Sierra Leone

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Sierra Leone – państwo położone w zachodniej Afryce, na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego. Sierra Leone na północy graniczy z Gwineą, a na południowym wschodzie z Liberią.

Republic of Sierra Leone


Flaga Sierra Leone	Godło Sierra Leone

Dewiza: (ang.) Unity - Freedom - Justice
(Jedność - Wolność - Sprawiedliwość)

prezydent
Ahmad Tejan Kabbah

Szef rządu

prezydent
Ahmad Tejan Kabbah

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

116. na świecie
71 740 km²
0,2%

Liczba ludności
• całkowita (2005)
• gęstość zaludnienia

103. na świecie
5 867 426
81 osób/km²

Niepodległość

od Wielkiej Brytanii
27 kwietnia 1961

Jednostka monetarna

leone (SLL)

Strefa czasowa

UTC ±0

Hymn państwowy

High We Exalt Thee, Realm of the Free

WAL

+232

Historia Sierra Leone – Od połowy XV wieku do wybrzeży dzisiejszego Sierra Leone zaczęli docierać Portugalczycy, którzy zastali tu wiele małych państewek. Nazwę owemu skrawkowi wybrzeża nadał portugalski żeglarz Petro de Cintra. W XVI w. Angielscy kupcy rozpoczęli zakładanie faktorii handlowych. Ich podstawowym towarem byli niewolnicy. W roku 1788 Anglicy założyli miasto Freetown, a w 1797 roku w wyniku starań brytyjskich przeciwników niewolnictwa, którzy utworzyli Towarzystwo Sierra Leone, wydzielono obszar około 250km2 w okolicach miasta, aby osiedlać tam uwolnionych niewolników. W roku 1808 posiadłość Towarzystwa zostła kolonią brytyjską, a reszta kraju protektoratem brytyjskim. W roku 1958 Sierra Leone uzyskało autonomię, a w 1961- niepodległość i stało się członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Na czele rządu stanął pierwszy premier Milton Margai, przywódca Partii Ludowej Sierra Leone. Dziesięć lat później proklamowano republikę. Do 1966r. rządzili bracia Margai- sir Milton Margai, który zmarł w 1964r., a następnie bardziej od niego radykalny sir Albert, który za swoje plany zmian konstytucyjnych zapłacił przegraniem wyborów w 1966r. Interweniowała armia, głównie po to, aby nie dopuścić do władzy Siaki Stevensa. W 1968r. został on jednak premierem, a w 1971r., po proklamowaniu Sierra Leone republiką, jej prezydentem. Przekształcił Sierra Leone w państwo jednopartyjne i doprowadził do jego katastrofy ekonomicznej. Stało się ono rajem dla skorumpowanych magnatów i zanim stary prezydent odszedł zdążyli doszczętnie ograbić kraj. Stevens kontrolował główne bogactwo kraju- kopalnie diamentów w regionie Yengema. Wydobycie i eksport diamentów były zdominowane przez prywatne spółki, płacące prezydentowi i funkcjonariuszom reżimu ogromne łapówki. Przeżarte korupcją państwo obumierało, zaś społeczeństwo ulegało stopniowej degeneracji. Po pomyślnych gospodarczo latach siedemdziesiątych, od początku kolejnej dekady narastał kryzys ekonomiczny, wywołany zmniejszeniem dochodów z upraw kawy i kakao, spadkiem wydobycia diamentów gigantomanią dyktatora, wydającego ogromne sumy. Wskutek spadku dochodów państwa i utrzymania sztucznie zawyżonych cen produktów oraz usług, pojawiła się wysoka inflacja, nastąpił spadek poziomu życia, zaś w lipcu 1981r. wybuchł strajk generalny. W grudniu 1981r. prezydent ogłosił stan wyjątkowy. Niestabilna sytuacja polityczna, kryzys gospodarczy i potęga handlarzy diamentów trwały do połowy dekady. W 1985r. osiemdziesięcioletni dyktator postanowił oddać władzę. W zaaranżowanych przez reżim wyborach powszechnych, które odbyły się w październiku 1985r., zwyciężył dowódca armii, major- generał Joseph Saidu Momoh. Od 1985 Sierra Leone zaczęła rządzić monopartia Kongres Ogólnoludowy. Sam Momoh dążył do uregulowania napiętych stosunków z Nigerią i Liberią. W grudniu 1986r. podpisano pakt o nieagresji między Liberią, Sierra Leone i Gwineą, zwany Związkiem Rzeki Mano. Jednak w sierpniu 1988roku prezydent Liberii oskarżył rząd Sierra Leone o tolerowanie działalności liberyjskiej opozycji i deportował 63 obywateli Sierra Leone. Próby stabilizacji gospodarki i ukrócenia samowoli przemytników diamentów nie powiodły się. Momoh musiał stawić czoło próbom zamachu stanu w marcu 1986i 1987 roku. Od 1990r, rząd Momoha starał się osłabić rebeliantów Charlesa Taylora, wspomagając zainstalowany przez ECOWAS rząd przejściowy Amosa Sawyera i odcinając Taylora od źródeł zaopatrzenia. W odwecie Taylor z pomocą Libii zorganizował- za pośrednictwem najemników z Burkina Faso-rebeliancki Zjednoczony Front Rewolucyjny (RUF) pod dowództwem byłego kaprala armii Sierra Leone, Fodaya Sankoha, który w marcu 1991r. rozpoczął działania zbrojne. Trwała rebelia RUF sponsorowanego przez kompanie wydobycia diamentów, złota, tytanu, liczące na intratne kontrakty. 30 kwietnia 1992r. doszło do groteskowego przewrotu pałacowego. Oddział żołnierzy, dowodzony przez 27-letniego kapitana Valentine’a Strassera, otoczył pałac prezydencki, domagając się wypłaty zaległego żołdu. Prezydent Momoh, przeświadczony o tym, że ma do czynienia z zamachem stanu, pośpiesznie opuścił pałac. Władzę, chcąc nie chcąc, przejął kpt. Stresser. Rząd wojskowy Strassera stanął w obliczu pogłębiającej się zapaści gospodarczej, rosnącego niezadowolenia społeczeństwa, partyzantki RUF, także niepokojów armii, które doprowadziły do nieudanego zamachu stanu w grudniu 1992r. Krwawa wojna domowa pustoszyła kraj i wyniszczała jego gospodarkę. W roku 1995 rebelianci Fadaya Sankoya rozpoczęli oblężenie stolicy kraju Freetown. Prezydent Strasser, podobnie jak jego poprzednik, pod presją zachodnich rządów zgodził się przeprowadzić w lutym 1996r. wybory powszechne i szanować ich wyniki. Na kilka tygodni przed wyborami został obalony przez kpt. Juliusa Maadę Bio. Mimo początkowego sprzeciwu, Bio zgodził się na wybory 15 marca 1996r., które wygrał Ahmad Tejan Kabbah. RUF zbojkotował wybory i kontynuował walkę partyzancką. Brak sukcesów i słabnące morale jego armii skłoniły go do podpisania na początku grudnia 1996r. w Abidżanie układu pokojowego z rządem, przewidującego zakończenie wojny domowej. 25 maja 1997r. grupa oficerów pod wodzą mjr. Johnny’ego Paula Koromaha obaliła prezydenta Kabbaha. Zawieszono konstytucję, wprowadzono zakaz działalności partii politycznych oraz zakazano demonstracji. W reakcji na te wydarzenia ECOWAS zastosowała blokadę granic i wprowadziła sankcje ekonomiczne, a jednocześnie zmusiła władze wojskowe do podjęcia negocjacji. Rozmowy doprowadziły do zawarcia w październiku 1997r. porozumienia o przywróceniu do 22 kwietnia 1998 r. Kabbaha na stanowisko prezydenta. Jednak junta wojskowa opóźniała realizację porozumienia i nie respektowała przyjętych ustaleń w sprawie powrotu do rządów cywilnych. Zdominowane przez Nigerię siły ECOMOG dokonały interwencji wojskowej i 13 lutego 1998r. obaliły rząd wojskowy, umożliwiając Kabbahowi miesiąc później powrót na fotel prezydencki. Wskutek chaosu postępującego w kraju rebelianci i uczestnicy puczu zostali wyparci z miasta, ale w grudniu 1998r. ponownie zaatakowali stolicę, walki trwały do stycznia 1999r. Mimo porażki we Freetown zbrojna opozycja zachowała kontrolę nad prowincją i kontynuowała walkę w 1999r. po pojmaniu przez siły rządowe rebelianckiego przywódcy został przeprowadzony szturm na stolicę. Atakujący zostali porwani i ponieśli klęskę. Przejęciu władzy przez Front zapobiegły siły ECOMOG, które rozdzieliły walczące strony. Szturm na Freetown był jednym z ostatnich akordów rebelii. Dzięki pośrednictwu ECOWAS, 7 lipca 1999 roku w Lome podpisano kolejne porozumienie pokojowe między rządem a RUF, przewidując zakończenie wojny domowej, przekształcenie RUF w partię polityczną oraz usunięciem z Sierra Leone wszystkich najemników. Nadzór nad realizacją porozumienia sprawowała Misja ONZ w Sierra Leone (UNAMSIL) licząca 13 tys. żołnierzy, w której główną rolę odgrywała Wielka Brytania. RUF nie zgodziła się na opuszczenie kontrolowanych przezeń kopalni diamentów i torpedował pokojowe wysiłki. W lipcu 2000 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ wprowadziła zakaz importu diamentów z Sierra Leone. Pod presją międzynarodową, w listopadzie 2000 roku RUF zgodził się zawrzeć rozejm. W styczniu 2002r. we Freetown doszło do zawarcia ugody, w osiągnięciu której istotną rolę odegrała ONZ. W symbolicznym geście spalono 3 tys. sztuk broni złożonej przez rebelizantów. Po zawarciu pokoju utworzono Komisję Prawdy, ujawniającą zbrodnie z okresu wojny domowej oraz Trybunał Specjalny, który ma ukarać zbrodniarzy. W sierpniu 2003r. włądze ogłosiły zakończenie rozbrajania rebeliantów (broń miało złożyć 70 tys. osób), w czerwcu 2004r. zaś rozpoczęły się pierwsze procesy oskarżonych o popełnienie zbrodni w czasie wojny domowej. Rozpoczęta w marcu 1991 r. przyniosła utratę domów przez blisko połowę mieszkańców, którzy mają teraz status uchodźców w sąsiednich krajach bądź bezdomnych we własnym państwie. Trudno powiedzieć jak wielu ludzi zginęło podczas wojny, ale z pewnością jej skutki dotknęły większość społeczeństwa, którzy ucierpiało z powodu straty domów, własności, przesiedleń, łamania praw człowieka poprzez przymusowe wcielanie do wojska, tortury, amputacje, przemoc seksualną itd. Infrastruktura w Sierra Leone została zniszczona, uprawnienia rządu ograniczone, zaś gospodarka upadła. Obecnie, w powojennym Sierra Leone ludzie próbują odbudować ich życie na nowym fundamencie pokoju i stabilizacji.

Od oficjalnego zakończenia wojny w Sierra Leone (2002) minęło już kilka lat. Sytuacja w kraju zdaję się być stabilną, ale komplikuje ją duża liczba zagranicznych najemników oraz obecność świetnie na ogół wyekwipowanych i wyszkolonych formacji zbrojnych koncernów, które realizują cele macierzyste firm. W grudniu 2005 roku swoją misję sukcesem zakończył UNASMIL( United Nations Mission in Sierra Leone), który został zastąpiony przez UNIOSIL (United Nations Integrated Office for Sierra Leone) – jednostkę ONZ odpowiedzialną za promocję kultury, bezpieczeństwa, pokoju, która ma na celu pomoc w rozwoju jednego z najbiedniejszych krajów świata.  Pod koniec grudnia 2006r. Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie opowiedziała się za rozszerzeniem misji stabilizacyjnej w Sierra Leone, uważając ją za jeden z sukcesów ONZ. Zdaniem Kofiego Annan- byłego Sekretarza ONZ rezultatem współpracy ONZ i rządu Sierra Leone jest zdecydowane ograniczenie analfabetyzmu, nierówności płci, a także zaprowadzenie demokracji, która zostanie przypieczętowana wyborami w lipcu 2007 r.

Mimo to wielu uchodźców ze Sierra Leone nadal nie chce wracać do swojego państwa. Jest to często spowodowane urazami psychicznymi, traumami związanymi z przeżyciami czasów wojny. Ponadto wielu Sierraleończyków szuka lepszego życia w innych krajach (również europejskich), zdając sobie sprawę, że ich państwo, którego 65% populacji to analfabeci, gdzie bezrobocie wynosi ok. 70%, a 75% ludności żyje za mniej niż 2 dolary dziennie, jeszcze długo nie będzie im w stanie zapewnić tego, co zaoferować mogą kraje bogatsze. Średnia długość życia wynosi zaledwie 40 lat. Wpływ na to ma katastrofalny stan służby zdrowia. Infrastruktura została zniszczona podczas wojny. Większość lekarzy i personelu medycznego uciekła za granicę. Sierra Leone to kraj o najwyższej na świecie śmiertelności dzieci i kobiet w ciąży.

Charles Taylor- Milošević Afryki Zachodniej Charles Taylor urodził się w 1948 roku w Liberii. Jego ojciec był amerykańskim Liberyjczykiem. Posiada wykształcenie ekonomiczne, które zdobył na jednym z amerykańskich collegów. Po studiach wrócił do kraju i został doradcą ministra finansów w rządzie Samuela Doe. Przyczyny jego wyjazdu z Liberii nie są jasne. Najbardziej prawdopodobne wydaje się być to, że po tym jak został oskarżony o sprzeniewierzenie państwowych pieniędzy, uciekł do Stanów Zjednoczonych. Tam na mocy umowy o ekstradycji został aresztowany i spędził kilkanaście miesięcy w więzieniu. O jego ucieczce do dziś krążą legendy. Miał przeciąć kraty w więziennym oknie i po sznurze z prześcieradeł ześliznąć się na ziemie z okna położonym na trzecim piętrze. Następnie przez Meksyk, Francję i Hiszpanię przedostał się do Ghany. Nawiązał bliskie kontakty z panią ambasador Burkina Faso w Akrze, Mamouną Qattarą, dzięki której poznał późniejszego prezydenta tego kraju Blaise’a Compaore, a później także Mu’ammara al-Kaddafiego.

Szacuje się, że Taylor zarobił na nielegalnym handlu diamentami i drewnem około 3,8 miliarda dolarów.

Utworzony pod auspicjami ONZ trybunał w Sierra Leone oskarżył Taylora o wywołanie w tym kraju oraz w sąsiedniej Liberii wojny domowej (1991-2001), w wyniku której zginęło około 3 mln ludzi, oraz o wspieranie zamachowców-samobójców Al-Kaidy, którzy w 1998 roku przeprowadzili ataki na amerykańskie ambasady w Kenii i Tanzanii ( w sumie oskarżenie o 17 zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych). 11 sierpnia 2003 - złożył swój urząd i ukrył się w Nigerii, gdzie uzyskał azyl polityczny. Jednym z warunków pozwolenia na pobyt Taylora na terytorium tego kraju był zakaz angażowania się w działalność polityczną. Tymczasem znaleziono dowody na to, że Taylor miał swój udział w zamachu na prezydenta Gwinei w styczniu 2005 roku oraz planował zabójstwo przywódcy Wybrzeża Kości Słoniowej. Taylor otrzymywał informacje od swojej rodziny i przyjaciół, a przekupując członków nigeryjskich sił bezpieczeństwa, utrzymywał stały kontakt z osobami należącymi do jego „ancient regime’u”. 24 marca 2006 roku władze Nigerii zgodziły się na wydanie Liberii Charlesa, tym samym liberyjski rząd mógł go od tej pory aresztować. Czekały na to rządy Liberii, USA i Sierra Leone. Wydanie Taylora byłoby pierwszym przypadkiem wypowiedzenia azylu politycznemu afrykańskiemu przywódcy, oskarżanego o zbrodnie, gdyby nie fakt, że Charles Taylor zniknął ze swojej willi w mieście Calabar, gdzie przebywał od 2003 r. Dzień po wypowiedzeniu azylu Taylorowi sprzed jego domu zniknęli wartownicy, a mieszkający z nim krewni, obładowani walizkami, wyjechali z Calabar. 28 marca 2006r. sam eksdyktator przepadł bez wieści. 58-letni Taylor został zatrzymany 29 marcu 2006r. w Freetown.Taylor został przekazany w ręce Specjalnego Trybunału dla Sierra Leone z siedzibą w Hadze. Zostało mu postawionych kilkanaście zarzutów za zbrodnie przeciw ludzkości, zbrodnie wojenne oraz inne poważne pogwałcenia międzynarodowego prawa humanitarnego, których dopuścił się podczas konfliktu w Sierra Leone. Gdy sędziowie Trybunału trzy lata temu formułowali akt oskarżenia, nikt nie wierzył, że Taylor kiedykolwiek zostanie złapany. Po Slobodanie Miloševicu jest to drugi przywódca państwa, któremu postawione zostały tego typu zarzuty od czasów procesu w Norymberdze. Data rozpoczęcia procesu została wyznaczona na 7 kwietnia 2007 roku. /A.N. 30.03.07/

[edytuj] Ustrój i podział administracyjny

Sierra Leone jest republiką w której obowiązuje system wielopartyjny, a władzę wykonawczą sprawuje wybierany co 5 lat prezydent. Kieruje on też Radą Ministrów. Jednoizbowy parlament składa się ze 124 posłów. 112 z nich wybieranych jest razem z prezydentem, pozostali zaś to najważniejsze osoby w państwie. Prawa człowieka oraz wolność wyznania są respektowane.

Sierra Leone podzielone jest na 4 prowincje:

	Prowincje Sierra Leone
	Północna \| Południowa \| Wschodnia \| Terytorium Zachodnie

13 dystryktów:

	Dystykty Sierra Leone
	Bo \| Bombali \| Bonthe \| Kailahun \| Kambia \| Kenema \| Koinadugu \| Kono \| Moyamba \| Port Loko \| Pujehun \| Tonkolili \| Zachodni Dystrykt Rolny \| Zachodni Dystrykt Miejski

[edytuj] Geografia

Długość geograficzna: 10°-13°W Szerokość geograficzna: 7°-10°N

Za wyjątkiem półwyspu, na którym leży stolica kraju, tereny nadbrzeżne i wyspy Tasso, Banana, Sherbro oraz York stanowią bagniste tereny nizinne pokryte namorzynami. Reszta kraju to w większości wyżynny, pagórkowaty płaskowyż (ok. 300 m n.p.m.) pokryty lasami, w części wschodniej znajdują się góry z najwyższym szczytem - Loma Mansa (1948 m n.p.m)

Klimat równikowy wilgotny z porą deszczową od maja do grudnia i z odpadami sięgającymi 3400 mm w skali roku.

Największe rzeki: Mano i Moro.

Główne miasta to stolica Freetown oraz Koindu, Bo, Kenema i Makeni.

Granice mają łączną długość 958 km. Z tego z Gwineą 652 km i z Liberią 306 km. Linia brzegowa ma 402 km.

[edytuj] Gospodarka

Sierra Leone jest najbiedniejszym krajem na świecie. Swoją gospodarkę opiera prawie wyłącznie na wydobyciu diamentów. Obecne są też złoża innych minerałów, takich jak tytan, rutyl, boksyty. Około dwóch trzecich ludności żyje z rolnictwa i rybołówstwa, jednak te dziedziny, podobnie jak cała gospodarka i infrastruktura są bardzo słabo rozwinięte. Winę za to ponosi (zakończona już) dziesięcioletnia wojna domowa. Rozwój gospodarczy zależy od utrzymania pokoju oraz od nieustannej pomocy z krajów bogatszych.

PKB na mieszkańca 580 USD (2002)

68% populacji żyje poniżej granicy ubóstwa.

[edytuj] Ludność

Zmiana ludności Sierra Leone w latach 1961 2003

W Sierra Leone żyje około 20 plemion, które stanowią 90% populacji. Najważniejsze z nich to Temne na północy i Mende w centrum i na południu. Resztę mieszkańców stanowią Kreole, Azjaci i potomkowie angielskich kolonizatorów.

Angielski jest językiem urzędowym, jednak posługuje się nim mniejszość, większość natomiast używa języków plemiennych. Dominującą religią jest islam (60%), wierzenia miejscowe wyznaje 30% populacji, a chrześcijaństwo 10%. Sierra Leone ma najwyższy na świecie wskaźnik zgonów podczas porodów oraz zgonów kobiet w ciąży.

Średnia długość życia w latach: kobiety: 45,5; mężczyźni: 40,3.