Winston Churchill

Z Wikipedii

Sir Winston Spencer Leonard Churchill Ur. 30 listopada 1874 w Blenheim Palace, Woodstock Zm. 24 stycznia 1965 w Londynie
Premier Wielkiej Brytanii
Okres urzędowania	od 10 maja 1940 do 27 lipca 1945
Partia polityczna	Partia Konserwatywna, Partia Liberalna
Poprzednik	Neville Chamberlain
Następca	Clement Attlee
Premier Wielkiej Brytanii
Okres urzędowania	od 26 października 1951 do 7 kwietnia 1955
Poprzednik	Clement Attlee
Następca	Anthony Eden

Winston Leonard Spencer Churchill (30 listopada 1874 w Blenheim Palace - 24 stycznia 1965 w Londynie), brytyjski polityk, mówca, strateg, pisarz i historyk, dwukrotny premier Zjednoczonego Królestwa, laureat literackiej Nagrody Nobla. W 2002 r. wygrał plebiscyt BBC na najwybitniejszego Brytyjczyka w historii.

Spis treści 1 Wczesne lata życia 2 Kariera wojskowa 3 Początki działalności w Parlamencie 4 Pierwsze urzędy 5 Upadek i powrót do wpływów 6 Dwudziestolecie międzywojenne 6.1 Tłuste lata dwudzieste 6.2 Chude lata trzydzieste 7 II wojna światowa 7.1 Objęcie urzędu premiera 7.2 Bitwa o Anglię 7.3 Wielka Koalicja 8 Po II wojnie 9 Drugi raz u władzy 9.1 Operacja Ajax 9.2 Powstanie Mau Mau 9.3 Malezja 10 Życie osobiste 10.1 Małżeństwo i dzieci 10.2 Zainteresowania 10.3 Zdrowie 10.4 Churchill jako historyk 11 Ostanie dni 11.1 Śmierć 11.2 Pogrzeb 11.3 Odznaczenia 12 Rząd Winstona Churchilla 12.1 Gabinet wojenny (koalicyjny) maj 1940 - maj 1945 12.2 Gabinet dozorujący (The Caretaker Cabinet), maj - lipiec 1945 12.3 Trzeci gabinet Churchilla październik 1951 - kwiecień 1955 13 Przypisy 14 Bibliografia 15 Linki zewnętrzne

[edytuj] Wczesne lata życia

Przyszły premier Wielkiej Brytanii wywodził się z bocznej linii arystokratycznej rodziny Spencer-Churchill, ale rodzina Winstona używała tylko nazwiska Churchill. Jego ojcem był wpływowy polityk Partii Konserwatywnej lord Randolph Churchill, młodszy syn 7. księcia Marlborough. Matką Winstona była Jennie Jerome, córka amerykańskiego finansisty Leonarda Jerome'a.

Podobnie jak większość dzieci z wyższych klas społecznych, Winston spędził większość dzieciństwa w szkołach z internatem. Naukę pobierał w Harrow School, gdzie doszła do głosu jego niezależna i buntownicza natura. Był on przez to często karany, pomimo dobrych wyników z języka angielskiego i historii. Był również mistrzem szkoły w szermierce.

Młody Churchill był rzadko odwiedzany przez matkę, którą bardzo kochał; często pisał do niej listy z prośbą, aby przyjechała lub skłoniła ojca do zezwolenia mu na powrót do domu. Z ojcem łączyły Churchilla raczej chłodne stosunki. Jako dziecko nawiązał bliskie stosunki ze swoją nianią, Elisabeth Anne Everest.

[edytuj] Kariera wojskowa

Po ukończeniu Harrow School Churchill próbował dostać się do Royal Military Academy w Sandhurst, co udało mu się dopiero za trzecim podejściem. Szkołę ukończył w 1895 r. i został podoficerem 4 regimentu huzarów (Queen's Own). Jego regiment został następnie wysłany do Indii. Niedługo po przybyciu na miejsce Churchill dotkliwie zranił się w ramię. Ta rana będzie mu dokuczać przez resztę życia. Głównym zajęciem regimentu Churchilla w Indiach było granie w polo. Nie odpowiadało to młodzieńcowi, który wolałby uczestniczyć w walkach. Wolny czas Winston poświęcał na czytanie książek, które zabrał ze sobą.

W 1895 r. wybrał się na Kubę obserwować działania wojsk hiszpańskich przeciwko kubańskiej partyzantce. Kuba skolonizowana przez Hiszpanów w roku 1492 została następnie w 1762 roku opanowana przez Anglików,którzy z kolei w następnym roku przehandlowali ją znowu Hiszpanom w zamian za Florydę. Od tego czasu na Kubie toczyły się partyzanckie walki o wyzwolenie. W 1895 roku walki te zamieniły się w nową rewolucję. Na jej czele stanęli: poeta Jose Maria Martii oraz generał Maximo Gomez. Churchill podjął starania o urlop w służbie wojskowej w celu wyjazdu na Kubę, gdzie chciał zapoznać się z panującą tam sytuacją militarną, w tym z taktyką walk z powstańcami. Władze brytyjskie, dopiero po usilnych staraniach i protekcjach zgodziły się na wyjazd Churchilla. Jednak nie bezinteresownie. Dano Churchillowi do zrozumienia, że jest to jego prywatna eskapada, na którą przełożeni wojskowi z wyrozumiałością przymykają oczy. Owa "prywatność eskapady" wynikała z drażliwej sytuacji, ponieważ w brytyjskiej prasie i opinii publicznej przeważały sympatie dla powstańców kubańskich. Gdyby Churchillowi lub jego koledze (z którym jechał), przydarzyłoby się na Kubie coś przykrego, władze brytyjskie, z racji owej "prywatności" wyjazdu, z góry umywały ręce, uwalniając się od odpowiedzialności z tego tytułu.

Ale przed wyjazdem obu młodych oficerów zaproszono na poufną konferencję z przedstawicielami wywiadu, którzy zaopatrzyli "wycieczkowiczów" w mapy Kuby i tajne instrukcje. Zlecono im gromadzenie na miejscu określonych danych statystycznych i wiadomości dotyczących między innymi efektywności nowych pocisków karabinowych stosowanych przez wojska hiszpańskie. Churchill z zadań tych wywiązywał się solennie. Skorzystał też z doświadczenia swego ojca, który swego czasu pisywał z Afryki korespondencję dla "Daily Graphic" i właśnie z tymże dziennikiem sam zawarł umowę o nadsyłaniu z Kuby wiadomości zatytułowanych "listy z frontu" po pięć gwinei od listu.Tym samym zapewnił sobie co najmniej pokrycie kosztów swojej wyprawy na Kubę i jednocześnie rozpoczął pracę na polu dziennikarskim. Przebywając na Kubie, mniej interesowała go strona polityczna rewolucji kubańskiej, chociaż i w tym zakresie miał wyrobiony własny pogląd, który po wielu latach opisał we wspomnieniach "My Earle Life".Pogląd ten przedstawił dość szczerze, pisząc: "Stosunek uczuciowy Hiszpanów do Kuby był dokładnie taki sam, jak nasz do Irlandii.Pomyślałem sobie, że ci "foreigners", jacyś tam cudzoziemcy, są wręcz bezczelni posługując się wobec swoich kolonii tym samym językiem, jakim my szermujemy, gdy mowa o naszych posiadłościach kolonialnych.Stwierdziwszy to wszakże poprzestałem na zachowaniu odkrycia w swojej "przechowalni pamięciowej".^[1]

Relacje z tych działań Churchill wysyłał do Daily Graphic. Rok później, w dzień swoich 21 urodzin, Churchill znalazł się po raz pierwszy na pierwszej linii frontu. W 1897 r. pojechał na Bałkany, by relacjonować wojnę grecko-turecką, która jednak zakończyła się przed jego przybyciem. Po krótkim pobycie w Anglii wrócił do Indii, gdzie wraz ze swoim regimentem tłumił powstanie Pasztunów. Relacje z tych walk wysyłał do The Pioneer i do Daily Telegraph. Po powrocie do Anglii Churchill wydał swoją pierwszą książkę - The Story of The Malakand Field Force.

Podczas pobytu w Indiach, Churchill starał się na wszystkie możliwe sposoby, aby dostać się do armii lorda Kitchenera. W 1898 r. w końcu mu się to udało i został wysłany do Sudanu, gdzie Kitchener kończył właśnie tłumić powstanie mahdystów. Zdążył być jeszcze świadkiem szarży brytyjskiej kawalerii w bitwie pod Omdurmanem. Relacje z niej zdał w swej korespondencji do Morning Post. W październiku 1898 r. wrócił do Anglii i rozpoczął pisanie dwutomowego dzieła The River War, które zostało opublikowane w następnym roku.

W 1899 r. Churchill opuścił armię i zdecydował się spróbować swych sił w polityce. Z ramienia konserwatystów wystartował w wyborach uzupełniających w okręgu Oldham. Zajął tam trzecie miejsce i nie dostał się do Parlamentu.

12 października 1899 r. wybuchła w południowej Afryce wojna między Brytyjczykami a Afrykanerami, tzw. II wojna burska. Churchill wybrał się więc do Afryki jako korespondent wojenny. Podczas podróży pociąg Churchilla wpadł w zasadzkę. Churchill pomógł odblokować tory i ponownie ruszyć pociąg. Został przy tym ranny. Wkrótce później dostał się do burskiej niewoli i został osadzony w obozie jenieckim w Pretorii. Wkrótce jednak uciekł z obozu i wspólnie z angielskim zarządcą kopalnianym, przeszedł 480 km i trafił do Lourenço Marques w portugalskim Mozambiku.

Ucieczka uczyniła z Churchilla bohatera wojennego. Po powrocie do kraju szybko przyłączył się do armii generała Bullera i towarzyszył jej w walkach o Ladysmith i w zdobywaniu Pretorii. Churchill przyłączył się do południowoafrykańskiego lekkiego regimentu konnego i był jednym z pierwszych Brytyjczyków, którzy wkroczyli do Pretorii. Churchill napisał dwie książki o tej wojnie - London to Ladysmith via Pretoria i Ian Hamilton's March.

[edytuj] Początki działalności w Parlamencie

Po powrocie z południowej Afryki Churchill ponownie spróbował swych sił w polityce. Dwie opublikowane książki o wojnie burskiej miały służyć promocji autora. Zamiar się powiódł i Churchill (ponownie startując jako kandydat konserwatystów) wygrał wybory powszechne w okręgu Oldham. Był jednak nieobecny na inauguracyjnym posiedzeniu Izby Gmin, gdyż zaangażował się w cykl wykładów w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, na których zarobił 10 000 funtów. Było to spowodowane tym, że Churchill był dość ubogi, a ówcześni parlamentarzyści nie popierali żadnych uposażeń. Przed jednym z wykładów Churchilla prelekcję wygłosił Mark Twain. Churchill zjadł także obiad z prezydentem Rooseveltem, ale obydwaj panowie nie rozmawiali ze sobą.

Po powrocie do Wielkiej Brytanii w lutym 1901 r. Churchill związał się z wewnątrzpartyjną opozycją wśród konserwatystów kierowaną przez lorda Hugh Cecila. Grupa nazywała siebie "The Hughligans", przez analogię do "The Hoolingans". Podczas swojej pierwszej sesji Churchill ostro protestował przeciwko polityce rządu względem armii. Szybko pokłócił się z lordem Cecilem i w 1903 r. opuścił jego stronnictwo. Znalazł się też wśród przeciwników lidera liberalnych unionistów, Josepha Chamberlaina, koalicjanta konserwatystów, który proponował reformy gospodarcze, mające umocnić brytyjską potęgę ekonomiczną. Te działania spowodowały, że Churchill utracił wielu stronników, a deputowani konserwatystów często opuszczali salę obrad podczas jego przemówień.

Rozczarowanie konserwatystami spowodowało, że w 1904 r. Churchill zmienił partię polityczną, zostając deputowanym liberałów. Tam kontynuował swoją kampanię na rzecz wolnego handlu. W wyborach powszechnych 1906 r. kandydował w okręgu Manchester North West i te wybory wygrał.

[edytuj] Pierwsze urzędy

Po wygranej liberałów w wyborach Churchill został podsekretarzem stanu w ministerstwie ds. kolonii. Na tym stanowisku zajmował się przygotowaniem konstytucji dla podbitych krajów burskich - Transwalu i Oranii, oraz sprawą chińskich niewolników pracujących w południowoafrykańskich kopalniach. Zyskał też sobie sławę świetnego mówcy i był uznawany za najbardziej prominentnego polityka niewchodzącego w skład gabinetu. Kiedy więc w 1908 r. nowy premier Herbert Henry Asquith mianował Churchilla Przewodniczącym Zarządu Handlu nie przyjęto tego ze zdziwieniem. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami każdy nowopowołany minister musiał zrezygnować ze swojego miejsca w okręgu wyborczym i zostać ponownie wybrany w innym okręgu. Churchill utracił więc swoje miejsce w okręgu Manchester North West na rzecz konserwatysty Williama Joynson-Hicksa, ale został niedługo później wybrany z okręgu Dundee. Jako minister wprowadził radykalne reformy socjalne wspólnie z Kanclerzem Skarbu, Davidem Lloydem Georgem.

W 1910 r. Churchill został mianowany ministrem spraw wewnętrznych. Na tym stanowisku został bohaterem skandalu. W 1911 r. doszło do strzelaniny na Sidney Street między Szkocką Gwardią a łotewskimi anarchistami. Churchill udał się na miejsce strzelaniny i zezwolił Gwardii na użycie broni. Nie dopuścił też na miejsce walk straży pożarnej. Został przy tej okazji sfotografowany, a zdjęcie wywołało sporą aferę. Arthur Balfour powiedział: On (Churchill) i fotograf razem ryzykowali swoje cenne życia. Ale o ile mogę zrozumieć co tam robił fotograf, to nie rozumiem co robił tam minister.

Również w 1910 r. Churchill sprzeciwił się stłumieniu przez wojsko robotniczych protestów w kopalni w Tonypandy. Ostatecznie wojsko zostało użyte do pilnowania kopalń i niedopuszczania do zamieszek. Była to pierwsza interwencja wojska w sprawy cywilne i przysporzyła ona Churchillowi poparcia w Walii.

W 1911 r. Churchill został Pierwszym Lordem Admiralicji. Urząd ten sprawował przez kolejne 4 lata. Zreformował Royal Navy, wyposażając ją w najnowocześniejszy sprzęt, m.in. lotnictwo morskie oraz zastępując węgiel ropą naftową jako paliwem okrętowym. Opowiadał się też za wzmożoną ochroną brytyjskich interesów na polach naftowych Mezopotamii, podległej wtedy jeszcze imperium osmańskiemu.

[edytuj] Upadek i powrót do wpływów

W sierpniu 1914 r., po ataku wojsk niemieckich na neutralną Belgię, w Wielkiej Brytanii rozgorzała dyskusja czy przystępować do toczącej się wojny. Spory wpływ na ostateczną decyzję brytyjskiego rządu miał Churchill, który jako Pierwszy Lord Admiralicji postawił Royal Navy w stan gotowości bojowej, co zadecydowało o przystąpieniu Wielkiej Brytanii do I wojny światowej. Nastąpiło to 4 sierpnia 1914 r. Wkrótce też rozpoczęła się morska blokada Niemiec.

Następny rok przyniósł załamanie się politycznej pozycji Churchilla. Patowa sytuacja na froncie zachodnim i kiepska sytuacja Rosji spowodowały, że w Paryżu i Londynie zaczęto zastanawiać się nad otwarciem nowego frontu. W listopadzie 1914 r. Churchill zaproponował atak na półwysep Gallipoli, którego zdobycie otwierało dla aliantów cieśniny Bosfor i Dardanele, umożliwiało zaopatrywanie Rosji przez Morze Czarne, mogło wyeliminować Turcję w wojny jako sojusznika państw centralnych i skłonić Grecję i Bułgarię do opowiedzenia się po stronie Ententy. W styczniu 1915 r. plan został zaaprobowany przez brytyjski rząd.

Inwazja na półwysep Gallipoli okazała się katastrofą. Dowództwo brytyjskie popełniało błąd za błędem, a Turcy stawili silniejszy opór niż spodziewał się Churchill. W ciągu rocznych walk aliancki stracili 44 000 zabitych i 97 000 rannych. Churchill i Pierwszy Lord Morski lord Fisher podali się do dymisji, wzajemnie oskarżając się o niepowodzenia. Churchill przez pewien czas sprawował jeszcze urząd Kanclerza Księstwa Lancaster, ale wkrótce podał się do dymisji i opuścił rząd. Zaciągnął się ponownie do armii i przez kilka miesięcy dowodził batalionem na froncie zachodnim.

Sytuacja zmieniła się w grudniu 1916 r., kiedy to upadł rząd Asquita. Nowy premier, Lloyd George, nie odważył się początkowo przyjąć Churchilla do gabinetu. Wreszcie jednak, w lipcu 1917 r. Churchill został ministrem ds. amunicji, zaś po dwóch latach był już ministrem wojny. Na tym stanowisku podjął decyzję o interwencji Brytyjczyków w rosyjskiej wojnie domowej. Churchill był zadeklarowanym antybolszewikiem i twierdził, że "bolszewizm należy zdusić w zarodku". Interwencja nie zyskała jednak poparcia polityków i społeczeństwa, którzy po zakończeniu wielkiej i krwawej wojny nie mieli ochoty brać udziału w odległym konflikcie. W 1920 r. ostatnie oddziały brytyjskie zostały ewakuowane z Rosji.

[edytuj] Dwudziestolecie międzywojenne

[edytuj] Tłuste lata dwudzieste

W tym samym 1920 r. Churchill rozkazał użyć gazów bojowych podczas powstania Kurdów i Arabów w Iraku, świeżo wówczas poddanym pod władzę brytyjską. Tym samym jest on pierwszym człowiekiem, który wydał rozkaz użycia gazów bojowych przeciwko cywilom.

W 1921 r. Churchill został mianowany ministrem ds. kolonii. Na tym stanowisku był jednym z sygnatariuszy traktatu angielsko-irlandzkiego, powołującego Wolne Państwo Irlandzkie.

W październiku 1922 r. Churchill poddał się operacji usunięcia wyrostka robaczkowego. Kiedy wyszedł ze szpitala okazało się, że rząd upadł, a Partia Liberalna zaczęła się rozpadać. Wszystkie te okoliczności, wliczając w to osłabienie po operacji, sprawiły, że kampania wyborcza Churchilla była dość niemrawa i w wyborach 1922 r. Churchill zajął dopiero 4 miejsce. Swój okręg wyborczy w Dundee opuszczał, jak sam stwierdził, bez urzędu, bez miejsca w Parlamencie, bez partii i bez wyrostka. W 1923 r. spróbował szczęścia w okręgu Leicester, ale ponownie przegrał. Wtedy też zdecydował się opuścić Partię Liberalną i powrócić do konserwatystów, ale w kolejnych wyborach startował jako kandydat niezależny. Przegrał wprawdzie wybory uzupełniające w Londynie, ale wygrał wybory generalne w okręgu Epping i po dwuletniej przerwie ponownie zasiadł w Izbie Gmin. Rok później oficjalnie wstąpił do Partii Konserwatywnej.

Jeszcze w 1924 r. premier Stanley Baldwin mianował Churchilla Kanclerzem Skarbu. Głównym zadaniem ministra było przywrócenie pełnej wymienialności funta na złoto, wg standardów z 1914 r. Udało to mu się w 1925 r., ale zaowocowało to deflacją, bezrobociem i wielkimi strajkami górników w 1926 r. Działania Kanclerza Skarbu skrytykował wybitny ekonomista John Maynard Keynes, który w artykule The Economic Consequences of Mr. Churchill dowodził, że przywrócenie standardów z 1914 r. doprowadzi do światowej zapaści. Sam Churchill przyznał, że była to jedna z najgorszych jego decyzji, ale główną odpowiedzialność przerzucał na dyrektora Banku Anglii, Montagu Normana, który doradził ten krok niezbyt znającemu się na ekonomii Churchillowi.

Podczas strajków 1926 r. Churchill domagał się użycia broni przeciwko protestującym. Na łamach rządowego magazynu British Gazette stwierdził, że "jeśli państwo nie złamie strajku generalnego, to strajk generalny złamie państwo".

[edytuj] Chude lata trzydzieste

Po klęsce konserwatystów w wyborach 1929 r. przyszły chude lata dla Churchilla jako polityka. W ciągu dwóch lat został odsunięty od ścisłego kierownictwa partii w związku z jego protestami przeciwko ograniczeniom w handlu i próbom przyznania Indiom szerszej autonomii. Przeciwko temu ostatniemu protestował przez całe lata trzydzieste. Nie darzył również sympatią czołowego hinduskiego działacza niepodległościowego, Mahatamę Ghandiego, którego zwykł nazywać "półnagim fakirem".

Te działania spowodowały, że kiedy Ramsay MacDonald tworzył w 1931 r. rząd narodowy nie zaprosił do niego Churchilla. Jego akcje na politycznej giełdzie spadły jeszcze bardziej w 1936 r., kiedy to udzielił poparcia królowi Edwardowi VIII w jego sporze z premierem Baldwinem. Spekulowano wówczas, że w wypadku dymisji rządu Baldwina (miała ona nastąpić gdyby król odmówił abdykacji, czego domagał się Baldwin) stanowisko premiera otrzyma właśnie Winston Churchill. Do niczego takiego jednak nie doszło - król abdykował, zaś Churchill znalazł się w politycznej izolacji.

Przez większość lat trzydziestych Churchill nie udzielał się w życiu politycznym, spędzając czas głównie na pisaniu książek, wśród których znalazły się min. Marlborough: His Life and Times, biografia jego słynnego przodka Johna Churchilla, 1. księcia Marlborough, oraz Historia Anglików, która została jednak wydana dopiero w latach pięćdziesiątych.

Churchill był pierwszym z brytyjskich polityków, którzy sprzeciwiali się polityce ustępstw wobec kanclerza III Rzeszy, Adolfa Hitlera, tzw. appeasementu, którą prowadził rząd Neville'a Chamberlaina. Po powrocie premiera z Monachium z tekstem porozumienia, które miało "zapewnić pokój naszym czasom", Churchill stwierdził: "Nasz rząd miał do wyboru hańbę i wojnę. Wybrał hańbę, a wojnę będzie miał i tak". Taka energiczna działalność zjednała Churchillowi wielu zwolenników w szeregach Partii Konserwatywnej i pozwoliła mu odbudować swoją pozycję.

[edytuj] II wojna światowa

[edytuj] Objęcie urzędu premiera

Po wybuchu II wojny światowej premier Chamberlain zaproponował Churchillowi stanowisko ministra bez teki. Ostatecznie jednak Churchill wszedł w skład gabinetu jako Pierwszy Lord Admiralicji. W Royal Navy przyjęto to stwierdzeniem "Winston wrócił!". Wobec braku jakichkolwiek działań wojennych na froncie zachodnim (tzw. dziwna wojna), jednymi działaniami wojennymi aliantów zachodnich były właśnie operacje morskie, w których Royal Navy odnosiła drobne sukcesy, ale i dotkliwe porażki. Na polecenie Churchilla przystąpiono do montowania na okrętach marynarki stacji radiolokacyjnych, rozpoczęto tworzenie konwojów i uzbrajanie statków handlowych. Churchill był również autorem planu prewencyjnego zajęcia norweskiego portu Narwik, który dawałby aliantom kontrolę nad przewozem rudy żelaza ze Szwecji. Pozostali członkowie gabinetu zablokowali jednak ten pomysł. Innym jego pomysłem było m.in. zaminowanie Renu (operacja Royal Marine).

Po ataku Niemiec na Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję 10 maja 1940 r. i niepowodzeniach w Norwegii rząd Chamberlaina stracił zaufanie społeczeństwa. 10 maja Chamberlain podał swój gabinet do dymisji. Funkcję premiera zamierzano powierzyć lordowi Halifaxowi, ale ten odmówił, uważając, że nie będzie mógł efektywnie rządzić zasiadając w Izbie Lordów. Po naradzie z kierownictwem partii zasiadających w Izbie Gmin, Chamberlain zdecydował się wskazać na swojego następcę Winstona Churchilla. Jeszcze tego samego dnia król Jerzy VI powierzył mu misję tworzenia rządu.

[edytuj] Bitwa o Anglię

Churchill był zdeterminowany prowadzić wojnę z Niemcami do samego końca. W tym celu usunął z gabinetu zwolenników pokoju z Niemcami. Najbardziej wpływowy z nich, lord Halifax, został wysłany jako ambasador do Waszyngtonu. W swoim pierwszym przemówieniu do Brytyjczyków Churchill oznajmił, że "nie ma nic do zaoferowania, tylko krew, trud, łzy i pot" (I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat). Po kapitulacji Francji odrzucił pokojowe propozycje Hitlera. W przededniu bitwy o Anglię zapowiedział: "Obronimy naszą Wyspę bez względu na cenę, będziemy walczyć na plażach, będziemy walczyć na lądowiskach, będziemy walczyć na polach i na ulicach, będziemy walczyć na wzgórzach, nigdy się nie poddamy" (We shall defend our island, whatever the cost may be, we shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender).

Odparcie powietrznej ofensywy Luftwaffe przysporzyło Churchillowi licznych zwolenników. Sam premier o uczestnikach bitwy o Anglię powiedział, że "nigdy w historii wojen tak wielu nie zawdzięczało tak wiele tak niewielu" (Never in the field of human conflict was so much owed by so many to so few). Dzięki dobrym stosunkom z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem udało się uzyskać pomoc gospodarczą Stanów Zjednoczonych na zasadach ustawy o pożyczce i dzierżawie (Lend-lease Act). 14 sierpnia obaj politycy podpisali na pokładzie pancernika Prince of Wales Kartę Atlantycką, która była pierwszym krokiem na drodze do utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Churchill wspierał również ruch oporu w okupowanej Europie. Na jego polecenie utworzono Zarząd Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) z Frankiem Nelsonem na czele.

Churchill wykorzystywał swój talent mówcy, aby zachęcić Brytyjczyków do dalszych poświęceń. Wiele z wypowiedzianych przez niego zdań przeszło to historii. Niektóre przykłady podane są wyżej. Inne słynne zdanie zostało wypowiedziane 10 listopada 1942 r. i dotyczyło lądowania aliantów w Maroku i Algierii: "To nie jest koniec. To nie jest nawet początek końca. Ale to jest, być może, koniec początku" (This is not the end. It is not even the beginning of the end. But it is, perhaps, the end of the beginning).

Podczas II wojny Churchill przeżył dwa ataki serca. Pierwszy w grudniu 1941 r., drugi w grudniu 1943 r.

[edytuj] Wielka Koalicja

Sytuacja polityczna i wojskowa Wielkiej Brytanii uległa radykalnej zmianie w 1941 r. Do tej pory walczyła ona z hitlerowskimi Niemcami praktycznie sama, dysponując jedynie dość ograniczonym wsparciem w postaci armii wystawianych przez rządy okupowanych przez hitlerowców państw, które rezydowały w Londynie. W 1941 r. do wojny przeciwko Niemcom włączyły się Związek Radziecki, ich dotychczasowy sojusznik, zaatakowany 22 czerwca 1941 r., oraz Stany Zjednoczone, po ataku na Pearl Harbor. Owe trzy najpotężniejsze państwa, tzw. Wielka Trójka, zdobyły decydujący wpływ na ustalanie działań wojennych i powojennego porządku na świecie. Robiły to bez udziału mniejszych państw koalicji antyhitlerowskiej, a czasami wbrew ich woli.

Z tej trójki przywódców, Churchila, Roosevelta i Stalina, to właśnie premier Wielkiej Brytanii miał najsłabszą pozycję. Stalinowi nie ufał, ale sojusz z nim traktował jako zło konieczne do wygrania wojny (po ataku na Związek Radziecki Churchill powiedział w Parlamencie, że gdyby Hitler najechał piekło, udzieliłbym w Izbie Gmin najlepszych rekomendacji Lucyferowi). Roosevelt z kolei całkowicie ufał Stalinowi, zadowolony, że główny ciężar wojny w Europie ponosi Związek Radziecki. Jego główną obawą była możliwość zawarcia odrębnego pokoju niemiecko-radzieckiego, co Stalin umiejętnie wykorzystywał. Roosevelt zwykle popierał pomysły Stalina, na co Churchill musiał się zgodzić, gdyż Wielka Brytania była uzależniona od gospodarczej i militarnej pomocy USA. Churchill zdawał sobie z tego sprawę i już od początku swojej działalności jako premiera zabiegał o amerykańskie subsydia. Jeszcze w 1940 r. udało mu się wytargować dostawy amerykańskiego uzbrojenia do Wielkiej Brytanii, a w 1941 r. wynegocjował pomoc finansową w wysokości 1082 mln dolarów (rok później pomoc ta wyniosła 4757 mln dolarów).

Głównym celem polityki Churchilla było usunięcie oddziałów państwo "Osi" z basenu Morza Śródziemnego. Jego pomysłem była operacja "Torch" (brytyjsko-amerykański desant w północno-zachodniej Afryce w listopadzie 1942 r.) oraz desant aliantów na Sycylii. Planował również desant w Grecji, ale nie udało mu się tych planów zrealizować, gdyż natrafił tu na sprzeciw Stalina, który obawiał się brytyjskich wpływów w Europie centralnej i na Bałkanach. Na pierwszym spotkaniu Wielkiej Trójki w Teheranie (28 listopada - 1 grudnia 1943 r.) Roosevelt poparł Stalina i Churchill musiał zgodzić się na operację inwazyjną we Francji.

Wielka Trójka zbierała się jeszcze dwukrotnie - w dniach 4 - 11 lutego 1945 r. w Jałcie (gdzie ustalono podział stref wpływów w Niemczech i Europie]], oraz w dniach 17 lipca - 2 sierpnia 1945 r. w Poczdamie, gdzie powtórzono ustalenia z Jałty. Konferencję poczdamską Churchill opuścił 26 lipca, by poznać wyniki odbywających się w Anglii wyborów parlamentarnych. Do Poczdamu już nie wrócił.

[edytuj] Po II wojnie

Pomimo niezaprzeczalnych zasług Churchilla jako premiera podczas II wojny światowej, pierwsze powojenne wybory przyniosły ciężką klęskę konserwatystów i zwycięstwo Partii Pracy. Część historyków komentując wynik wyborów stwierdziła, że najprawdopodobniej Brytyjczycy uznali, że człowiek który nadawał się na czas wojenny nie nada się na czas pokoju. Inni dopatrywali się tu nie tylko stosunku do Churchilla, ile rozczarowania społeczeństwa konserwatywnymi rządami Baldwina i Chamberlaina z lat trzydziestych. Jakkolwiek by nie było, następne 6 lat Churchill spędził jako lider partii opozycyjnej.

Winston Churchill był jednym z pierwszych polityków, który poparł ideę zjednoczenia Europy. To on był pomysłodawcą utworzenia "Stanów Zjednoczonych Europy". Wspierał również sojusz z Francją. To dzięki niemu uzyskała ona stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, gdyż Churchill chciał maksymalnie zminimalizować wpływy ZSRR. Churchill jest również autorem terminu "żelazna kurtyna", określającego linię podziału Europy na blok wschodni i zachodni. Termin ten został po raz pierwszy użyty podczas przemówienia w Fulton 5 marca 1946 r.

[edytuj] Drugi raz u władzy

Wybory 1951 r. przyniosły klęskę laburzystom i ponownie wyniosły do władzy konserwatystów. Winston Churchill objął więc ponownie stanowisko premiera. Podczas swojej kadencji odnowił ścisłe związki Wielkiej Brytanii ze Stanami Zjednoczonymi, które sam nazwał "specjalnymi relacjami" (special relations) i aktywnie zaangażował się w ustalanie powojennego ładu światowego. Podczas sprawowania przez niego urzędu na dalszy plan zeszły sprawy wewnętrzne, zepchnięte tam przez ważne wydarzenia międzynarodowe, związane ze stopniowym upadkiem brytyjskiego imperium kolonialnego. Szczególnie pochłaniały one uwagę Churchilla, jako że był on gorącym zwolennikiem utworzenia z Wielkiej Brytanii światowej potęgi.

[edytuj] Operacja Ajax

W 1951 r. premierem Iranu został liberał i demokrata^[2] Mohammed Mossadegh. Rozpoczął nacjonalizację przemysłu naftowego, który wówczas praktycznie całkowicie znajdował się w rękach Wielkiej Brytanii posiadającej większościowe udziały w Anglo-Irańskiej Kompanii Naftowej (później przekształconej w koncern BP). Mossadegh był niesłusznie oskarżany o komunizm i współpracę ze Związkiem Radzieckim^[3]. Churchill zdecydował się podjąć potajemną akcję przeciwko irańskiemu premierowi na rzecz szacha Mohammada Rezy Pahlaviego. Do pomocy udało się nakłonić prezydenta USA Dwighta Eisenhowera używając do tego zmasowanej propagandy i fałszywych informacji wywiadowczych^[4]. Zorganizowana przez CIA i nieudolnie przeprowadzona akcja^[5] w końcu pozwoliła szachowi na usunięcie demokratycznie wybranego premiera w dn. 22 sierpnia 1953 r. i przejęcie pełnej kontroli nad Iranem. Szach przyjął politykę uległości wobec Zachodu, a Wielka Brytania odzyskała kontrolę nad Kompanią Naftową aż do rewolucji islamskiej 1979 r.

[edytuj] Powstanie Mau Mau

W 1951 r. nieporozumienia na tle podziału ziemi w Kenii, doprowadziły do skarg rdzennej ludności na faworyzowanie białych osadników. Odrzucenie skarg przez władze kolonialne spowodowało przejęcie wpływów w kenijskim społeczeństwie przez ugrupowania radykalne i wybuch powstania w 1952 r., zwanego powstaniem Mau Mau. 17 sierpnia wprowadzono stan wyjątkowy, a Churchill wysłał do Kenii brytyjskie wojska w celu stłumienia rebelii. Wojna była prowadzona z wielkim okruceństwem z obydwu stron, doprowadziła też do podziału Kenijczyków na wspierających rebelię i wiernych Koronie Brytyjskiej.

Działania rządu brytyjskiego nie spotykały się początkowo z poparcie opinii publicznej. Zmieniło się to w 1953 r., kiedy rebelianci zmasakrowali członków plemienia Kikuju, popierających Brytyjczyków. Przechyliło to szalę opinii publicznej na stronę Wielkiej Brytanii. Churchill prowadził walkę z powstaniem przy użyciu zarówno argumentów militarnych, jak i idąc na ustępstwa wobec ludności. Dowodzący w Kenii generał George Erskine odniósł spore sukcesy wypierając rebeliantów ze stolicy Kenii, Nairobi ("operacja Anvil", 1954 r.) oraz oczyszczając większość prowincji ("operacja Hammer", 1954 r.). Churchill mógł więc zaproponować rozmowy pokojowe, ale zostały one zerwane niedługo po jego rezygnacji. Powstanie zostało ostatecznie stłumione w 1960 r., ale narastające nieporozumienia między Kenijczykami a rządem brytyjskim spowodowały ogłoszenie niepodległości Kenii w 1963 r.

[edytuj] Malezja

Kolejnym wydarzeniem zagrażającym pozycji i interesom Zjednoczonego Królestwa i pochłaniającym uwagę Churchilla była wojna domowa na Malajach, toczona między siłami rządowymi wpieranymi przez Brytyjczyków, a wspieraną przez Chiny komunistyczną Malajską Armią Narodowo-Wyzwoleńczą (Malayan Races Liberation Army, MRLA). Churchill ponownie zastosował strategię łączenia działań militarnych z próbami budowania sojuszu z przeciwnikami MRLA. Była to tzw. kampania zdobywania "serc i umysłów". Dla Brytyjczyków Malaje były szczególnie ważne, gdyż po ogłoszeniu niepodległości przez Indie, Birmę i Singapur, były one jedyną brytyjską kolonią w tym regionie. W okresie największego natężenia walk stacjonowało tam 35 000 brytyjskich żołnierzy.

Polityka Churchilla zaczęła odnosić sukcesy i komuniści stopniowo tracili poparcie ludności. Ostatecznie walki wygasły w 1960 r. Jednak Brytyjczykom nie udało się utrzymać Malajów. Wybory 1955 r. przyniosły spory sukces zwolennikom niepodległości. W 1957 r. proklamowali oni niepodległości Malezji.

W kwietniu 1955 r. z powodu pogarszającego się stanu zdrowia Churchill zrezygnował z funkcji premiera i lidera Partii Konserwatywnej oraz wycofał się z czynnego życia politycznego. Oba stanowiska przejął dotychczasowy minister spraw zagranicznych, Anthony Eden.

[edytuj] Życie osobiste

[edytuj] Małżeństwo i dzieci

Churchill był początkowo oświadczył się amerykańskiej aktorce Ethel Barrymore (późniejszej laureatce Oscara za najlepszą kobiecą rolę drugoplanową), ale został odrzucony. W marcu 1908 r. poznał na przyjęciu Clementine Hozier w której się zakochał. Jego oświadczyny zostały przyjęte i 12 września 1908 r. St Margaret's Church w Westminsterze odbył się ich ślub. Winston i Clementine doczekali się razem jednego syna i czterech córek:

• Diana Churchill (11 lipca 1909 - 19 października 1963), żona Johna Milnera Bileya, 2. baroneta i Duncana Sandysa, miała dzieci z drugiego małżeństwo
• Randolph Fredrick Edward Churchill (28 maja 1911 - 6 czerwca 1968)
• Sarah Millicent Hermione Spencer Churchill (7 października 1914 - 24 września 2005), trzykrotnie zamężna, nie doczekała się potomstwa, próbowała swych sił w filmie, zagrałą min. z Fredem Astairem w Królewskim weselu
• Marigold Frances Churchill (15 listopada 1918 - 23 sierpnia 1921)
• Mary Spencer Churchill (ur. 15 września 1922), żona Christophera Soamesa, ma dzieci

Tradycje polityczne rodziny Churchillów zostały zachowane w następnych pokoleniach. Zarówno syn Winstona, Randolph, jak i dwaj wnukowie Winston Churchill i Nicholas Soames, poszli w jego ślady i zasiadali w Izbie Gmin. Córki poślubiły polityków, co pomogło im w karierach.

Clementine była córką lady Blanche Ogilvy, drugiej żony Henry'ego Montague Hoziera, córki 7. hrabiego Airly. Jej ojcostwo jest sprawą dyskusyjną. Sama Blanche twierdziła, że ojcem Clementine był słynny kawalerzysta Bay Middleton, jednak biograf Clementine John Hardwick twierdził, że jej ojcem, podobnie jak i innych dzieci z małżeństwa Blanche z Hozierem, był szwagier Blanche Algernon Freeman-Mitford, 1. baron Redesdale.

[edytuj] Zainteresowania

Kiedy nie przebywał w Londynie i zajmował się działalnością polityczną, Churchill lubił spędzać czas w Chartwell House w Kencie. Razem z żoną kupił tę rezydencję w 1922 r. Podczas pobytów w niej Churchill lubił pisać, malować oraz podziwiać słynne czarne łabędzie.

Churchill namalował ok. 570 obrazów i wykonał 2 rzeźby. Otrzymał również dyplom z Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Londynie. Po jego śmierci obrazy zostały skatalogowane przez Davida Coombsa przy wsparciu rodziny Churchillów. Coombs wydał na ten temat dwie książki. Obecnie obrazami Churchilla zajmuje się Tony Malone.

Podobnie jak większość polityków w tym czasie Churchill należał do różnych klubów i stowarzyszeń. Jeszcze jako działacz Partii Liberalnej należał do Reform Club i National Liberal Club, zaś po przejściu do Partii Konserwatywnej był członkiem Athenaeum, Boodle's, Bucks i Carlton Club. Churchill nie lubił jednak przebywać w klubach i spędzał w nich mało czasu, preferując spotkania i obiady w Ritzu lub Savoy Grill lub w stołówce Izby Gmin, razem z innymi deputowanymi.

[edytuj] Zdrowie

Churchill był powszechnie znany z zamiłowania do cygar i alkoholu. To ostatnie rozpoczęło się podczas pobytu w Indiach i południowej Afryce, gdzie Churchill dodawał whisky do wody, by uniknąć zatrucia. Weszło mu to w nawyk i w późniejszych latach pił whisky zarówno przed, w trakcie jak i po posiłkach. Wypalał również spore ilości cygar. Historycy spierają się, czy można Churchilla nazywać alkoholikiem. Przeciwnicy argumentują, że spożywanie alkoholu nie wpłynęło negatywnie na jego życie osobiste i działalność polityczną. Churchill Center twierdzi ponadto, że w 1936 r. Churchill założył się z lordem Rothermere, że przez rok powstrzyma się od picia i ten zakład wygrał. Ulubionym alkoholem premiera był czerwony Johnnie Walker.

Przez większość swojego życia Churchill zmagał się z depresją, którą on sam określał mianem "czarnego psa".

[edytuj] Churchill jako historyk

Churchill pisał wiele książek, które początkowo były sposobem na zarobienie pieniędzy, gdyż mimo swojego arystokratycznego pochodzenia odziedziczył niewiele pieniędzy (większość została wydana przez matkę). Nie był wykształconym historykiem, ale od młodości czytał książki historyczne. Wpływ wywarły na niego, min. historia angielskiej wojny domowej Clarendona, Upadek imperium rzymskiego Gibbona i Historia Anglii Macaulay’a. Nie interesował się historią społeczną i ekonomiczną, poświęcał natomiast wiele uwagi sprawom politycznym i wojskowym.

Prace Churchilla można podzielić na trzy kategorie. Do pierwszej można zaliczyć prace dotyczące historii własnej rodziny, z których należy wymienić biografię ojca Life of Lord Randolph Churchill z 1906 r. oraz biografię 1. księcia Marlborough pt. Marlborough: His Life and Times z lat 1933–1938 w czterech tomach.

Druga kategoria obejmuje prace autobiograficzne oraz wczesne zapiski reporterskie. Należy tu wymienić The Story of the Malakand Field Force z 1898 r., The River War z 1899 r., London to Ladysmith via Pretoria z 1900, Ian Hamilton’s March z 1900 r. oraz autobiografię My Early Life z 1930 r. Jego książki z lat 1898–1900 zawierają wiele informacji o kolonialnych wojnach Wielkiej Brytanii, ale należy pamiętać, że były one rodzajem autopromocji Churchilla, który kandydował do Izby Gmin w 1900 r.

Najwięcej uznania przyniosły Churchillowi prace należące do trzeciej kategorii, mianowicie wielotomowe opracowania historyczne, takie jak "Światowy Kryzys" (The World Crissis, 1923–1931), sześciotomowa historia I wojny światowej, "II wojna światowa" (The Second World War, 1948–1953), sześciotomowa historia II wojny oraz "Historia Anglików" (A History of the English–Speaking Peoples, 1956–1958) w czterech tomach.

Właśnie te jego prace, zwłaszcza historia II wojny światowej, spowodowały, że w 1953 r. został laureatem Literackiej Nagrody Nobla za mistrzostwo opisu historycznego i biograficznego, jak i doskonałe przemowy w obronie wysokich ludzkich wartości.

[edytuj] Ostanie dni

[edytuj] Śmierć

Churchill zasiadał w Izbie Gmin do 1964 r., ale po 1955 r. wycofał się z czynnego życia politycznego i przeniósł się do Chartwell House. Pogłębiająca się depresja i niezdrowy tryb życia powodowały, że Churchill szybko podupadał na zdrowiu. Kiedy w 1963 r. przyznano mu honorowe obywatelstwo USA nie mógł uczestniczyć w ceremonii. Zastąpił go tam jego syn.

Winston Churchill zmarł 24 stycznia 1965 r. w wieku 90 lat, równo 70 lat po śmierci swojego ojca. Przyczyną jego śmierci był udar mózgu.

[edytuj] Pogrzeb

Z polecenia królowej trumnę z ciałem byłego premiera wystawiono na widok publiczny w Westminster Hall, gdzie znajdowała się przez następne 3 dni. Po upływie tego czasu, 30 stycznia, rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe, celebrowane w katedrze Świętego Pawła. Pogrzeb Churchilla miał charakter publiczny. Był to pierwszy publiczny pogrzeb osoby spoza rodziny królewskiej od 1914 r. i, jak do tej pory, ostatni.

Kondukt pogrzebowy przeszedł następnie wzdłuż Tamizy, przez londyńskie doki. Na cześć Churchilla oddano 19 salw armatnich. Konduktowi towarzyszyło ponadto 16 myśliwców RAF-u. Na pogrzeb byłego premiera przybyło wielu przedstawicieli władz państwowych (min. prezydent Francji Charles de Gaulle, premier Kanady Lester Pearson, czy premier Rodezji Ian Smith) oraz członków rodów królewskich. Podobna liczba dygnitarzy uczestniczyła tylko w pogrzebie papieża Jana Pawła II w 2005 r.

Na życzenie Churchilla pochowano go z resztą rodziny w St Martin Church w Bladon, w okolicach Woodstock, w niewielkiej odległości od Blenheim Palace, gdzie Winston Churchill się urodził.

9 lutego 1965 r. majątek Churchilla został wyceniony na 304 044 funtów szterlingów (w przeliczeniu ok, 3,8 miliona współczesnych funtów).

Jedną z czterech sztucznych szczęk, którą Churchill nosił przez całe życie, można obecnie oglądać w Henterian Museum.

[edytuj] Odznaczenia

W 1941 r. otrzymał ceremonialny urząd Lorda Strażnika Pięciu Portów (Lord Warder of the Cinque Ports) oraz został zaprzysiężony jako członek Kanadyjskiej Prywatnej Rady. Od tej pory był tytułowany: Honorowy Winston Churchill. W 1953 r. został kawalerem Orderu Podwiązki i otrzymał szlachecki tytuł "sir". W tym samym roku został również uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Po ustąpieniu ze stanowiska premiera w 1955 r. został Kanclerzem Uniwersytetu w Bristolu. W 1959 r., jako najdłużej zasiadający w Parlamencie deputowany, otrzymał tytuł "ojca Izby".

W 1955 r. Churchill otrzymał propozycję otrzymania tytułu książęcego. Były premier propozycję przyjął i nawet wybrał dla siebie tytuł księcia Londynu (Duke of London). Ostatecznie jednak tytułu nie uzyskał. Do zmiany zdania przekonał go syn Randolph, który chciał związać swoją karierę polityczną z Izbą Gmin, co uniemożliwiłoby mu objęcie po śmierci ojca tytułu książęcego. Od tej pory tytuł książęcy jest przyznawany tylko członkom Rodziny Królewskiej.

W 1956 r. otrzymał Nagrodę Karola Wielkiego za zasługi promowaniu pokoju i integracji w Europie. W 1960 r. otwarto w Cambridge Churchill College. Trzy lata później Winston Churchill został pierwszą osobą, której przyznano honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.

[edytuj] Rząd Winstona Churchilla

[edytuj] Gabinet wojenny (koalicyjny) maj 1940 - maj 1945

• premier Wielkiej Brytanii, minister obrony, Przewodniczący Izby Gmin: Winston Churchill
• Lord Przewodniczący Rady: Neville Chamberlain
• Lord Tajnej Pieczęci: Clement Attlee
• minister spraw zagranicznych: Edward Wood, 3. wicehrabia Halifax
• minister bez teki: Arthur Greenwood

Zmiany

• sierpień 1940 r. - Max Aitken, 1. baron Beaverbrook wchodzi w skład gabinetu jako minister ds. produkcji samolotów
• październik 1940 r. - John Anderson zastępuje Neville'a Chamberlaina na stanowisku Lorda Przewodniczącego Rady, Kingsley Wood wchodzi w skład gabinetu jako Kanclerz Skarbu, Ernest Bevin wchodzi w skład gabinetu jako minister pracy, lord Halifax zostaje dodatkowo Przewodniczącym Izby Lordów
• grudzień 1940 r. - Anthony Eden zastępuje lorda Halifaxa na stanowisku ministra spraw zagranicznych, następcy Halifaxa na stanowisku Przewodniczącego Izby Lordów nie wchodzą w skład gabinetu
• maj 1941 r. - lord Beaverbrook zostaje pozbawiony stanowiska ministra ds. produkcji samolotów, ale pozostaje w gabinecie jako minister stanu. Jego następcy na stanowisku ministra ds. produkcji samolotów nie wchodzą w skład gabinetu
• czerwiec 1941 r. - Beaverbrook zostaje ministrem zaopatrzenia i pozostaje w gabinecie
• 1941 r. - Oliver Lyttelton wchodzi w skład gabinetu jako minister rezydent na Środkowym Wschodzie
• 4 lutego 1942 r. - Beaverbrook zostaje ministrem ds. produkcji wojennej, jego następcy na stanowisku ministra zaopatrzenia nie wchodzą w skład gabinetu
• 19 lutego 1942 r. - Beaverbrook rezygnuje ze stanowiska ministra ds. produkcji wojennej, stanowisko to pozostaje nieobsadzone, Clement Attlee obejmuje stanowisko ministra ds. dominiów, Stafford Cripps zastępuje Attleego na stanowisku Lorda Tajnej Pieczęci i przejmuje od Churchilla stanowisko Przewodniczącego Izby Gmin, Kingsley Wood opuszcza gabinet pozostając Kanclerzem Skarbu
• 22 lutego 1942 r. - Arthur Greenwood opuszcza gabinet
• marzec 1942 r. - Oliver Lyttelton obejmuje stanowisko ministra ds. produkcji (dawnego ministra ds. produkcji wojennej), Richard Casey zastępuje go na stanowisku ministra rezydenta
• październik 1942 r. - Stafford Cripps rezygnuje ze swoich funkcji i opuszcza gabinet, jego następcy na stanowisku Lorda Tajnej Pieczęci nie wchodzą w skład gabinetu, Anthony Eden zostaje nowym Przewodniczącym Izby Gmin, Herbert Morrison wchodzi w skład gabinetu jako minister spraw wewnętrznych
• wrzesień 1943 r. - John Anderson zostaje nowym Kanclerzem Skarbu i pozostaje w gabinecie, Clement Attlee zastępuje go na stanowisku Lorda Przewodniczącego Rady, jego następcy na stanowisku ministra ds. dominiów nie wchodzą w skład gabinetu
• listopad 1943 r. - Frederick Marquis, 1. baron Woolton wchodzi w skład gabinetu jako minister ds. odbudowy (Woolton był jedyną osobą piastującą to stanowisko)
• styczeń 1944 r. - Walter Guinnes, 1. baron Moyne zastępuje Richarda Caseya jako minister-rezydent

[edytuj] Gabinet dozorujący (The Caretaker Cabinet), maj - lipiec 1945

• premier Wielkiej Brytanii, minister obrony: Winston Churchill
• Lord Przewodniczący Rady: Frederick Marquis, 1. baron Woolton
• Lord Tajnej Pieczęci: Max Aitken, 1. baron Beaverbrook
• Kanclerz Skarbu: John Anderson
• minister spraw wewnętrznych: Donald Somervell
• minister spraw zagranicznych, Przewodniczący Izby Gmin: Anthony Eden
• minister ds. kolonii: Oliver Stanley
• minister ds. dominiów, Przewodniczący Izby Lordów: Robert Gascoyne-Cecil, wicehrabia Cranborne
• minister wojny: P.J. Grigg
• minister ds. Indii i Birmy: Leo Amery
• minister ds. Szkocji: Harry Primrose, 6. hrabia Rosebery
• minister lotnictwa: Harold Macmillan
• Pierwszy Lord Admiralicji: Brendan Bracken
• Przewodniczący Zarządu Handlu, minister ds. produkcji: Oliver Lyttelton
• minister rolnictwa: Robert Hudson
• minister pracy: Rab Butler

[edytuj] Trzeci gabinet Churchilla październik 1951 - kwiecień 1955

• premier Wielkiej Brytanii, minister obrony: Winston Churchill
• Lord Kanclerz: Gavin Simonds, 1. baron Simonds
• Lord Przewodniczący Rady: Frederick Marquis, 1. wicehrabia Woolton
• Lord Tajnej Pieczęci, Przewodniczący Izby Lordów: Robert Gascoyne-Cecil, 5. markiz Salisbury
• Kanclerz Skarbu: Rab Butler
• minister spraw wewnętrznych: David Maxwell-Fyfe
• minister spraw zagranicznych: Anthony Eden
• minister ds. kolonii: Oliver Lyttelton
• minister ds. Wspólnoty Narodów: Hastings Ismay, 1. baron Ismay
• minister ds. Szkocji: James Stuart
• Przewodniczący Zarządu Handlu: Peter Thorneycroft
• Paymaster-General: Frederick Lindemann, 1. wicehrabia Cherwell
• minister pracy: Walter Monckton
• minister zdrowia, Przewodniczący Izby Gmin: Harry Crookshank
• minister ds. samorządu: Harold Macmillan
• minister ds. koordynacji transportu, paliwa i energii: Frederick Leathers, 1. baron Leathers

Zmiany

• marzec 1952 r. - lord Salisbury zastąpił lorda Ismay na stanowisku ministra ds. Wspólnoty Narodów, pozostając jednocześnie na poprzednio zajmowanych stanowiskach, Harold Alexander, 1. hrabia Alexander of Tunis zastąpił Winstona Churchilla na stanowisku ministra obrony
• maj 1952 r. - Harry Crookshank zastąpił lorda Salisbury na stanowisku Lorda Tajnej Pieczęci, pozostając Przewodniczącym Izby Gmin, jego następcy na stanowisku ministra zdrowia nie weszli w skład gabinetu
• listopad 1952 r. - lord Woolton został Kanclerzem Księstwa Lancaster, lord Salisbury zastąpił lorda Woolton na stanowisku Lorda Przewodniczącego Rady, Philip Cunliffe-Lister, 1. wicehrabia Swinton zastąpił lorda Salisbury na stanowisku ministra ds. Wspólnoty Narodów
• wrzesień 1953 r. - Florence Horsbrugh wchodzi w skład gabinetu jako minister edukacji, Thomas Dugdale wchodzi w skład gabinetu jako minister rolnictwa, Gwilym Lloyd George wchodzi w skład gabinetu jako minister żywności, stanowisko ministra ds. koordynacji transportu, paliwa i energii zostaje zniesione, a lord Leathers opuszcza gabinet
• październik 1953 r. - lord Cherwell rezygnuje ze stanowiska Paymaster-General, jego następcy na tym stanowisku nie wchodzili w skład gabinetu
• lipiec 1954 r. - Alan Lennox-Boyd zastępuje Olivera Lytteltona na stanowisku ministra ds. kolonii, Derick Heathcoat-Amory zastępuje Thomasa Dugdale'a na stanowisku ministra rolnictwa
• październik 1954 r. - David Maxwell-Fyfe, 1. hrabia Kilmuir zastępuje lorda Simonds jako Lord Kanclerz, Gwilym Llyod George zastępuje lorda Kilmouira na stanowisku ministra spraw wewnętrznych, ministerstwo żywności zostaje włączone w skład ministerstwa rolnictwa, David Eccles zastępuje Florence Horsbrugh na stanowisku ministra edukacji, Harold Macmillan zastępuje lorda Alexandra of Tunis na stanowisku ministra obrony, Duncan Sandys zastępuje Macmillana na stanowisku ministra ds. samorządu, Osbert Peake wchodzi w skład gabinetu jako minister ds. emerytur i ubezpieczeń społecznych

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Alfred Liebfeld Churchill, Czytelnik, Warszawa 1971, str.46
2. ↑ Ryszard Kapuściński Szachinszach, Czytelnik, Warszawa 1996, ISBN 83-07-02522-2, str. 31
3. ↑ Ryszard Kapuściński Szachinszach, Czytelnik, Warszawa 1996, ISBN 83-07-02522-2, str. 34
4. ↑ A Very British Coup - dokument radiowy programu BBC Radio 4
5. ↑ Stephen Kinzer All the Shah's Men, John Wiley & Sons, ISBN 0-471-26517-9

[edytuj] Bibliografia

• Blake R. Winston Churchill
• Gilbert Martin Churchill
• Haffner Sebastian Churchill
• Kastory Andrzej Winston Spencer Churcill
• Rose Norman Winston Churchill: życie pod prąd
• Wołoszański Bogusław Tajna wojna Churchilla

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona Winstonowi Churchillowi (ang.)
• Winston Churchill - popularne cytaty (ang.)

Poprzednik David Lloyd George

Przewodniczący Zarządu Handlu 1908-1910

Następca Sydney Buxton

Poprzednik Herbert Gladstone

Minister spraw wewnętrznych Wielkiej Brytanii 1910-1911

Następca Reginald McKenna

Poprzednik Christopher Addison

Minister ds. amunicji Wielkiej Brytanii 1917-1919

Następca Andrew Weir, 1. baron Inverforth

Poprzednik Alfred Milner, 1. wicehrabia Milner

Minister wojny Wielkiej Brytanii 1919-1921

Następca Laming Worthington-Evans

Poprzednik William Weir, 1. baron Weir

Minister lotnictwa Wielkiej Brytanii 1919-1921

Następca Frederick Guest

Poprzednik Alfred Milner, 1. wicehrabia Milner

Minister ds. kolonii Wielkiej Brytanii 1921-1922

Następca Victor Cavendish, 9. książę Devonshire

Poprzednik Neville Chamberlain

Premier Wielkiej Brytanii 1940-1945

Następca Clement Attlee

Poprzednik -

Minister obrony Wielkiej Brytanii 1940-1945

Następca Clement Attlee

Poprzednik Clement Attlee

Premier Wielkiej Brytanii 1951-1955

Następca Anthony Eden

Poprzednik Emanuel Shinwell

Minister obrony Wielkiej Brytanii 1951-1952

Następca Harold Alexander, 1. hrabia Alexander of Tunis

Poprzednik Reginald MacKenna

Pierwszy Lord Admiralicji 1911-1915

Następca Arthur Balfour

Poprzednik Edwin Samuel Montagu

Kanclerz Księstwa Lancaster 1915

Następca Herbert Samuel

Poprzednik Philip Snowden

Kanclerz Skarbu 1924-1929

Następca Philip Snowden

Poprzednik James Stanhope, 7. hrabia Stanhope

Pierwszy Lord Admiralicji 1939-1940

Następca A. V. Alexander

Poprzednik Neville Chamberlain

Przewodniczący Izby Gmin 1940-1945

Następca Stafford Cripps

Poprzednik David Grenfell

Ojciec Izby 1959-1964

Następca Rab Butler

Poprzednik Freeman Freeman-Thomas, 1. markiz Willington

Lord Strażnik Pięciu Portów 1941-1965

Następca Robert Menzies

Poprzednik Neville Chamberlain

Lider Partii Konserwatywnej 1940-1955

Następca Anthony Eden