Państwa Osi
Z Wikipedii
Państwa Osi – kraje należące do jednego obozu działań wojennych, walczące przeciw aliantom podczas II wojny światowej. Nazwa "oś" pochodzi od zwyczajowej nazwy nadanej sojuszowi III Rzeszy, Włoch oraz Japonii. W okresie ich największego panowania terytoria państw Osi obejmowały duże części Europy, Azji, Afryki i wysp Oceanu Spokojnego. Mimo tego II wojna światowa zakończyła się całkowita klęską państw Osi. Podobnie jak u aliantów, liczba państw Osi w czasie wojny zmieniała się – pod koniec wojny znaczna część członków przeszła na stronę sprzymierzonych.
Spis treści |
[edytuj] Powstanie, rozwój i funkcjonowanie bloku państw osi
[edytuj] Początki
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Pakt trzech.
Termin ten został użyty przez Benito Mussoliniego w listopadzie 1936 roku, kiedy mówił on o osi Berlin-Rzym wynikającej z traktatu o przyjaźni podpisanej między Włochami i Niemcami 25 października 1936 roku. Mussolini zadeklarował, że oba kraje będą tworzyć "oś", wokół których inne kraje Europy będą podporządkowane. Traktat został zawarty kiedy Liga Narodów wyraziła znaczny sprzeciw wobec wojny włosko-abisyńskiej. Następnie 22 maja 1939, związek przekształcił się w przymierze, nazwany przez Mussoliniego "paktem stalowym". Pakt został podpisany przez Galleazo Ciano w imieniu strony włoskiej i Joachima von Ribbentropa w imieniu hitlerowskich Niemiec i był rozszerzeniem porozumienia z października 1936. Współpraca wojskowa Niemiec i Włoch rozpoczęła się wraz z hiszpańską wojną domową.
Określenie "państwa Osi" formalnie zaczęło funkcjonować po podpisaniu paktu trzech przez Niemcy, Włochy i Japonię 27 września 1940 roku w Berlinie. Imię włoskie Roberto nabyło nowego znaczenia od anglojęzycznej nazwy tego paktu (Roma-Berlin-Tokyo) trwającej między 1940 a 1945 rokiem. Najpotężniejszymi jej członkami były Niemcy i Japonia. Te dwa narody podpisały również pakt antykominternowski, której celem było uzyskanie światowej hegemonii i przeciwstawienie się komunistom.
[edytuj] Przystąpienie innych państw do paktu trzech
W trakcie spotkania na przełęczy Brenner, do jakiego doszło 4 października 1940 roku, Hitler rozmawiał z Mussolinim na temat przyłączenia do paktu trzech frankistowskiej Hiszpanii. Przedstawił duce swoją wizję układu obejmującego także Francję Vichy. Rozmowa na ten temat była konieczna, ponieważ przystąpienie tych dwóch państw do sojuszu oznaczałoby koniecznosć rezygnacji Włoch z ambicji kontrolowania niektórych terytoriów w Afryce Północnej.
23 października Hitler spotkał się z hiszpańskim dyktatorem, gen. Francisco Franco, w Hendaye. W trakcie rozmów poruszono sprawę przystąpienia Hiszpanii do paktu trzech, jednak Franco wyrażał się jedynie ogólnikowo, unikając jednoznacznych deklaracji. Odmówił także przystąpienia do wojny po stronie Niemiec w styczniu następnego roku, argumentując, ża armia hiszpańska nie jest dostatecznie uzbrojona. Po zakończeniu spotkania Hitler powiedział, że prędzej da sobie wyrwać kilka zębów, niż po raz kolejny będzie rozmawiał z Franco.
W październiku Hitler spotkał się w Montoire z przedstawicielem rząu Vichy, Pierr'em Lavalem. Rozmawiał z nim o możliwych kierunkach polityki niemieckiej - porozumieniu niemiecko-francuskim, skierowanym przeciwko Wielkiej Brytanii lub o dogadaniu się z Wielką Brytanią kosztem Francji. 24 stycznia przywódca III Rzeszy po raz koleiny był w Montoire - tym razem rozmawiał bezpośrednio z przywódcą Francji, marszałkiem Philippe'em Pétainem, domagając się od niego udziału wojsk francuskich i francuskiej floy w działaniach skierowanych przeciwko Wielkiej Brytanii. Pétain w odpowiedzi poruszył kwestię francuskich jeńców wojennych pozostających w niewoli niemieckiej i poinformował Hitlera o obciążeniach Francji związanych z przegraną kampanią.
Więcej sukcesów przywódca III Rzeszy zanotował na południu Europy. Jako pierwsze do paktu trzech przystąpiły Węgry - miało to miejce 20 listopada 1940 roku. Przebywający z wizytą w Berlinie conducator Rumunii, gen. Ion Antonescu, podpisał układ trzech mocarstw 23 listopada. Dzień później do paktu przyłączyła się Słowacja. 1 marca 1941 roku do sojuszu przystąpiła Bułgaria, 25 marca Jugosławia, zaś 15 kwietnia Niezależne Państwo Chorwackie.
[edytuj] Mniejsi sojusznicy Hitlera
Z wielkiej trójki (III Rzesza, Włochy, Cesarstwo Japonii) najwięcej sojuszników miała III Rzesza. Część z tych państw, jak Słowacja, Serbia i Niezależne Państwo Chorwackie, było całkowicie uzależnione od swojego protektora, wyłącznie jemu zawdzięczając swoje istnienie. W znacznie lepszej sytuacji znalazły się Węgry i Bułgaria, które formalnie były niezależne, choć związane z Niemcami sojuszami państwowymi i wojskowymi. Podobnie wyglądała sytuacja Rumunii, jedynego sojusznika III Rzeszy walczącego z ZSRR od pierwszych minut trwania operacji Barbarossa. Zupełnie inaczej wyglądała zaś pozycja Finlandii, która nie zamierzała brać udziału w tej wojnie, niemal całkowicie niezależna od niemieckich wpływów, zotała wciągnięta do wojny przez Związek Radziecki, który w pierwszych dniach działań wojennych był tak pewien swojego rychłego zwycięstwa, że postanowił zaatakować kraj zupełnie do tej wojny nieprzygotowany.
Stopień uzależnienia wymienionych państw od III Rzeszy był także związany z ich zasadami ustrojowymi. Wyjątkiem wśród nich była demokratyczna Finlandia. W pozostałych krajach rządy były mniej lub bardziej autorytarne, a im twardsza była dyktatura, tym większe uzależnienie od Niemiec. Z drugiej strony, państwa te mimo tworzenia wspólnego bloku wojskowego, częstokroć były ze sobą skonfliktowane. Przykładowo Węgry miały zbrojny zatarg ze Słowacją i bliski spór o Siedmiogród z Rumunią. Sojusz z Hitlerem stanowił dla Słowacji, Niezależnego Państwa Chorwackiego i Serbii gwarancję egzystencji, a dla Węgier i Rumunii perspektywę odzyskania utraconych terytoriów. Dla Finlandii sprzymierzenie z Niemcami stanowiło gwarancję zachowania niepodległości. Wszystkie te państwa, często bardzo niechętne samej ideologii nazizmu, łączyła obawa, czy nawet strach, przed radzieckim ekspansjonizmem i ideologią komunistyczną. Świeża była pamięć o tragicznym losie republik nadbałtyckich, zagarniętych w chwili, kiedy europejkie demokracje musiały walczyć na polach Francji.
Armie tych państw, które najczęściej miały słabo rozwinięty przemysł, posiadały ograniczone możliwości pozykania uzbrojenia i wyposażenia rodzimej produkcji, były zdane głównie na dostawy z Niemiec. Dość wysoki był poziom wyszkolenia, prowadzonego według niemieckich wzorów, bardzo duży był też zapał do walki. Pod tym względem ci sojusznicy znacznie przewyższali Włochów.
[edytuj] Główne Państwa Osi
Trzy główne państwa Osi, które były pierwotnymi sygnatariuszami paktu trzech:
[edytuj] Nazistowskie Niemcy
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: III Rzesza.
III Rzesza była głównym państwem Osi w Europie. Oficjalnie państwo nosiło nazwę Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich), używano także nazwy Wielka Rzesza Niemiecka (Großdeutsches Reich).
Niemcy były kierowane przez Führera Adolfa Hitlera do ostatnich dni wojny. Po samobójczej śmierci Hitlera funkcję prezydenta Rzeszy objął na sześć dni Karl Donitz.
Na początku II wojny światowej, Niemcy zawierały Austrię, którą włączono w 1938 roku, Sudety, które były częścią Czechosłowacji w 1938 roku. W marcu 1939 roku Hitler wymusił na Litwie oddanie regionu Kłajpedy. Protektorat Czech i Moraw, utworzony w 1939, był de facto częścią Niemiec, chociaż formalnie był autonomicznym czeskim stanem pod niemiecką okupacją.
Niemcy dołączyły dodatkowe tereny podczas II wojny światowej. 2 września 1939 roku, następnego dnia po niemieckiej inwazji na Polskę, pronazistowski rząd Wolnego Miasta Gdańsk zdecydował ponownie połączyć się z Rzeszą. 10 października 1939, po klęsce i zajęciu Polski, Hitler wydał dekrety dotyczące aneksji polskiego korytarza, Zachodnich Prus i Górnego Śląska, które Rzesza utraciła na mocy traktatu wersalskiego. Z reszty kraju utworzono tzw. "Generalne Gubernatorstwo".
Na zachodzie Europy Niemcy dokonały dalszych aneksji po klęsce Francji, Belgii, Holandii i Luksemburga w 1940 roku. Niemcy natychmiast dołączyły utracone po I wojnie światowej rejon Malmedy i pobliskiego Eupen w 1940, pozostawiając resztę kraju pod okupacją. Luksemburg, niezależne wielkie księstwo dawniej związane z Niemcami, formalnie zostało dołączone w 1942 roku. Alzacja i Lotaryngia – regiony przypisywane zarówno Francji jak Niemcom zostały włączone do Rzeszy w 1942 roku. Na Bałkanach, Słowenię zaanektowano w 1941 roku z byłej Jugosławii.
Po niemieckim najeździe na Związek Radziecki w czerwcu 1941 Wielka Rzesza Niemiecka została powiększona o tereny Polski zajęte przez ZSRR w 1939 roku. Inne tereny zajęte przez Niemców były podporządkowane poszczególnym komisariatom lub bezpośrednio wojsku.
Niemcy skapitulowały 8 maja 1945 roku.
[edytuj] Faszystowskie Włochy
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Faszyzm włoski.
Faszystowskie Włochy były drugim, po III Rzeszy, liczącym się europejskim państwem Osi, należącym do Osi w dwóch wcieleniach, oba pod przywództwem II Duce Benito Mussoliniego. Jego pierwsze wcielenie oficjalnie było znane jako Regno d'Italia czyli Królestwo Włoch.
Królestwo Włoch było rządzone przez Mussoliniego w imieniu króla Wiktora Emanuela III. Dodatkowo był cesarzem Abisynii i królem Albanii. Abisynia została zajęta przez włoskie oddziały w 1936 roku i została wcielona do Włoskiej Afryki Wschodniej. Albania została zajęta przez włoskie oddziały w 1939 roku i została połączona "unią personalną" z Włochami, kiedy królowi Włoch zaoferowano albańską koronę. Do kolonii włoskich należały również wyspy Dodekanez na Morzu Egejskim i Libia w Afryce Północnej.
Włochy przystąpiły do wojny 10 czerwca 1940 roku, kiedy to Duce wypowiedział wojnę Wielkiej Brytanii i Francji. W wyniku inwazji na Francję siły włoskie zdobyły dużą część południowej Francji, zmuszając Francuzów do zawarcia pokoju. Następnie Włosi zdobyli część Jugosławi i Grecji, brytyjską Somalię we Wschodniej Afryce i oraz część Egiptu. Ponadto Włochy uczestniczyły w ataku na Związek Radziecki. W 1942, kiedy amerykańskie i brytyjskie siły zajęły kolonie Francji Vichy w Afryce Północnej, włoskie siły wkroczyły do Tunezji dla obrony przed atakiem Sprzymierzonych na Półwysep Apeniński, tym samym rezygnując z podbojów w Afryce.
Drugie wcielenie Włoch oficjalnie znane było jako Repubblica Sociale Italiana czyli Włoska Republika Socjalna. Niepowodzenia włoskie na froncie, w tym klęska w wojnie z Grecją i utrata kolonii w Afryce doprowadziła do podważenia pozycji politycznej Mussoliniego. Po wylądowaniu aliantów na Sycylii został zdymisjonowany przez króla ze stanowiska premiera 25 lipca 1943 roku i aresztowany. Sam król zaczął potajemnie współpracować z aliantami. Kiedy Włochy przeszły na stronę aliantów we wrześniu 1943, 12 września został uwolniony przez spadochroniarzy niemieckich pod dowództwem Otto Skorzeny'ego i później stanął na czele rządu zorganizowanego pod patronatem niemieckim Włoskiej Republiki Socjalnej, tak zwanej Republiki Saló.
[edytuj] Cesarstwo Japonii
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Shōwa.
Japonia była czołowym państwem Osi na Dalekim Wschodzie. Nazwa własna państwa to Dai Nippon Teikoku (大日本帝國) czyli Cesarstwo Wielkie Japonii. Japonia za strefę swoich wpływów uważała Azję Wschodnią oraz Pacyfik. Przyczyną ekspansjonizmu Japonii był brak surowców niezbędnych do kontynuowania rozwoju przemysłowego kraju.
Głową państwa był cesarz Hirohito, który mimo że był otaczany wielką czcią, w rzeczywistości nie odgrywał znaczącej roli w przygotowaniach do wojny. Pełną władze sprawował rząd, przeważnie złożony z nacjonalistycznych polityków lub wojskowych.
Pierwszą zdobyczą Japonii była Korea, którą władała od 1910 roku. W 1931 roku Japończycy podbili Mandżurię i utworzyli tam państwo zależne Mandżukuo (patrz niżej). Liga Narodów potępiła tą agresję, skutkiem czego Japonia postanowiła zrezygnować z członkostwa w Lidze w 1933 roku. 25 listopada 1936 Japonia podpisała z Niemcami Pakt antykominternowski, w celu wspólnej walki z komunizmem.
7 lipca 1937 wybuchła wojna z Chinami. Podobnie jak w Mandżurii wykorzystano zbrojny incydent jako pretekst do rozpoczęcia działań zbrojnych (Incydent na Moście Marco Polo). Mimo zajęcia głównych miast chińskich (w tym chińskiej stolicy Nankin w grudniu 1937), nie udało się zakończyć wojny szybkim zwycięstwem jak podczas pierwszego konfliktu chińsko-japońskiego w latach 1894-1895. II wojna chińsko-japońska będzie trwała aż osiem lat (od 7 lipca 1937 do 9 września 1945 roku) i pochłonie ona ok. 10 milionów ofiar po stronie chińskiej.
W Japonii rozważano nad dwoma kierunkami ekspansji: wojska lądowe chciały uderzyć na ZSRR, zaś marynarką dążyła do podboju Azji Południowej, bogatej w złoża niezbędne do dalszego prowadzenia wojny w Chinach. W październiku 1941 roku premierem mianowano generała Hideki Tojo. Popierał on ścisły sojusz z państwami Osi. 27 września 1940 roku Japonia była jednym z państw które podpisało Pakt Trzech.
7 grudnia 1941 roku Japończycy zaatakowali Pearl Harbor. dając początek wojnie na Pacyfiku. Pod koniec roku 1941 i na początku 1942 siły japońskie podbiją niektóre wyspy Pacyfiku, Filipiny, Indonezję, Malaje, Birmę. Japończycy zagrożą również Indiom i Australii.
Potężna kontrofensywa amerykańska na Pacyfiku oraz ciągłe walki z Brytyjczykami w Birmie, jak również zaciekły opór sił rządowych Czang Kaj-szeka i komunistów Mao Zedonga przyczyniły się do osłabienia japońskiej potęgi. Ostateczny ciosem zadanym Cesarstwu Japonii było zrzucenie bomb atomowych 6 sierpnia na Hiroszimę i 9 sierpnia 1945 na Nagasaki oraz zajęcie Mandżukuo przez wojska ZSRR.
Japonia była ostatnim krajem Osi, który skapitulował ostatecznie 2 września 1945 roku (kapitulacja wojsk japońskich w Chinach – 9 września 1945 roku).
[edytuj] Drugorzędne Państwa Osi
Kilka mniejszych państw formalnie podpisały pakt trzech między Niemcami, Włochami i Japonią w tej kolejności i walczyły przeciw Aliantom:
[edytuj] Węgry
Węgry, kierowane przez admirała Miklosa Horthiego jako regenta, były pierwszym państwem, które przyłączyło się do paktu trzech, podpisanego między III Rzeszą, Japonią i Włochami. Węgry podpisały pakt 20 listopada 1940 roku. Węgry, jako część austro-węgierskiej monarchii były sprzymierzone z Niemcami podczas I wojny światowej. Węgry, podobnie jak Niemcy, jako spadkobierca dawnej monarchii habsburskiej, musiały ponieść konsekwencje przegranej wojny. Na mocy traktatu z Trianon, utraciły ponad 70 procent terytorium przedwojennego. Horthy, węgierski arystokrata i austro-węgierski oficer marynarki, został regentem w 1920, rządząc królestwem wobec braku następcy. Polityka zagraniczna Węgier za panowaniem Horthiego była prowadzona ambitnie, w celu odzyskania terenów utraconych przez wprowadzenie traktatu z Trianon. Rewizja traktatu stała się głównym celem polityki zagranicznej Węgier w okresie międzywojennym i przyczyniła się do zbliżenia z hitlerowskimi Niemcami.
Węgry uczestniczyły w niemieckim podziale Czechosłowacji, podpisały pakt trzech i przez to zostały wynagrodzone przez Hitlera, przywracając kilka terenów zabranych na mocy traktatu Trianon. Polityczne wstrząsy w Jugosławii w 1941 roku, które zagrażały członkostwu w pakcie trzech, doprowadziły do postanowienia podbicia kraju przez Hitlera. Węgry pozwoliły niemieckim oddziałom na przemarsz wojsk w ramach planu Marita. 11 kwietnia 1941 roku, pięć dni po inwazji Niemiec na Jugosławię i zniszczeniu jugosłowiańskiej armii, Węgry uczestnicząc w podziale kraju, zajęły tereny przygraniczne. Wielka Brytania natychmiast zerwała stosunki dyplomatyczne z Węgrami. Węgry nie został zaproszone, do uczestnictwa w niemieckiej inwazji na Związek Radziecki, rozpoczętej 22 czerwca 1941 roku atakami niemieckich, fińskich i rumuńskich sił jak również deklaracją wojny przez Włochy. Ze względów sojuszniczych Węgry wypowiedziały wojnę Związkowi Radzieckiemu pięć dni później 27 czerwca. Ponad 200 000 żołnierzy (wszystkie siły), sformowanych w trzy armie wysłano na front wschodni. Największą i najbardziej uznaną była węgierska II Armia.
26 listopada 1941 roku, Węgry były jednym z 13 sygnatariuszy odnowionego paktu antykominternowskiego w którym były: Niemcy, Japonia, Włochy, Hiszpania, Mandżukuo, Bułgaria, Chorwacja, Dania, Finlandia, Rumunia, Słowacja i reżim Wanga Jingwei w Nankinie.
6 grudnia 1941 roku, Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Węgrom. Kilka dni później, Węgry wypowiedziały wojnę Wielkiej Brytanii i USA. Stany Zjednoczone natomiast wypowiedziały wojnę Węgrom w 1942 roku. Węgierskie oddziały posunęły się daleko w głąb radzieckiego terenu, ale radziecka kontrofensywa w 1943, spowodowała prawie całkowite zniszczenie Węgierskiej II Armii, która walczyła niedaleko Woroneża.
Gdy nastąpiło wejście Armii Czerwonej na terytorium Węgier (październik 1944), Horthy próbował poddać Rosjanom wojsko węgierskie na froncie (alianci zachodni odmówili bowiem przyjęcia odrębnej węgierskiej kapitulacji, co próbował uzyskać admirał). Niemcy, którzy od dawna obserwowali te próby, aresztowali go (po porwaniu syna przez komando pod dowództwem Otto Skorzennego) i wywieźli w głąb Rzeszy. Rządy na Węgrzech formalnie objął przywódca strzałokrzyżowców Ferenc Szálasi, w pełni podporządkowany Rzeszy. Kiedy radzieckie oddziały wchodziły do Budapesztu, Szálasi uciekł do Austrii i w 1946 został ujęty na terenie Niemiec przez Amerykanów i wydany Węgrom gdzie został skazany na śmierć przez Trybunał Ludowy. Wyrok został wykonany w 1946 r. w Budapeszcie.
Węgierska I Armia kontynuowała walkę z Armią Czerwoną nawet po całkowitym zajęciu Węgier. Ostatnie odziały poddały się 8 maja 1945 roku.
[edytuj] Rumunia
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Rumunia podczas II wojny światowej.
Rumunia, pod rządami króla Michała I i wojskowym rządem Iona Antonescu, przyłączyła się do paktu trzech 23 listopada 1940 roku.
Rumunia stanęła do I wojny światowej w 1916 roku po stronie aliantów ale szybko została podbita przez oddziały z niemieckie, austro-węgierskie i bułgarskie. Rumunia została niemieckim lennikiem na mocy traktatu w Bukareszcie, ale kiedy same Niemcy poniosły klęskę na zachodzie, traktat ten został unieważniony. Wtedy to rumuńskie terytorium zostało znacznie poszerzone w traktacie pokojowym narzuconym Niemcom przez sprzymierzonych.
Związek Radziecki, Węgry i Bułgaria wykorzystały klęskę Francji, do skorygowania traktatów pokoju, zmniejszając terytorium Rumunii. 28 czerwca 1940 roku, Związek Radziecki zajął i dołączył Besarabię i Bukowinę północna. Niemcy zmusiły Rumunię do oddania Siedmiogrodu Węgrom 30 sierpnia 1940 roku. Niemcy również zmusiły Rumunię do oddania Południowej Dobrudży Bułgarii 5 września 1940 roku. Aby przypodobać się Hitlerowi i uzyskać niemiecką ochronę, król Karol II Rumuński wyznaczył generała Iona Antonescu premierem 6 września 1940 roku. Dwa dni później, Antonescu zmusił króla do abdykowania, wprowadził na stanowisko swego młodszego syna Michała na tron i oznajmił siebie Conducător (liderem).
Niemieckie oddziały wkroczyły do kraju w 1941 w celu uzyskania bazy wypadowej do inwazji zarówno na Jugosławię, jak i na Związek Radziecki. Rumunia była również kluczowym dostawcą zasobów, szczególnie ropy i zboża. Rumunia przyłączyła się do inwazji na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 roku. Będąca bazą wypadową, pokryła zapotrzebowanie dla ponad 300 000 żołnierzy – więcej niż jakiekolwiek inna mniejsze państwo Osi. Niemieckie i rumuńskie oddziały szybko zajęły Mołdawię, który ponownie wcielono do Rumunii. Ponadto w czasie wojny z ZSRR rumuńska 3 i 4 armia okupowała teren Odessy. Siły te brały udział także w bitwie o Stalingrad. Gdy Sowieci zatrzymali niemiecki najazd, przeszli do kontrataku i w krótkim czasie zbliżyli się do granic Rumunii. Wraz z wkroczeniem radzieckich oddziałów na terytorium Rumunia przeszła na stronę aliantów 23 sierpnia 1944 roku.
[edytuj] Słowacja
Słowacja za czasów panowania Jozefa Tiso podpisała pakt trzech 24 listopada 1940 roku.
Słowacja została bliskim sprzymierzeńcem Niemiec natychmiast po ogłoszeniu deklaracji niepodległości 14 marca 1939. Weszła do traktatu obronnego z Niemcami 23 marca 1939. Słowackie oddziały dołączyły do niemieckiej inwazji na Polskę. W nagrodę uzyskała kilkanaście polskich gmin w Karpatach.
Słowacja wypowiedziała wojnę Związkowi Radzieckiemu w 1941 i dołączyła do paktu antykominternowskiego. Na Froncie Wschodnim walczyły dwie dywizje Słowackie liczących łącznie 20 000 żołnierzy. W 1942 roku Słowacja wypowiedziała także wojnę Wielkiej Brytanii i Stanom Zjednoczonym.
29 sierpnia 1944 wybuchło antynazistowskie powstanie, które natychmiast zostało stłumione przez Waffen SS i lojalne oddziały słowackie.
Po wojnie, Tiso został powieszony i Słowacja przymusowo wróciła do federacji z Czechami na tych samych zasadach co przed 1938. Odzyskała niepodległość w 1993 roku.
[edytuj] Bułgaria
Bułgaria, pod panowaniem króla Borysa III, podpisała pakt trzech 1 marca 1941 roku. Była wiernym sojusznikiem Niemiec podczas I wojny światowej. Na skutek wojen bałkańskich (1912-1913) Bułgaria utraciła znaczną część terytorium, dlatego też przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw centralnych.
Podobnie jak inne bałkańskie narody, Bułgaria była bliskim sprzymierzeńcem w latach 30 XX wieku. W 1940, zgodnie z traktatem w Krajowie, Niemcy zmusiły Rumunię do oddania południowej Dobrudży na rzecz Bułgarii. W 1941, niedługo po podpisaniu paktu trzech, Bułgaria dołączyła do Niemiec w inwazji na Jugosławię i Grecję. Zaanektowała Vardar Banovinę od Jugosławii i Zachodnią Trację z Grecji. Nie przyłączyła się natomiast do inwazji na Związek Radziecki – jej siły rozlokowano na Bałkanach do walki przeciw miejscowym ruchom oporu.
Kiedy Armia Czerwona zbliżyła się do bułgarskiej granicy, zamach z 9 września 1944 roku doprowadził do utworzenia nowego, prosowieckiego rządu. Wówczas Bułgaria dołączyła do aliantów i wypowiedziała wojnę III Rzeszy. Po wojnie pozwolono jej zatrzymać Południową Dobrudżę.
[edytuj] Jugosławia
Królestwo Jugosławii, pod regencją księcia Paula, było krótko członkiem Osi w 1941 roku.
Książę Paweł podpisał pakt trzech 25 marca 1941 roku, ale po zamachu stanu, zorganizowanym 27 marca 1941 roku przez generała D. Simovicia udał się na na emigrację. Nowy jugosłowiański rząd zadeklarował, że nadal będzie obowiązywał popisany traktat, ale Hitler podejrzewał, że to Anglicy stali za zamachem przeciw księciu Pawłowi, dlatego też postanowił podbić kraj. Niemiecki najazd zaczął się 6 kwietnia 1941 i po dwóch tygodniach oporu, kraj został zajęty. Chorwaccy nacjonaliści oznajmili niepodległość Chorwacji 10 kwietnia 1941 roku nazywając swój kraj "Niezależnym Państwem Chorwackim" i entuzjastycznie dołączyli do Osi. Rząd Serbii został zreorganizowany jako "Narodowy Rząd Ocalenia" pod przywództwem generała Milana Nedicia 1 września 1941 roku. Nedić utrzymywał, że jego rząd był legalnym następcą Królestwa Jugosławii. Jego armia nosiła mundury Królewskiej Armii Jugosłowiańskiej, ale w przeciwieństwie do hojnego traktowania Chorwacji, Niemcy traktowali Serbię Nedicia jako państwo marionetkowe.
Reszta Jugosławii była podzielona między innymi europejskimi państwami Osi. Niemcy zaanektowały Słowenię, Włochy przyłączyły Dalmację, a Albania Czarnogórę. Węgry dołączyły tereny przygraniczne, zaś Bułgaria zajęła Macedonię.
Wewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna Ivana Mihailov'a z radością przyjęła aneksję macedońskiego Vadaru przez Bułgarię. Na początku września 1944 roku, kiedy Bułgaria opuściła Oś i przyłączyła się do aliantów, III Rzesza zaoferowała Mihailovi propozycję, by oznajmić niepodległość Macedonii, ale on odmówił.
[edytuj] Chorwacja
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Niezależne Państwo Chorwackie.
Utworzone 10 kwietnia 1941 roku, nie uznawane przez aliantów Niezależne Państwo Chorwackie (Nezavisna Država Hrvatska lub NDH) było członkiem Osi do końca II wojny światowej. Armia tego państwa walczyła z Niemcami nawet po zajęciu Chorwacji przez Związek Radziecki. Ante Pavelić, chorwacki nacjonalista i jeden z założycieli faszystowskiej organizacji Ustaszów (Ustaše), oznajmił się głową nowego państwa 24 kwietnia 1941 roku.
Pavelic przewodził chorwackiej delegacji w Rzymie. Zaoferował koronę Chorwacji włoskiemu księciu Tomislavowi II. 18 maja, Pavelic podpisał traktat rzymski z Mussolinim, oddając Dalmację Włochom i ustanawiając granice między nimi a Chorwacją. Ponadto w czasie pobytu w Rzymie został przyjęty na prywantej audiencji u papieża Piusa XII.
Pavelić utworzył chorwacką armię (Hrvatsko domobranstvo). Pierwotnie liczyła 16 000 żołnierzy, jednak w czasie wojny liczba ta wzrosła do ponad 130 000. Chorwacka armia posiadała pewne siły powietrzne i flotę, chociaż wielkość floty została ograniczona przez traktat rzymski. Oprócz tych sił, Pavelić dowodził również milicją. Ponadto, wielu Chorwatów zgłaszało się na ochotników do niemieckiego Waffen SS. Chorwacja wypowiedziała wojnę Związkowi Radzieckiemu, podpisała Pakt antykominternowski i wysłała oddziały na front wschodni. Chorwackie oddziały stacjonowały na Bałkanach, zwalczając jugosłowiańską partyzantkę i w ten sposób zwalniając z obowiązków niemieckie i włoskie siły, które mogły być wysłane w ważniejsze miejsca walk.
W czasie istnienia kraju nasilił się terror skierowany głównie przeciwko prawosławnym Serbom oraz Żydom i Cyganom. W trakcie masowych eksterminacji (ludzi wywożono do obozu w Jasenovac lub do Polski), czasie II wojny światowej, na terenie NDH zginęło blisko 350 tys. Serbów, 60 tys. Żydów i 26 tys. Cyganów.
W maju 1945 roku oddziały Josipa Broz Tity położyły kres istnieniu Niepodległego Państwa Chorwackiego.
[edytuj] Inni współwalczący
[edytuj] Finlandia
Finlandia była sojusznikiem Niemiec na wojnie przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Uznana za wroga Bolszewików podczas ostatniej wojny zimowej, Finlandia pozwoliła Niemcom korzystać ze swojego terenu jako bazy dla operacji Barbarossa.
Po przegranej wojnie zimowej w marcu 1940 roku, Finlandia najpierw szukała ochrony u Wielkiej Brytanii, a także neutralnej Szwecji, ale kroki te zostały udaremnione przez radzieckie i niemieckie działania. Finowie, znajdujący się „między młotem a kowadłem”, ostatecznie zdecydowali się na ścisłą współpracę z Niemcami, oznaczającą w praktyce podporządkowanie kraju Hitlerowi. Finowie wierzyli, że uda im się z pomocą Niemców odzyskać utracone tereny po wojnie.
Rola Finlandii w operacji Barbarossa została zawarta w 21 dyrektywie Adolfa Hitlera: "fińska armia będzie mieć za zadanie, zgodnie z postępem niemieckich armii na północnym skrzydle, nawiązywać walkę z jak największą liczbą Rosjan atakując na zachód lub po obu stronach jeziora Ładogi. Finowie powinni zająć również Hanko." Dyrektywa została wydana 18 grudnia 1940 roku, ponad dwa miesiącce przed dotarciem pierwszych sygnałów do Głównego Dowództwa i przywódców Finlandii dotyczącymi ewentualnego ataku na ZSRR.
W maju 1941 roku, na propozycję Niemiec, Finlandia pozwoliła fińskim ochotnikom utworzyć Ochotniczy Fiński Batalion Waffen-SS. Ten batalion, z początkową siłą 1200 żołnierzy, został dołączony do międzynarodowej 5 Dywizji Pancernej SS Wiking. Kolejnych 200 Finów dołączyło do batalionu w czasie walk, w celu uzupełnienia strat.
W ostatnich tygodniach przed operacją Barbarossa, współpraca między Finlandią i Niemcy znacznie się zacieśniła (m.in. nastąpiła wymiana oficerów łącznikowych). 7 czerwca, Niemcy przewiozły dwie dywizje do Laponii. 17 czerwca 1941, Finlandia rozpoczęła pełną mobilizację swoich sił i przesunęła je na granicę z ZSRR. Finlandia ewakuowała cywilów z obszarów przygranicznych.W pierwszych dniach operacji, Finlandia pozwoliła niemieckim samolotom wracającym od bombardowania Leningradu do postoju w fińskich lotniskach przed powrotem do baz macierzystych w Prusach Wschodnich. Ponadto, fińskie okręty podwodne stawiały miny na wodach terytorialnych ZSRR.
W czasie ataku 22 czerwca 1941, Hitler ogłosił, że do Niemiec dołączyła Finlandia i Rumunia. Jednakże Finlandia wypowiedziała wojnę dopiero 25 czerwca, po tym, jak Związek Radziecki zbombardował fińskie lotniska i miasta, w tym średniowieczny zamek w Turku, który został mocno uszkodzony. Sowieci interpretowali współpracę Finlandii z Niemcami jako powód do nalotów. Finlandia odpierała zarzuty, mówiąc, że znów stała się ofiarą radzieckiej agresji.
Finowie nazywają wojnę ze Związkiem Radzieckim wojną kontynuacyjną, ze względu na kontynuację walk fińsko-radzieckich z wojny zimowej. Finowie utrzymują, że ich jedynym celem jest odzyskanie terenu przejętego przez Związek Radziecki po wojnie zimowej, toteż 10 lipca 1941, marszałek Carl Gustaf Mannerheim ogłosił, że celem wojny jest "odpędzenie bolszewików z rosyjskiej Karelii, uwolnienie Karelów i doprowadzenie Finlandii do lepszej przyszłości". Podbój Karelii był marzeniem fińskich nacjonalistów popierających utworzenie tzw. Wielkiej Finlandii.
W sumie, Finlandia zmobilizowała około 475 000 żołnierzy froncie wschodnim przeciw Związkowi Radzieckiemu. Ponadto, około 1 700 ochotników ze Szwecji i 2 600 z Estonii służyło w fińskiej armii. Podobnie wielu szwedzkich ochotników walczyło w Finlandii w wojnie zimowej. Ponieważ Finlandia przyznała schronienie do Żydów - w armii fińskiej był także duży odsetek narodowości żydowskiej.
Dyplomatyczne relacje między Wielką Brytanią i Finlandią zostały zerwane 1 sierpnia 1941, kiedy Anglicy zbombardowali niemiecką armię w fińskim mieście Petsamo. Wielka Brytania wielokrotnie wzywała Finlandię do przerwania swojej ofensywę przeciw Związkowi Radzieckiemu, ale w końcu, 6 grudnia 1941 roku, wypowiedziała wojnę Finlandii. Wojna natomiast nigdy nie została ogłoszona pomiędzy Finlandią a Stanami Zjednoczonymi.
Finlandia podpisała pakt antykominternowski w 1941 roku. W przeciwieństwie do innych państw osi, Finlandia utrzymała siły pod swoim dowództwem i dążyła do osiągnięcia swych celów niezależnie od Niemiec. Dla Finów priorytetem było odzyskanie Karelii. Ówczesny prezydent, Carl Gustaf Mannerheim, odmówił uczestnictwa wojsk fińskich w oblężeniu Leningradu i zaatakowania kolei murmańskiej, stwierdzając, że zajęcie tego miasta nie jest ich głównym celem.
Relacje pomiędzy Finlandią a III Rzeszą były jeszcze bliższe po podpisaniu paktu Ryti-Ribbentrop, w którym został przedstawiony niemiecki warunek dla pomocy zbrojnej i wsparcia lotniczego, ponieważ Sowiecka ofensywa skoordynowana z otwarciem frontu w Normandii groziła Finlandii całkowitą klęską. Porozumienie, podpisane przez prezydenta Risto'a Ryti, ale nigdy nie ratyfikowane przez fiński parlament, zobowiązywało Finlandię do nie szukania oddzielnego pokoju.
Następca Risto Ryti, prezydent Mannerheim, zignorował pakt Ryti-Ribbentrop i otworzył tajne negocjacje z Sowietami. 19 września 1944, Mannerheim podpisał porozumienie ze Związkiem Radzieckim i Wielką Brytanią. Finlandia została zobowiązana, do wycofania niemieckich oddziałów z fińskiego terenu - Finowie byli zmuszeni podjąć działania przeciw wojskom niemieckim w Laponii (wojna lapońska). W 1947 roku, Finlandia podpisała pokój paryski ze Związkiem Radzieckim, Wielką Brytanią i kilkoma państwami należącymi do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów uznającymi działania Finlandii w czasie wojny jako "sojusz z III Rzeszą Niemiecką".
[edytuj] Syjam
Tajlandia (Syjam) była przez pewien czas sojusznikiem Japonii.
Rankiem, 8 grudnia 1941 roku, dzień po ataku na Pearl Harbor, Japonia wkroczyła do Tajlandii. Kilka godzin po napaści, feldmarszałek i premier Luang Pibulsonggram, nakazał przerwanie oporu. 21 grudnia 1941, został podpisany sojusz wojskowy z Japonią, a 25 stycznia Tajlandia wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii i Stanom Zjednoczonym. Tajski ambasador w Stanach Zjednoczonych, Mama Rajawongse Seni Pramoj nie dostarczył kopii deklaracji wojny i chociaż Anglicy odwzajemnili się wypowiedzeniem wojny Tajlandii, to USA tego nie zrobiły, mimo wrogiego nastawienia do tego kraju. 10 maja 1942 roku, tajska Phayap Armia weszła do Birmańskiego Shan. W przeszłości obszar ten był częścią Królestwa Ayutthaya. Granicę między Japońskimi a tajskimi działaniami stanowiła rzeka Saluin. Jednakże, obszar na południe stanu Shan znany jako stan Karen, ojczyzna Karenów, wyjątkowo został zachowany pod japońską kontrolą.
Trzy tajskie dywizje piechoty i jedna dywizja kawalerii, dowodzone przez opancerzone grupy rozpoznania i wsparte siłami powietrznymi, rozpoczęły natarcie 10 maja i rozbiły wycofującą się chińską 93. dywizję. Kengtung, główny cel, został zajęty 27 maja. Wznowiona ofensywa w czerwcu i listopadzie doprowadziła do wycofania się Chińczyków w stronę Yunnan.
Ponieważ wojna przeciągała się, tajskie społeczeństwo z niezadowoleniem zaczęło patrzeć na obecność Japończyków. W czerwcu 1944 roku, Phibun został obalony w zamachu stanu. Nowy cywilny rząd pod panowaniem Khuanga Aphaiwonga usiłował pomóc wzrastającemu ruchowi oporu, równocześnie utrzymując serdeczne relacje z Japończykami.
Ruch Wolnych Tajów został założony już w czasie pierwszych miesięcy wojny. Podobne wolne tajskie organizacje zostały założone w Brytanii i wewnątrz Tajlandii. Królowa Ramphaiphanni była głową państwa, opartą na brytyjskiej organizacji. Z kolei regent Pridi Phanomyong kierował największą grupą, działającą wewnątrz kraju. Walkę z Japończykami wsparło wojsko, Biuro Służb Strategicznych (OSS) i agenci z Force 136, którzy budowali tajne lotniska i obozy szkoleniowe w i poza granicami kraju.
Po wojnie, USA zapobiegło Tajlandię od bycia potraktowanym jako państwo Osi, ale mimo tego Wielka Brytania domagała się trzech milionów ton ryżu jako odszkodowanie oraz powrót obszarów brytyjskich Malajów anektowanych podczas wojny. Ponadto, Tajlandia musiała oddać terytorium brytyjskiej Birmy i francuskich Indochin, które zajęła.
Phibuna oraz jego kilku wspólników oskarżano o popełnienie zbrodni wojennych, głównie za względu na współpracę z władzami osi. Jednak oskarżenia te zostały odrzucone z powodu silnej presji narodu. Opinia publiczna była przychylna do Phibuna, od kiedy zaczął chronić tajskie interesy.
[edytuj] Irak
Irak był przez pewien czas sojusznikiem Osi, walcząc przeciwko Wielkiej Brytanii w 1941 roku.
Dochodząc do władzy 3 kwietnia 1941 roku, nacjonalistyczny rząd irackiego premiera Rashida Ali wyrzekł się brytyjsko-irackiego traktatu z 1930 roku i zażądał zamknięcia brytyjskich baz wojskowych na terenie kraju. Premier szukał poparcia wśród III RZeszy, Włoch i Francji Vichy w usunięciu brytyjskich sił z Iraku.
Walka pomiędzy irackimi a brytyjskimi siłami rozpoczęła się 18 kwietnia 1941 roku w brytyjskiej bazie lotniczej nad jeziorem Habbaniya. Państwa Osi wysłały dwa dywizjony, jeden od niemieckiej Luftwaffe, zaś drugi od Królewskich Sił Powietrznych Włoch. Niemcy i Włosi wykorzystały francuskie bazy w Syrii, doprowadzając do walki między brytyjskimi a francuskimi siłami w Syrii. Dowódcą wydzielonych jednostek Luftwaffe, które miały pomóc irackim rebeliantom, został Oberst Werner Junck. Tak zwane Sonderkommando Junck składało się z siedmiu bombowców He 111, czternastu ciężkich myśliwców Me 110 oraz 20 samolotów transportowych Junkers Ju 52.
W maju 1941, Mohammad Amin al-Husayni - Mufti Jerozolimy i sojusznik Rashida, ogłosił "świętą wojnę" przeciwko Wielkiej Brytanii i wezwał Arabów na całym Bliskim Wschodzie, by stanąć do walki przeciw Brytyjczykom. 25 maja 1941, Hitler wydał rozkaz nr 30, zwiększając niemieckie działania na Bliskim Wschodzie: "Arabski Ruch Niepodległościowy na Bliskim Wschodzie jest naszym naturalnym sojusznikiem przeciwko Anglii. W związku z tym szczególne znaczenie ma pomoc w wyzwoleniu Iraku... Dlatego zdecydowałem się wysłać siły na Bliski Wschód, aby wesprzeć Irak".
Hitler wysłał niemieckie powietrze i siły pancerne do Libii, tworząc Afrika Korps, by przeprowadzić niemiecko-włoską ofensywę przeciwko Anglikom w Egipcie, Palestynie i Iraku.
Iracki wojskowy opór zakończył się 31 maja 1941 roku. Rashi Ali i jego sojusznicy uciekli do Persji, później do Turcji, Włoch i w końcu do Niemiec, gdzie Ali został mile przyjęty przez Hitlera jako głowa irackiego rządu na emigracji.
W audycjach radiowych z Berlina, Mufti nawoływał do dalszej walki przeciwko Zjednoczonemu Królestwu i pomocy siłom niemiecko-włoskim. Ponadto na Bałkanach przyjmował muzułmańskich ochotników do Waffen SS.
Nowi przywódcy Iraku przyjęli brytyjskie żądania w sprawie tranzytu wojsk i zaopatrzenia. Przez Irak szła część pomocy amerykańskiej dla Związku Radzieckiego w ramach umowy Lend-Lease. Irak wypowiedział wojnę państwom Osi w styczniu 1942 roku.
[edytuj] Państwa zależne od Niemiec
[edytuj] Francja Vichy
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Rząd Vichy.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wolna Francja.
16 czerwca 1940 Pétain został ostatnim premierem Fracuskiej III Republiki, ponieważ francuski opór na niemiecką inwazję powoli zaczął się załamywać. Pétain natychmiast poprosił o zawieszenie broni z Niemcami i sześci dni później, 22 czerwca 1940, jego rząd zakończył negocjacje z Hitlerem. Warunkiem pokoju było zajęcie w przybliżeniu 2/3 terytorium Francji, wraz ze stolicą. Pétain mógł utrzymać armię 100 000 żołnierzy, do obrony pozostałej, wolnej części kraju. Ta liczba nie obejmowała ani armii kolonialnej ani francuskiej floty.
Relacje między Francją a Wielką Brytanią szybko uległy pogorszeniu. W obawie, że potężna flota francuska mogłaby przejść na stronę niemiecką, Wielka Brytania przeprowadziła kilka morskich ataków, głównie przeciw algierskiemu portowi Mers el-Kebir 3 lipca 1940 roku. Niemiecka propaganda ukazywała te działania jako absolutna zdrada francuzów przez ich byłych sojuszników. Francja zerwała relacje z Wielką Brytanią po ataku i rozważała wypowiedzenie wojny.
10 lipca 1940, Pétain przez liczne głosy Zgromadzenia Narodowego, skutecznie utworzył rząd Vichy. Nazwa tego kolaborującego z okupantem rządu pochodzi od jego siedziby - miasta Vichy. Kolaboracja obejmowała organizowanie deportacji Żydów, a także walka z francuskim ruchem oporu. Rząd Vichy pomagał także Japończykom w Indochinach. Stany Zjednoczone uznawały rząd kolaboracyjny Vichy do 1942 roku.
We wrześniu 1940 roku, Francja Vichy bezskutecznie oparła się japońskiemu najazdowi na kolonie w Indochinach. Pod koniec 1941, Wietnam stał się bazą do japońskich najazdów na Tajlandię, Malaje i Borneo.
Wielka Brytania wyraziła zgodę francuskiemu generałowi Charlesowi de Gaulle wraz z ruchem Wolnych Francuzów w Londynie na zdobycie imperium kolonialnego w Afryce. 26 września 1940, de Gaulle prowadził atak sił Sprzymierzonych na port Dakar we Francuskiej Afryce Zachodniej. Siły Pétaina odpowiedziały ogniem i po dwóch dniach ciężkiej walki siły de Gaulle'a zostały odparte. Opinia publiczna we Francji została jeszcze bardziej oburzona, co spowodowało zacieśnianie stosunków Francji Vichy z III Rzeszą.
Sprzymierzone siły zaatakowały Syrię i Liban w 1941 roku, gdy rząd Vichy w Syrii pozwolił Niemcom do wsparcia irackiego buntu przeciw Anglikom. W 1942 roku, alianci również zaatakowali francuską kolonię na Madagaskarze.
Francja Vichy nie została bezpośrednio zamieszana w wojnie w Europie Zachodniej. Mimo tego prawie 7 000 ochotników dołączyło się do Legionu Ochotników Francuskich przeciw Bolszewizmowi (LVF) od 1941 do 1944, natomiast od 1944 do 1945 z 7 500 osób utworzono dywizję Charlemagne, oddział Waffen-SS. Zarówno LVF, jak i dywizja Charlemagne walczyły na froncie wschodnim. Hitler nigdy nie zgodził się na to, aby Francja mogłaby zostać pełnoprawnym wojskowym sojusznikiem. Stale zapobiegał powiększaniu się wojskowych sił Vichy.
Oprócz współpracy politycznej, współpraca Vichy z Niemcami w zasadzie opierała się na przemyśle. Francuskie fabryki dostarczały dużą ilość sprzętu wojskowego dla niemieckich sił zbrojnych.
W listopadzie 1942, francuskie oddziały Vichy krótko odpierały lądowanie Sprzymierzonych oddziałów we francuskiej Afryce Północnej (Operacja Torch). Admirał François Darlan negocjował zawieszenie broni z aliantami. Hitler zrewanżował się Francuzom, rozkazując niemieckim siłom zajęcie wolnej strefy w środkowej i południowej Francji. Francuskie wojsko w Afryce podporządkowało się Darlanowi, ale niektóre oddziały dołączyły do niemieckich sił w Tunezji.
W 1943 władze Vichy w Afyce Północnej doszły do porozumienia z Wolnymi Francuzami w sprawie ustanowienia tymczasowego francuskiego rządu w Algierze, znanym jako Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego (CFLN) początkowo z Giraudem jako dowodzącym wojskiem i de Gaullem jako szefem rządu. CFLN został uznany przez Wielką Brytanię, ZSRR i Stany Zjednoczone 26 sierpnia. CFLN tworzył nowe oddziały, reorganizował, szkolił, wyposażał i zaopatrywał francuskie wojsko pod alianckim nadzorem.
Chociaż rząd Vichy kontynuował działanie we Francji do końca 1944, to jednak powoli przestał się liczyć. W związku z lądowaniem w Normandii Vichy utraciło kontrolę nad całym terytorium oraz siłami wojskowymi, za wyjątkiem sił stacjonujących w Indochinach.
[edytuj] Włoska Republika Socjalna
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Włoska Republika Socjalna.
Po upadku Włoch w 1943 roku i aresztowaniu Benito Mussoliniego, Niemcy postanowili przywrócić władze lojalnym faszystom. Dlatego odbili Mussoliniego w spektakularnym ataku przeprowadzonym przez niemieckiego spadochroniarza Ottona Skorzenego i w bezpiecznym, bo dalekim od linii frontu, miejscu za jakie uznali miejscowość Salo, proklamowali Włoską Republikę Socjalną.
Została uznana przez niewiele państw. Republika Salo, jak często nazywano to quasi-państwo, było w całości zależne od Niemiec mimo, że rządy oficjalnie sprawował tam Benito Mussolini. Po jego odbiciu przeprowadzono procesy tych, którzy zagłosowali za usunięciem duce od władzy po lądowaniu Aliantów na Sycylii (wśród nich stracony Galleazo Ciano, zięć Mussoliniego). RSI (skrót od włoskiej nazwy) nie odegrała większej roli militarnej. W miarę posuwania się aliantów na północ, faszyści mieli coraz mniejsza władzę. Spowodowało to wybuch powstania na terenie Republiki. Za jej koniec uznaje się śmierć Mussoliniego.
[edytuj] Serbia (reżim Nedicia)
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Serbia Nedicia.
Serbski generał Milan Nedić utworzył 1 września 1941 roku na okupowanej przez Niemcy Serbii Rząd Ocalenia Narodowego. Nedić pełnił funkcję premiera w rządzie marionetkowym, który uznawał byłego jugosłowiańskiego regenta, Księcia Paula za głowę państwa.
Siły zbrojne Nedicia nosiły mundury Królewskiej Armii Jugosłowiańskiej. Siły Nedicia walczyły z Niemcami przeciw jugosłowiańskim partyzantom. W przeciwieństwie do innych sojuszników Hitlera, którzy wysłali swe siły do walki ze Związkiem Radzieckim, oddziały Nedicia zostały ograniczone do pełnienia obowiązków jedynie na terenie swojego kraju.
W czasie wojny w Serbii powstało kilka obozów koncentracyjnych. W 1942 roku po antysemickich pochodach w Belgradzie miasto zostało ogłoszone Judenfrei, czyli strefą wolną od żydów. Ponadto na terenie Serbii utworzono Gestapo.
[edytuj] Czarnogóra (reżim Drljevic'a)
Lider czarnogórskich federalistów, Sekula Drljevic utworzył Tymczasowy Komitet Administracyjny Czarnogóry 12 lipca 1941 roku. Komitet pierwotnie współpracował z Włochami, przez co w nagrodę w czerwcu 1941 r. został liderem Niepodległego Państwa Czarnogóry – faszystowskiej marionetki Mussoliniego.
Czarnogórski federalista Drljevic walczył w wojnie domowej obok sił Osi przeciw jugosłowiańskim partyzantom i Czetnikom.
W październiku 1941, Drljević został deportowany z Czarnogóry i w 1944 roku, utworzył on Radę Państwową Czarnogóry w Niezależnym Państwie Chorwackim. Rada ta spełniała funkcję rządu na emigracji.
[edytuj] Państwa zależne od Japonii
W czasie II wojny światowej Cesarstwo Japonii na podbitych terytoriach utworzyło wiele państw i rządów marionetkowych, poczynając od utworzenia państwa Mandżukuo w 1932 roku. Powstanie kolaboracji pod okupacją japońską wiązało się z planami utworzenia tzw. "strefy współdziałania i dobrobytu". Miała ona służyć Japończykom w podporządkowaniu sobie terenów bogatych w surowce, niezbędne do dalszego prowadzenia wojny na Pacyfiku.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kolaboracja pod okupacją japońską podczas II wojny światowej.
[edytuj] Mandżukuo
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Mandżukuo.
Mandżukuo był japońskim państwem marionetkowym w Mandżurii, północno-wschodnim regionie Chin. Na czele Mandżukuo Japończycy postawili ostatniego chiński władcę z dynastii Qing – Pu Yi, który dysponował ograniczoną władzą. Faktycznie kontrolowane było przez japońskie wojsko, w szczególności Armię Mandżurską. 18 września 1931 doszło do tzw. incydentu mukdeńskiego, prowokacji, za którą odpowiadała Armia Kwantuńska. Dzięki zaskoczeniu Japończycy zajęli Mandżurię. Niepodległość Mandżukuo została ogłoszona 18 lutego 1932 roku . Państwem oficjalnie rządził Pu Yi, od 1932 jako prezydent, a od 1934 roku jako cesarz. Dwudziestu trzech z osiemdziesięciu członków Ligi Narodów uznało nowe państwo, ale sama Liga zadeklarowała w 1934, że Mandżuria legalnie pozostanie częścią Chin, potwierdzając tym samym wycofanie Japonii z Ligi. Niemcy, Włochy i Związek Radziecki uznawały Mandżukuo. Państwo również zostało uznane przez Kostarykę, Salwador i Watykan. Ponadto, rząd Mandżurski uznawały również rządy innych sojuszników Japonii i jej marionetki m.in. Mengjiang, birmański rząd Ba Maw, Tajlandii, reżim Wang Jingwei i indyjski rząd Subhas Czandra Bose.
Armia Mandżukuo dysponowała 200 000 - 220 000 żołnierzy, według szacowań radzieckiego. Armia Mandżukuo obsadziła wojskiem Manchukuo pod rozkazem japońskiej Armii. Flota Mandżukuo, zawierająca flotę rzeczną i przybrzeżną obronę, byli pod bezpośrednim rozkazem Japońskiej Trzeciej Floty. Straż Królewska Mandżukuo, licząca 200 żołnierzy, była pod rozkazem cesarza i służyła głównie jako jego ochrona.
Po sowieckiej inwazji 1945 na Mandżukuo, państwo to przestało istnieć i po okupacji radzieckiej wróciło do Chin.
[edytuj] Mengjiang
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Mengjiang.
Mengjiang (alternatywnie zapisywane jako Mengchiang) był utworzonym w Mongolii Wewnętrznej państewkiem, w pełni zależnym od Japonii. Państwo to rządzone było przez księcia Demchugdongruba, mongolskiego arystokratę wywodzącego się od Czyngis-chana, ale faktycznie kontrolowane było przez japońskie wojsko. Niepodległość Mengjiang została ogłoszona 18 lutego 1936 roku, w wyniku zajęcia tego terytorium przez Japończyków.
Wewnętrzni Mongołowie mieli liczne skargi przeciwko chińskiemu rządowi w Nankinie. Najbardziej chodziło tu o politykę nieograniczonej migracji Chińczyków do tego ogromnego regionu, w której przeważały otwarte równiny i pustynie. Kilku młodych książąt Wewnętrznej Mongolii widziało w zajęciu ich kraju przez Japonię dogodną szansę na zdobycie Zewnętrznej Mongolii od Związku Radzieckiego. Japonia utworzyła Mengjiang, by wykorzystać napięcia między etnicznymi Mongołami i centralnym rządem Chin, który teoretycznie rządził Wewnętrzną Mongolią. Japończycy, dzięki utworzeniu mongolskiego sojusznika w Azji, mieli nadzieję na zdobycie całej Mongolii od Związku Radzieckiego. Kiedy wszystkie rządy marionetki Chin zostały zjednoczone pod rządem Wang Jingwei w marcu 1940, Mengjiang utrzymał swoją oddzielną tożsamość jako autonomiczna federacja. Chociaż pod mocną kontrolą japońskiej Armii Imperialnej, która zajęła teren, książę Demchugdongrub miał swoją własną armię, która była, teoretycznie, niezależna.
Mengjiang upadło w 1945 roku w wyniku klęski Japonii i najazdu ZSRR oraz mongolskiej Armii Czerwonej. Przeważające radzieckie siły posunęły się do Wewnętrznej Mongolii, napotykając na niewielki opór jedynie ze strony mongolskiej kawalerii, która, podobnie jak reszta armii, szybko została zniszczona.
[edytuj] Birma (reżim Ba Maw)
Birmański nacjonalistyczny lider Ba Maw utworzył japońską marionetkę w Birmie 1 sierpnia 1942 roku, po tym, jak japońska armia przejęła kontrolę nad Birmą od Wiekiej Brytanii. Reżim Ba Maw zorganizował Birmańską Armię Wyzwoleńczą (później przemianowaną na Birmańską Armię Narodową), dowodzoną przez Aung Sana.
[edytuj] Filipiny (druga Republika)
José Paciano Laurel y García był prezydentem Drugiej Republiki Filipin, japońskiej marionetki utworzonej na Filipinach w 1942 roku. W 1943, filipińskie Zgromadzenie Narodowe zadeklarowało, że Filipiny są niezależną republiką i wybrało Laurela jako prezydenta. Druga Republika upadła wraz z japońską kapitulacją. Laurel został zatrzymany i oskarżony o zdradę rządu USA, ale został objęty amnestią i kontynuował działalność polityczną, zdobywając miejsce w filipińskim senacie.
[edytuj] Chiński Rząd Narodowy (reżim Wanga Jingwei)
Państwo to istniało przez krótki czas. Zostało założone 29 marca 1940 przez Wanga Jingwei, który został szefem wspieranego przez Japonię marionetkowego państwa z siedzibą w Nankinie. Podczas drugiej wojny chińsko-japońskiej, Japonia ruszając ze swoich baz w Mandżurii, zajęła dużą część Wschodnich i Centralnych Chin. Rząd w Nankinie powstał w wyniku połączenia m.in. Tymczasowego Rządu Republiki Chin w Pekinie ze Zreformowanym Rządem Republiki Chin w Nankinie.
Rząd w Nankinie nie miał żadnej prawdziwej władzy i jego główna rola miała służyć jako propagandowe narzędzie dla Japończyków. Rząd w Nankinie zawarł porozumienie z Japonią i Mandżukuoo, podpisał pakt antykominternowski w 1941 oraz wypowiedział wojnę Stanom Zjednoczonym i Wielkiej Brytanii 9 stycznia 1943 roku. Ponadto kolaborancki rząd uznał Pu-Yi za prawowitego władcę Mandżukuo.
Z początku rząd Wanga miał napięte stosunki z Japończykami. Japonia naciskała na reżim aby ten przyjął postawę nacjonalistyczną. Powielanie symboli Kuomintangu prowadziło do częstych konfliktów z Japończykami - przykładem jest chociażby przejęcie flagi od Republiki Chin.
Pogarszająca sytuacja Japonii od 1943 roku ukazywała fakt, że większą rolę w obronie zajętych części Chin spełniała Armia Nankińska niż sama armia japońska. Armia Nankińska nieustannie walczyła przeciwko komunistycznej Nowej Czwartej Armii.
Jingwei Wang zmarł w klinice tokijskiej 10 listopada 1944. Jego następcą został Chen Gongbo. Chen miał jednak zbyt słaby wpływ - faktycznym następcą Wanga okazał się Fohai Zhou, burmistrz Szanghaju.
9 września 1945, w związku z klęską Japonii w II wojnie światowej, państwo poddało się generałowi On Yingqin - sprzymierzeńcowi Czang Kaj-szeka. Generałowie Armii Nankińskiej szybko zadeklarowali przymierze z Generalissimusem i zostali zobowiązani do oparcia się komunistom. Gongbo Chen został schwytany i stracony w 1946 roku.
[edytuj] Indie (Tymczasowy Rząd Wolnych Indii)
Prowizoryczny Rząd Wolnych Indii był gabinetem cieni prowadzonym przez Subhasa Czandra Bosego, indyjskiego nacjonalistę, który porzucił pokojowe metody Gandhiego dla osiągnięcia niepodległości. Państwo to istniało jedynie na terytoriach poddanych japońskiej kontroli.
Były prezydent Indyjskiego Kongresu Narodowego, Bose został zatrzymany przez indyjskie władze na początku II wojny światowej. W styczniu 1941 roku, po ucieczce z więzienia, przedostaniu się do Niemiec a następnie do Japonii, utworzył Indyjską Armię Wyzwoleńczą, złożoną głównie z indyjskich więźniów. Powstała Niezależna Liga Indyjska, która - idąc za europejskim przykładem - wezwała do tworzenia Indyjskiej Armii Wyzwoleńczej, w której szeregach znaleźli się hinduscy emigranci i jeńcy z armii brytyjskiej, wzięci do niewoli przez Japończyków. Wkrótce armia liczyła już ok. 40 tys. żołnierzy. Kierownictwo rządu i armii objął przybyły właśnie Bose, dzięki poparciu japońskiego premiera gen. Hideki Tojo.
21 października 1943 r. zdecydował się on na ogłoszenie powstania Tymczasowego Rządu Wolnych Indii z sobą na czele (objał on także funkcje ministra wojny i Naczelnego Wodza). Nowy gabinet emigracyjny - oficjalnie uznany przez 9 państw (Japonię, Birmę - reżim Ba Maw, Chorwację, Niemcy, Filipiny, Nankingowskie Chiny, Mandżukuo, Włochy, Syjam) natychmiast wypowiedział wojnę Wielkiej Brytanii i Stanom Zjednoczonym, a w lutym 1944 r. rozpoczął działania wojenne przeciw Brytyjczykom na terenie Birmy. Pod jurysdykcję rządu Bosego, którego tymczasową siedzibą została birmańska stolica Rangun, oddano należące do Indii wysepki w Zatoce Bengalskiej – Andamany i Nikobary, zajęte właśnie przez Japończyków.
Działania wojenne hinduskiej armii toczyły się ze zmiennym szczęściem. W marcu 1944 r. rozpoczęta ofensywa w północnych Indiach była dla Brytyjczyków całkowitym zaskoczeniem i umożliwiła głębokie wbicie się w terytoria indyjskie. Zajęte ziemie oddano pod zarząd Bosego, który ogłosił tymczasową stolicą Indii miasto Imphal w nadgranicznym okręgu Manipur i zachęcał do dalszego marszu na Delhi. Ostatecznie na wiosnę 1945 r. wyczerpane długotrwałymi walkami i zdziesiątkowane tropikalnymi chorobami oddziały poniosły klęskę w Rangun, w wyniku czego miasto zostało zajęte przez Brytyjczyków, a kolaboranckie państwo indyjskie przestało istnieć.
[edytuj] Wietnam
Królestwo Wietnamu było krótkotrwałym japońskim stanem marionetkowym, które trwało od 11 marca do 23 sierpnia 1945.
W 1940 r. Japończycy, idąc śladem swych niemieckich sprzymierzeńców w Europie, zajęli francuskie prowincje (Indochiny) w Azji. I podobnie jak Niemcy, zostawili w spokoju francuską administrację kolonialną. Taki stan rzeczy utrzymał się do 9 marca 1945, kiedy to Japończycy oficjalnie przejęli władzę w tej prowincji. Wkrótce po tym, cesarz Bao Dai unieważnił traktat z Francją z 1884 roku, a Tran Trong Kim, historyk, stał się prezesem rady ministrów.
W 1945 Wietnam nawiedziła klęska głodu, która spowodowała falę sprzeciwu wobec Francji, a co za tym idzie w krótkim czasie ogłoszenie niepodległości.
[edytuj] Państwa zależne od Włoch
[edytuj] Albania
Albania była włoską marionetką, połączona unią personalną z Włochami pod panowaniem Wiktora Emanuela III, którego pełny tytuł brzmiał: Król Włoch i Albanii, Imperator Etiopii. Albania była częścią Nowego Imperium Rzymskiego wymyślonego przez włoskiego dyktatora, II Duce, Benito Mussoliniego.
Albania była zależna od Włoch już od I wojny światowej, kiedy to została zajęta przez Włochy jako "protektorat" zgodnie z paktem londyńskim. Włoskie oddziały wycofały się po wojnie, ale w latach 20 i 30 XX wieku, Albania ponownie stawała się coraz bardziej zależna od Włoch. Albańskie rządy i gospodarka były uzależnione od włoskich pożyczek, włoskie osadnictwo nabierało tempa, zaś albańska armia była szkolona przez włoskich instruktorów. Europa, przejęta sprawą aneksji Czechosłowacji przez Niemcy, nie spoglądała na poczynania Włoch, które przecież stanowiły po III Rzeszy główną siłę w Europie. W tym czasie Mussolini wysłał ultimatum do albańskiego Króla Ahmeda Zogu. 25 marca, 1939 roku żądając od niego przyłączenie się Albanii do Włoch jako protektorat. 7 kwietnia włoskie oddziały wylądowały w Albanii. Zogu, jego żona i nowonarodzony syn natychmiast uciekli do Grecji. Pięć dni po najeździe, 12 kwietnia, albański parlament poprzez głosowanie postanowił usunąć dotychczasowego króla i przyłączyć do Włoch w "unii personalnej", oferując albańską koronę Wiktorowi Emanuelowi III. Parlament wybrał największego właściciela ziemskiego Albanii, Shefqet Bey Verlaciego, na premiera. Ponadto, Verlaci służył jako głowa państwa przez pięć dni, dopóki Wiktor Emanuel III formalnie nie przyjął albańskiej korony na uroczystości w Kwirynale w Rzymie. Król Włoch wyznaczył generała-porucznika Francesco Jacomoni do reprezentowania go w Albanii jako wicekróla.
15 kwietnia 1939 roku, Albania wycofała się z Ligi Narodów, którą Włochy opuściły w 1937 roku. 3 czerwca 1939, albańskie ministerstwo spraw zagranicznych zostało przyłączone do włoskiego ministerstwa, a dotychczasowy minister, Xhemil Bej Dino, został włoskim ambasadorem.
Albańskie wojsko było pod włoskimi rozkazami i formalnie zostało przyłączone do włoskiej armii w 1940 roku. Dodatkowo włoskie Czarne Koszule utworzyły cztery legiony albańskiej milicji.
Albania wraz Włochami wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii i Francji 10 czerwca, 1940 roku. Albania służyła jako baza dla włoskiego najazdu Grecji w 1941, a albańskie oddziały uczestniczyły w greckiej kampanii. W 1941 roku albański protektorat został powiększony przez aneksję Kosowa z byłej Jugosławii. Wiktor Emanuel III jako "Król Albanii" wypowiedział wojnę Związkowi Radzieckiemu w 1941 roku i Stanom Zjednoczonym w 1942 roku. Ponadto pewna ilość ochotników służyła w 21 Dywizji SS Skanderbeg.
Wiktor Emanuel III abdykował jako król Albanii w 1943 roku, kiedy Włochy opuściły Oś, by dołączyć się do koalicji przeciw Niemcom. W latach 1943-1944 w kraju zaczyna działać silna partyzantka zdominowana przez komunistów. Albania, mając silny ruch oporu, oparła się Faszystom, przez co była pierwszym stanem, której udało uwolnić się od nazistowskich Niemiec. 28 listopada 1944 Albania ogłoszona została republiką ludową, władzę przejęła komunistyczna APP kierowana przez Envera Hodżę.
[edytuj] Etiopia
Etiopia była włoską marionetką od 1936 roku, kiedy to Mussolini po zajęciu kraju (zobacz: wojna włosko-abisyńska) ogłosił króla Wiktora Emanuela III cesarzem Etiopii. Na początku II wojny światowej, Etiopia została zjednoczona z włoskimi koloniami Erytrei i Somalii, tworząc tym samym Włoską Afrykę Wschodnią (Africa Orientale Italiana), która była rządzona przez włoskiego wicekróla w imieniu króla Włoch. Na tym terytorium w czasie wojny znajdowało się 91,000 włoskich żołnierzy oraz około 200 000 żołnierzy tubylczych. Włoski generał Guglielmo Ciro Nasi dzięki tym oddziałom podbił brytyjską Somalię w 1940 roku. Jednakże w 1941 roku, Włosi, na skutek kontrofensywy Brytyjczyków, utracili kontrolę nad swoją kolonią w Afryce.
