II wojna światowa w Afryce
Z Wikipedii
| II wojna światowa w Afryce II wojna światowa |
|||||
 |
|||||
| Data | 10 czerwca 1940 - 13 maja 1943 | ||||
| Miejsce | Afryka Północna, Wschodnia i Zachodnia, Morze Czerwone | ||||
| Wynik | Wygrana aliantów | ||||
| Przyczyna | przyłączenie się faszystowskich Włoch do wojny po stronie III Rzeszy | ||||
| Terytorium | Afryka, Morze Czerwone, wody przybrzeżne Morza Śródziemnego | ||||
|
|||||
Działania wojenne w Afryce w czasie II wojny światowej to walki toczone w Afryce (głównie Północnej) pomiędzy Aliantami a państwami Osi. Oficjalnie rozpoczęły się 10 czerwca 1940 roku, kiedy to do wojny po stronie III Rzeszy włączyły się faszystowskie Włochy. Benito Mussoliniemu marzyło się stworzenie w basenie Morza Śródziemnego Drugiego Imperium Rzymskiego. Głównym założeniem było więc pokonanie Wielkiej Brytanii i Francji w ich koloniach w Afryce. W lutym 1941 do Włochów dołączyli Niemcy z Afrika Korps pod dowództwem Erwina Rommla. W kampanii północnoafrykańskiej brały udział wojska wielu narodowości, w tym Polacy. Walki trwały tam do 13 maja 1943 kiedy to skapitulowały ostatnie oddziały Osi w Tunezji.
Kampania północoafrykańska stanowi część Bitwy o Morze Śródziemne.
Za najważniejszą część wojny w Afryce uważa się Kampanię Północnoafrykańską, jednak w Afryce wydarzyły się także inne epizody II Wojny Światowej jak np. zajęcie przez Brytyjczyków Madagaskaru czy działalność proniemieckiej partyzantki w RPA.
Spis treści |
[edytuj] Sytuacja geopolityczna w Afryce w tamtym okresie
Po podbicu Abisynii przez Włochów w 1936 roku, oprócz Liberii w Afryce nie było żadnego niezależnego państwa.
[edytuj] Posiadłości Włoch
Włochy w 1940 kontrolowały Libię, Abisynię, Erytreę i Somali Włoskie. Trzy ostatnie terytoria tworzyły tzw. Włoską Afrykę Wschodnią.
[edytuj] Posiadłości Wielkiej Brytanii i państwa Brytyjskiej Wspólnoty Narodów
- Brytyjska Afryka Zachodnia: Sierra Leone, Gambia, Złote Wybrzeże, Nigeria, zachodnie Togo i zachodni Kamerun.
- Rodezja
- Somali Brytyjskie
- Seszele
- Państwami zależnymi od Wielkiej Brytanii były, choć oficjalnie niepodległe, Egipt i RPA.
[edytuj] Posiadłości Francji
- Afryka Północna:Algieria, Tunezja, Maroko
- Francuska Afryka Zachodnia: Senegal, Mauretania, Sudan Francuski, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej, Górna Wolta, Dahomej i Niger.
- Francuska Afryka Równikowa: Gabon, Kongo Środkowe, Ubangi-Szari (obecnie Republika Środkowoafrykańska) oraz Czad
[edytuj] Inne kolonie
Posiadłości w Afryce posiadały też inne państwa:
- Hiszpania: Maroko Hiszpańskie, Sahara Hiszpańska
- Portugalia: Angola, Gwinea Portugalska, Kabinda, São João Baptista de Ajudá, Wyspy Św. Tomasza i Książęca, Wyspy Zielonego Przylądka
- Belgia: Kongo Belgijskie
[edytuj] Roszczenia
Roszczenia do Afryki Środkowej wysuwała III Rzesza i był to jeden z powodów, dla których w 1941 zaangażowała się w wojnę w Afryce wysyałjąc tam korpus ekspedycyjny Afrika Korps.
[edytuj] Plany
[edytuj] Włochy
Włochy chciały stworzyć tzw. Drugie Imperium Rzymskie, rozciągające się od Atlantyku aż po Bliski Wschód. Aby jak najszybciej pokonać przeciwnika planowano uderzyć na Egipt w kierunku Kanału Sueskiego. Atak nastąpić miał od strony Libii i Włoskiej Afryki Wschodniej. Włosi zamierzali szybko zająć Somali Brytyjskie, Sudan i Egipt, dotrzeć do Kanału Sueskiego i sparaliżować konwoje aliantów płynące z lub do Indii. Po opanowaniu tych terenów armia włoska miała ruszyć na bogaty w ropę Półwysep Arabski. Włosi zamierzali też okupować Tunezję. Chciano także pozyskać do walki Arabów, którzy byli przeciwnikami angielskiej i francuskiej dominacji w tym regionie.
[edytuj] Alianci
Z zagrożenia brytyjskich i francuskich kolonii zdano sobie sprawę dopiero po przystąpieniu Włoch do wojny. Wcześniej tylko Francuzi na południu Tunezji zbudowali system umocnień mający chronić tą kolonię przed włoską agresją. Garnizony były przygotowane raczej do walk w razie powstań tubylców. Brytyjczycy zorganizowali później system konwojów, zaopatrujących walczące oddziały w Egipcie, na trasie Gibraltar-Malta-Aleksandria. Zdobycie przez Oś jednej z tych baz oznaczałoby przegraną na Morzu Śródziemnym.
[edytuj] III Rzesza
Adolf Hitler już w 1940 zaproponował Mussoliniemu wysłanie dywizji pancernej do Afryki, jednak duce odmówił. Fűhrer nie nalegał, jednak Niemcy bacznie obserwowali sytuację. W razie ewentualnego zaangażowania w tamtym rejonie chcieli przede wszystkim opanować Kanał Sueski i ruszyć na pola ropy naftowej na Bliskim Wschodzie. Później mieli przejąć władzę w kilku środkowoafrykańskich koloniach Francji.
[edytuj] Wybuch wojny w Afryce
Za początek zmagań w Afryce Północnej uznaje się zajęcie Fortu Capuzzo przez brytyjskie oddziały już 10 czerwca 1940 w dniu wypowiedzenia wojny aliantom przez Włochów. Mimo tego nie doszło tam do ciężkich walk, Włosi rozpoczęli natomiast natarcie w alpejskich przełęczach na pozycje francuskie. 11 czerwca doszło do pierwszego wydarzenia mającego wpływ na kampanię w Afryce - Włosi zbombardowali Maltę. Już wówczas zdawano sobie sprawę, że ta wyspa będzie stanowić ważny element w systemie uzupełnień brytyjskiej armii. Dzień później 21 włoskich bombowców "Savoia-79" zaatakowało Bizertę, zapalając zbiorniki paliwa i niszcząc kilka francuskich samolotów na lotnisku. Rozpoczęło się minowanie wybrzeża Morza Śródziemnego. Na granicy egipsko-libijskiej doszło tylko do kilku potyczek pomiędzy brytyjskimi a włoskimi patrolami. Na Morzu Śródziemnym także doszło do kilku mniejszych bitew morskich. 22 czerwca Francuzi skapitulowali przed Niemcami, dwa dni później podpisano w Rzymie zawieszenie broni pomiędzy Francuzami a Włochami. Wobec tego Mussolini i Comando Supremo zostawili w spokoju francuskie kolonie zarządzane teraz przez Rząd Vichy. Skupiono się na ataku na Egipt, Sudan i Somali Brytyjskie.
[edytuj] Przebieg
[edytuj] 1940
[edytuj] Incydent w Mers el-Kebir
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Zniszczenie floty francuskiej w Mers el-Kebir.
Pierwszym poważnym aktem II wojny światowej w Afryce była akcja brytyjskiej Royal Navy pod kryptonimem Catapult. Tuż po upadku Francji alianci stanęli przed problemem postawy nowego rządu Francji. Winston Churchill, zdając sobie sprawę z tego, ze proniemiecki rząd, może ulec i przekazać siłom Osi swą flotę, nakazał wystosowac ultimatum do francuskich dówódców okrętów wojennych. W Gibraltarze sformowano (specjalnie do tej akcji) zespół uderzeniowy ,,Force H". Francuzi mieli do wyboru: albo dalej walczyć wraz z aliantami przeciw Osi albo francuskie okręty zostaną przejęte lub nawet zniszczone. Część floty francuskiej stacjonujacą w alianckich potrtach została opanowana przez Brytyjczyków, jednak flota stacjonująca w kontrolowanych przez rząd Vichy koloniach w Afryce odmówiła poddania. Największa koncentracja okrętów wojennych Francji znajdowała się w algierskim porcie Mers el-Kebir i tam też uderzono.
Wobec odmowy współpracy z aliantami Brytyjczycy otworzyli ogień 3 lipca o godzinie 16:56. O godzinie 17:09 eksplodował trafiony pancernik "Bretagne", pociągając za sobą 977 ofiar śmiertelnych z 1130-osobowej załogi. Uszkodzone zostały pancerniki "Provence" i "Dunkerque" oraz niszczyciel "Mogador". Tylko kilka okrętów uszło Brytyjczykom. 4 lipca brytyjski okręt podwodny HMS Pandora zatopił francuskie awizo "Rigault de Genouilly", a 5 lipca samoloty startujące z z lotniskowca HMS Ark Royal przeprowadziły nalot na port w celu całkowitego wyeliminowania uszkodzonych francuskich okrętów.
W całej akcji przeciw flocie w Mers el-Kebir zginęło 1297 francuskich marynarzy, około 350 zostało rannych. Wydarzenie to spowodowało zerwanie stosunków dyplomatycznych rządu Vichy z Wielką Brytanią 4 lipca 1940 i nalot francuskich bombowców na Gibraltar tego samego dnia.
[edytuj] Początek Kampanii Wschodnioafrykańskiej
Seria pierwszych ataków włoskich na pozycje brytyjskie rozpoczęto 4 lipca. Gen. Guglielmo Nasi uderzył z Abisynii na Sudan zdobywając kilka miast przy granicy oraz na północ na Somali Brytyjskie. Włosi na tym froncie posiadali ok. 370 tysięcy żołnierzy (w tym jednostki złożone z tubylców zamieszkujacych kolonie) podczas gdy Anglicy mieli w Somalii, Sudanie i Kenii zaledwie 19 tysięcy ludzi. Nieliczne wojska brytyjskie nie mogły stawić zbyt długiego oporu, zwłaszcza w otoczonej Somali. Dlatego miesiąc później, 3 sierpnia Somali Brytyjskie praktycznie skapitulowało. Włosi opanowali ostatecznie tą kolonię 19 sierpnia - wtedy to oficjalnie przyłączono ją do Włoskiej Afryki Wschodniej. Ośmieleni sukcesami dowódcy rozpoczeli organizować zbrojne ,,wypady" do Kenii i Sudanu, co spowodowało zdobycie miasta Buny w Kenii.
[edytuj] Atak na Egipt
13 września wojska włoskie pod dowództwem marszałka Grazianiego przekroczyły granicę z Egiptem. Po krótkotrwałych walkach, Brytyjczycy ponosząc niewielkie straty wycofali się o kilkadziesiąt kilometrów. 16 września Włosi zajęli miasto Sidi Barrani i walki na froncie ustały. Graziani wstrzymał ofensywę czekając na podciągnięcia zaopatrzenia (co świadczy o słabym przygotowaniu armii do najazdu na Egipt). Tymczasem do Egiptu zaczęło docierać zaopatrzenie - ale do wojsk brytyjskich. 17 września brytyjskie bombowce zbomabrdowały Sidi Barrani i Bengazi. Pomiędzy włoskimi wojskami a siłami aliantów pozostał 80 milowy pas ,,ziemi niczyjej" pomiędzy Sidi Barrani a umocnieniami w Marsa Matruh.
[edytuj] Kontrofensywa aliantów
Kontroofensywie Brytyjczyków pod dowództwem genrała Wavella nadano kryptonim Compass. Rozpoczęto ją 8 grudnia. 9 grudnia ofensywa rozpoczęła się z pełnym rozmachem - do ataku ruszyły dywizje brytyjskie, hinduskie i australijskie. Po twardych walkach, znanych jako Bitwa o Marmarykę wzięto do niewoli prawie 40 tysięcy włoskich jeńców, 11 grudnia odbito Sidi Barrani. Do 15 grudnia Brytyjczycy całkowicie wyparli Włochów z Egiptu i rozpoczęli pościg. Alianci wkroczyli do Cyrenajki, kierując się na Bardię, gdzie umacniali się Wlosi oczekując ataku.
[edytuj] 1941
[edytuj] Wyparcie Włochów z Cyrenajki
3 stycznia rozpoczęto atak na Bardię, miasto opanowano 5 stycznia. Postępy brytyjskich wojsk doprowadziły do zablokowania Tobruku dzień później. Oblężenie trwało do 7 do 22 stycznia. Dwa dni później dochodzi do pierwszej bitwy pancernej w Afryce, którą wygrywają Włosi.
Mimo to, do lutego cała Cyrenajka znalazła się w rękach aliantów. Alianci opanowali ważne porty i forty: Tobruk, Bengazi, Fort Capuzzo, Bardię. W ciągu niecałego miesiąca brytyjska armia przeszła prawie 300 kilometrów, niszcząc doszczętnie prawie całą włoską armię mającą zdobyć Egipt.
[edytuj] Przybycie Afrika Korps
Wobec fatalnej sytuacji Włochów, do Afryki przybywają w lutym pierwsze niemieckie pododziały. Ich dowódcą został Erwin Rommel. 18 lutego dekretem Hitlera, oficjlnie zostały nazwane Deutsches Afrika Korps - Niemieckim Korpusem Afrykańskim. Już kilkanaście godzin po przybyciu do Trypolisu ruszyły na front, a 20 lutego staczają pierwsza potyczkę z Brytyjczykami pod Marsa el Brega niszcząc 3 wozy bojowe.
[edytuj] Bitwa o Tobruk kwiecień-grudzień
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa o Tobruk.
W kwietniu siły Osi rozpoczeły oblężenie utraconej przez Włochów twierdzy Tobruk. Miasta broniły głównie siły australijskie. W międzyczasie obrońców wspomogła Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich. Oblężenie zakończyło się niepowodzeniem w grudniu 1941 roku, kiedy to Tobruk odblokowano w wyniku operacji Crusader.
[edytuj] Koniec Kampanii Wschodnioafrykańskiej
Ostatni włoscy obrońcy skapitulowali w Gonderze 28 listopada. Akt kapitulacji podpisał przed aliantami generał Guglielmo Nasi.
[edytuj] 1942
[edytuj] I bitwa pod El Alamein
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: I bitwa pod El Alamein.
[edytuj] II bitwa pod El Alamein
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: II bitwa pod El Alamein.
Bitwa ta zadecydowała o zwycięstwie aliantów w Egipcie, zmusiła siły włosko-niemieckie do wycofania, a także do ucieczki przed pościgiem. W efekcie Włosi opuścili swoją kolonię - Libię.
[edytuj] Operacja Torch
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Operacja Torch.
Desant miał za zadanie przejąć kontrolę nad francuskimi koloniami kontrolowanymi przez rząd Vichy i zajść od tyłu wycofujące się siły Osi. Była to pierwsza operacja, w której wspólnie wzięły udział siły brytyjskie i amerykańskie. Walki z Francuzami były krótkotrwałe, prawie całe wojsko i władze cywilne szybko przeszły na stronę aliantów. Desant spowodował jednak zajęcie przez Niemców i Włochów nieokupowanej dotychczas części Francji.
Wkrótce alianci zaczęli wysyłać wojska w kierunku Tunezji. Tunezja została jednak wcześniej zajęta przez Oś, więc konwoje zaczęły być często ostrzeliwane przez lotnictwo Osi. Popłoch budziły zwłaszcza niemieckie bombowce nurkujące Sztukas. W grudniu 1942 doszło do walk w Tunezji, jednak siły osłaniające odwrót Rommla powstrzymały większość ataków aliantów.
[edytuj] 1943
[edytuj] Walki w Tunezji
[edytuj] Koniec walk w Afryce
Ostateczny atak na siły Osi w Tunezji przeprowadzono pod kryptonimem Vulcan. Uderzono na ostatnie punkty oporu: Bizertę, półwysep Cap Bon oraz Tunis. Operacja Vulcan wspomagała operacja Retribution - marynarka i lotnictwo aliantów atakowały niemieckie konwoje z uciekającymi do Włoch żołnierzami. W czasie Retributon Alianci pojmali 897 ludzi, tylko 653 Niemcom udało się dotrzeć do Włoch. Nieznana jest liczba tych, którzy utonęli.
Resztki sił Osi skapitulowały 13 maja 1943. Do niewoli dostało się wtedy ponad 275 tysięcy Włochów i Niemców.
[edytuj] Skutki
Dzięki zwycięstwu aliantów, poważnie osłabiono Włochy. Benito Mussolini stracił poparcie dla swoich decyzji w wojsku i włoskim społeczeństwie. Był to pierwszy front, na którym przegrali Niemcy. Alianci znacznie zwiększyli kontrolę nad Morzem Śródziemnym. Dzięki temu możliwe stało się przeprowadzenie inwazji na Włochy. Rozpoczęto ją operacją Husky 10 lipca.
[edytuj] Periodyzacja wojny w Afryce
- Wojna w Afryce Północnej - rok 1940
- Wojna w Afryce Północnej - rok 1941
- Wojna w Afryce Północnej - rok 1942
- Wojna w Afryce Północnej - rok 1943
[edytuj] Zobacz też
- II wojna światowa
- Kampania śródziemnomorska (II wojna światowa)
- Dowódcy kampanii północnoafrykańskiej: Erwin Rommel, Bernard Law Montgomery, George Patton, Rodolfo Graziani, Guglielmo Nasi, Albert Kesselring, Dwight Eisenhower
- Jednostki biorące udział w kampanii północnoafrykańskiej: Brygada Strzelców Karpackich, Afrika Korps, Włoska dywizja pancerna Ariete, kolonialne jednostki złożone z tubylców tzw. Askari
