Bursztyn

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy żywicy kopalnej. Zobacz też: Bursztyn (ujednoznacznienie).

Bursztyn

fragment Bursztynowej Komnaty

Szkatuła wykonana z kilku rodzajów bursztynu

Bursztyn (Jantar, Amber, Elektrum)

Nazwa pochodzi od niemieckiego bernstein (kamień, który się pali).

To kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców. Znanych jest około 60 odmian (gatunków). Najstarsze z nich pochodzą z utworów dewońskich (stwierdzono je w Kanadzie); najmłodsze są znajdowane w Ameryce Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii (- kopal).

Znany był od dawna :
- Grecy nazywali ten kamień elektron, co oznacza świecący i błyszczący.
- Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego drapieżnika. Inna łacińska nazwa
- sukcynit pochodzi od succinum - sok, żywica drzewna.
- Egipcjanie nazywali bursztyn sokal, a
- Arabowie anbar, ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry.
- Persowie nazywali kamień karuba - złoty rabuś,
- Włosi - ambra galla, a
- Szwedzi - raf, znaczy chwytać.
- Słowiańska nazwa jantar została przejęta od Litwinów, a ta od
- fenickiej nazwy jainitar - żywica morska.

Spis treści

1 Właściwości
2 Odmiany (znanych jest około 60 odmian gatunków).
3 Występowanie:
4 Zastosowanie:
5 Ciekawostki
6 Bibliografia
7 Zobacz też

[edytuj] Właściwości

Wzór chemiczny: C₁₀H₁₆O
Barwa: jasnożółta do brunatnej ("bursztynowa"), bywa też mlecznobiały, niebieski, zielonkawy, bezbarwny i czarny
Połysk: tłusty
Przełam: muszlowy, schodkowy
Przezroczystość: przezroczysty, przeświecajacy, do nieprzezroczystego
Rysa: biała
Twardość w skali Mohsa: 2,0-2,5
Gęstość: 1,05-1,09 g/cm³
Łupliwość: brak
Luminescencja: fluoroscencja - brunatnobiała do żółtozielonej, dla burmitu niebieska
Temperatura topnienia 287 - 300 stopni Celsjusza
Współczynnik załamania światła 1,539 - 1,542

Tworzy nieregularne bryłki. Największa znaleziona bryła bursztynu bałtyckiego waży 9,75 kg. Najczęściej spotykany jest bursztyn żółty, rzadsze są odmiany bezbarwne, czerwone, zielonkawe, a ich przejrzystość zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Bryłki bursztynu zawierają niekiedy pochodzące z okresu kredy i trzeciorzędu szczątki zwierząt lub roślin, tzw. inkluzje. Inkluzje stałe są reprezentowane przez różne minerały np. piryt, żelazo, kwarc, oraz owady, rzadziej pajęczaki, drobne płazy i gady, rośliny i ich szczątki. Inkluzje stanowią cenny materiał badawczy dla biologów i paleontologów.

[edytuj] Odmiany (znanych jest około 60 odmian gatunków).

birmit
bursztyn bałtycki
aikait – odmiana bursztynu znajdowana na Węgrzech i we Francji; bursztyn dominikański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych w Dominikanie na wyspie Haiti; bursztyn libański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach kredowych (kreda dolna) w Libanie na Bliskim Wschodzie; bursztyn meksykański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych (oligocen górny – miocen dolny) w Meksyku; bursztyn tajmyrski; cyberyt; keflachit; keuperyt; rumenit – odmiana spotykana w Rumunii; symetyt ( charakteryzuje się wyraźną opalescencją), spotykany we Włoszech.

[edytuj] Występowanie:

Występuje w utworach trzeciorzędowych: b. bałtycki, dominikański, birmański (birmit) – odmiana spotykana w Tajlandii, Wietnamie, Malezji, Myanmarze, chilijski, meksykański, australijski - spotykany w Australii, grenlandzki (szraufit) – spotykany na Grenlandii , sachalinski, sycylijski;
W utworach kredowych: b. libański, jakucki, willeryt, retynit – odmiana spotykana w Chinach, cedaryt – spotykany w Kanadzie, walchowit i neudorfit – odmiany spotykane w Czechach.

Najbardziej znany – sukcynit jest znajdowany w utworach trzeciorzędowych Polski, Litwy, Łotwy, Rosji, Danii, Niemiec, Szwecji. Inne żywice kopalne są spotykane: Argentynie (ambryt), w Afryce, na Madagaskarze.

[edytuj] Zastosowanie:

Najbardziej ceniony w jubilerstwie bursztyn bałtycki, znany od pradziejów, po raz pierwszy włączony do wykazów mineralogicznych przez Breithaupta w XIX wieku, inaczej zwany jest sukcynitem.
Największe bryły osiągają wagę kilku a wyjątkowo kilkunastu kilogramów: b. australijski do 17 kg, birmański do 15 kg, Największy znaleziony dotychczas okaz waży 15,25 kilograma, nazywa się Burma Amber i jest przechowywany w Muzeum Historii Przyrody w Londynie.

[edytuj] Ciekawostki

W ezoteryce elektryczne właściwości bursztynu przyciągają do człowieka większe ilości siły życiowej i równoważy ciało eteryczne. Miał wpływać pozytywnie na rozwój zdolności paranormalnych. W medycynie ludowej dym bursztynowych kadzidełek zabijał bakterie, a noszone na szyi korale zapobiegają bólom gardła i głowy oraz wzmacniają tarczycę. Ogrzane grudki bursztynu stosowało się do wyciągania z oczu ciał obcych (muszek, pyłków). Utłuczony proszek zażywano jak tabakę, co miało oczyścić zatoki i pozbyć się kataru. Współczesna litoterapia stosuje bursztyn jako nalewkę w leczeniu chorób tarczycy, gardła, przy chrypce i reumatyzmie.

[edytuj] Bibliografia

Bukowski Zbigniew "Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry oraz Wisły"
Franaszek Krystyna "Bursztyn - podstawowe wiadomości"
Gierłowska Gabriela "Przewodnik po imitacjach bursztynu"
Jastrzębski Jerzy "Bursztyniarstwo na Kurpiach"
Kosmowska-Ceranowicz Barbara, Konart Tomasz "Tajemnice Bursztynu"
Kriegseisen Jacek "Słupskie bursztynnictwo"
Mierzwińska Elżbieta "Dzieje bursztynu: historia sztuki bursztynniczej i przewodnik po wystawie malborskiej"
Pęczalska Anna "Złoto Północy: opowieści o bursztynie"
Świerzowska Agata "Bursztyn, koral, gagat: symbolika religijna i magiczna"