem, czołgami i artylerią, i skutecznie odpierała te ataki, prowadząc działania opóźniające. W dniu 3 IX otrzymała rozkaz przejścia do obrony przepraw na Warcie pod Sieradzem, lecz na skutek błędnego zinterpretowania rozkazu dowódca dywizji rozkazał 30. pp atakować pod Chajewem, gdzie okazało się że nie ma tam Niemców i pułk musiał w ciągu dnia forsownym marszem nadrabiać opóźnienie. 31. pp otrzymał natomiast rozkaz utrzymania przyczółka na przedpolu Sieradza. W związku z tymi niezrozumiałymi decyzjami 10. DP zdołała dopiero 4 IX wykonać rozkaz i obsadzić główną linię obrony. Tego dnia oddziałom niemieckim, które wykorzystały zamieszanie w polskich oddziałach, udało się sforsować Wartę m.in. pod Mnichowem. W dniu 4 IX 31. pp dostał rozkaz przeprowadzenia odwrotu z przedmościa i zaczął obsadzać nową pozycję obronną pod Mnichowem. Okazało się jednak, że w Mnichowie i Dzigorzewie są Niemcy. Z kolei na pozycjach 30. pp niemiecka 17. DP sforsowała rzekę pod Beleniem. Rozegrała się tu zażarta walka, podczas której kilkakrotnie dochodziło do walki wręcz. Pomimo bohaterskiej obrony 30. pp nie zdołano zepchnąć wroga za rzekę. Nie udało się także przywrócić sytuacji kontratakiem. Niemieckie oddziały z 10. i 24. DP zepchnęły pułki z 10. DP z Glinna i Mnichowa, zmuszając je do odwrotu. Rozbita dywizja zbierała się pod Lutomierskiem. W dniu 7 IX 10. DP skierowała się w kierunku na Głowno i dalej na Piaseczno. Rankiem zajęła obronne pozycje na wschodnich przedpolach Zgierza. Następnie zagrożona okrążeniem ruszyła polnymi drogami na Głowno. W dniu 8 IX podczas dalszego odwrotu i ataków wroga poszczególne pododdziały pogubiły się i dywizja poszła w rozsypkę. Resztki dywizji 10 IX przeszły Wisłę koło Otwocka i przeszły do obrony. W dniu 12 IX jej oddziały kontratakowały pod Warszewicami, lecz nie zdołały zepchnąć wroga z przyczółków.
[edytuj] Francja 1940 r.
[edytuj] Armia Polska w ZSRR
W ramach Armii Polskiej w Rosji od II 1942 r. rozpoczęto w miejscowości Ługowaja w południowej części Kazachskiej SRR formowanie m.in. 10 Dywizji Piechoty pod dowództwem płk. Mariana Bolesławicza. W poł. 1942 r. została ona ewakuowana wraz z resztą Armii na teren Iranu.
[edytuj] Odtworzenie dywizji w ramach AK
Podczas powstania warszawskiego w ramach Warszawskiego Korpusu AK z oddziałów powstańczych walczących na Mokotowie została odtworzona 10 Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja pod dowództwem ppłk. Józefa Rokickiego ps. "Karol". W jej skład weszły 28., 29. i 30. pp złożone z:
- pułku AK "Baszta" – ppłk Stanisław Kamiński ps. "Daniel",
- zgrupowania 1 Pułku Szwoleżerów AK – rtm. Stefan Smolicz ps. "Wrak",
- zgrupowania 1 Pułku Artylerii Konnej AK – kpt. Mieczysław Sokołowski ps. "Dakowski",
- 7 Pułku Ułanów AK "Jeleń" – rtm. rez. Lech Głuchowski ps. "Jeżycki",
- 4 Pułku AK "Waligóra" – mjr rez. "Bruno",
- kompanii AK "Borowy" – por. rez. Kazimierz Niewęgłowski ps. "Borowy",
- VII Uderzeniowego Batalionu Kadrowego – kpt. Czesław Szymanowski ps. "Korwin",
- 1 Kompanii Szturmowej AK – por. Antoni Figura,
- Kompanii Szturmowej AK "Felek" – ppor. Juliusz Sobolewski ps. "Roman",
- Grupy Artyleryjskiej 548 AK "Granat" – ppor. Józef Szyszko ps. "Bachmat",
- VI batalionu WSOP – por. " Michała ", kompanie: "Krawiec", "Gustaw", "Legun", "Wojciech", "Sadyba", plutony "Grochów" 686 i 687.
[edytuj] 10 Sudecka Dywizja Piechoty
Na podstawie Rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego na początku października 1944 r. rozpoczęto w Rzeszowie formowanie 10 Dywizji Piechoty.
[edytuj] Dowódcy
- płk Andrzej Czartoryski 4 października 1944 do 14 kwietnia 1945
- płk Dymitr Djubienko 4 kwietnia 1945 do 16 kwietnia 1945
- płk Aleksander Struc (AC) 17 kwietnia 1945 — 12 grudnia 1945
- płk Stiepan Żidek-Zieliński (AC) 12 grudnia 1946 — 24 maja 1947 (od grudnia 1946 r. gen. bryg.)
- płk Ludwik Barański 24 maja 1947 — 13 grudnia 1948
- płk Wacław Zwierzański 13 grudnia 1948 — 25 marca 1949
- płk Jurij K. Bolszak (AR) 25 marca 1949 —1950
- płk Kazimir Fiodorowicz (AR) 1950 — 1952
- płk Michaił M. Prokofiew (AR) 1952 - 1955
- ppłk Antoni Mazurkiewicz 1955 — 1956
[edytuj] Skład
- 25 Pułk Piechoty
- 27 Pułk Piechoty
- 29 Pułk Piechoty
- 39 Pułk Artylerii Lekkiej
- 13 dywizjon artylerii pancernej
- 10 batalion szkolny
- 21 batalion saperów
- 12 batalion sanitarny
- 10 kompania rozpoznania
- 19 kompania łączności
- 9 kompania chemiczna
- oddziały specjalne.
[edytuj] Działania bojowe
Z dniem 27 lutego 1945 r. została ona podporządkowana 2 Armii Wojska Polskiego i po koncentracji w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego została przerzucona w rejon Wrocławia, aby wziąć udział w walkach o to miasto. Na początku kwietnia 1945 r. 2 Armia WP zgodnie z rozkazem Dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego otrzymała zadanie wzięcia udziału w operacji łużyckiej na kierunku Drezna. Pododdziały 10 DP wyruszyły w kierunku Nysy Łużyckiej i zluzowały oddziały sowieckie. Rozpoczęto rozbudowę inżynieryjną pozycji obronnych oraz przygotowania do forsowania Nysy. W dniu 16 kwietnia dywizji nie powiodło się forsowanie Nysy Łużyckiej. Następnego dnia w dalszym ciągu nie uzyskano powodzenia. Dopiero 18 kwietnia jej pododdziały zdobyły niewielki przyczółek w rejonie Dobrzynia. W dniu 20 kwietnia dywizja ostatecznie sforsowała Nysę na całym pasie natarcia i posunęła się o 6-11 km do przodu. W kolejnych dniach wyszła na rubież: Tzschelln, Boxberg, Hirschwalde i Sproitz. Następnie dywizja brała udział w walce z oddziałami niemieckimi zdążającymi z południa na odsiecz Berlinowi.
Kolejnym etapem walk był udział wraz z całą 2 Armią WP w operacji praskiej, po zakończeniu której dywizja zakończyła swój szlak bojowy.
[edytuj] Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych ochraniała granicę południowo-zachodnią w rejonie Jeleniej Góry. W związku z incydentami na granicy południowej dywizję 12 czerwca 1945 r. skierowano do ochrony granicy na odcinku Karpacz - Paczków. W czerwcu 1945 roku dowództwo dywizji stacjonowało w Jeleniej Górze.
Jej żołnierze brali udział w akcji osiedleńczej w okolicach Lwówka Śląskiego i Wlenia.
[edytuj] Skład i rozmieszczenie (pocz. 1949)
dowództwo - Jelenia Góra
- 25 pułk piechoty - Wrocław
- 27 pułk piechoty - Kłodzko
- 29 pułk piechoty - Jelenia Góra
- 39 pułk artylerii lekiej - Strzegom
- 13 dywizjon artylerii przeciwpancernej - Kłodzko
- 21 batalion saperów - Jelenia Góra
W marcu 1949 roku rozpoczęto przeformowywanie dywizji na pancerny związek taktyczny ze zmianą nazy na 10 Sudecką Dywizję Pancerną. Dywizja weszła w skład 1 Korpusu Pancernego.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: 10 Sudecka Dywizja Pancerna.
