Regaty o Puchar Ameryki
Z Wikipedii
| Puchar Ameryki (America's Cup) | |
| Akwen | różny, wyznacza obrońca |
| Trasa | trójkąt olimpijski, ok. 24 Mm |
| Klasy | IACC |
| Pierwsza edycja | 22 sierpnia 1851 |
| Ostatnia edycja | 2003 |
| Aktualny zwycięzca |  Alinghi |
Regaty o Puchar Ameryki (America's Cup) – najstarsza rozgrywana po dziś dzień impreza sportowa, zapoczątkowana zwycięstwem amerykańskiego jachtu America 22 sierpnia 1851 regat wokół wyspy Wight. Jedyną nagrodą jest przechodni puchar - ważący około 3 kg srebrny dzbanek ufundowany przez Royal Yacht Squadron w 1851 roku, który kosztował wówczas 100 gwinei. Pierwsze regaty, w których próbowano odebrać ten puchar miały miejsce w 1870 roku. Sam puchar nazywany bywa niekiedy Świętym Graalem lub żartobliwie Starym Dzbankiem.
Spis treści |
[edytuj] Zasady
do napisania
[edytuj] Historia
[edytuj] Regaty wokół wyspy Wight
W 1851 roku w Londynie odbywała się pierwsza Wystawa Światowa. Jedną z imprez towarzyszących wystawie była seria regat wokół wyspy Wight, które miały miejsce w dniach 18 sierpnia - 22 sierpnia. Na wystawę przybył także z Nowego Jorku, zbudowany jako jacht regatowy, szkuner America. Na jego pokładzie przybył również komandor New York Yacht Club (NYYC) John Cox Stevens. Na jego wyzwanie rzucone brytyjskim regatowcom początkowo nikt nie odpowiedział i dopiero po uszczypliwym artykule w prasie Royal Yacht Squadron (RYS) zaprosił jacht America do regat wokół wyspy Wight. Był to jeden z kilku rozegranych wyścigów, jednak jako jedyny był Open to Yachts belonging to the Clubs of all Nations (Otwarty dla jachtów należących do klubów wszystkich narodów); były to zatem pierwsze w historii oficjalne regaty międzynarodowe. Nagrodą w wyścigu był jeden z kilku kupionych za 100 gwinei u londyńskiego jubilera Roberta Garrarda srebrnych dzbanków - pucharów.
Przed wyścigiem, z racji braku znajomości miejscowych warunków, do 13 amerykańskich załogantów dołączyło kilku Brytyjczyków, w tym pilot.
Jachty startujące w biegu były bardzo zróżnicowane, zarówno pod względem wielkości, jak i typów ożaglowania. Na starcie, w pobliżu Cows, ustawiono jednostki w dwóch rzędach – w jednym kutry, a w drugim szkunery. O 09:50 rozległ się pierwszy wystrzał armatni i jachty zaczęły stawiać żagle oraz wybierać łańcuchy kotwiczne (start w ówczesnych regatach nie był lotny jak dziś lecz odbywał się z kotwicy), o 10:00 rozległ się kolejny strzał i jachty wyrwały kotwice. Wskutek kłopotów z łańcuchem America ruszyła jako ostatnia. Poza jachtami zgłoszonymi do wyścigu płynęło jeszcze około 100 jednostek z widzami, a wśród nich jacht królewski z królową Wiktorią na pokładzie. Na trasie stopniowo wzmagał się wiatr, co sprawiło, że szkunery, w tym America, wyszły na prowadzenie. W pobliżu latarniowca Nab Light, który znajdował się około 1,5 mili od wschodniego wybrzeża wyspy Wight America był już druga (prowadził kuter Voltane o 48 tonach wyporności). Latarniowiec zwyczajowo okrążano po stronie wschodniej, jednak America, a za nią część innych jachtów, przeszła między Nab light a lądem co sprawiło, że amerykanie wyszli na prowadzenie. Brak reakcji brytyjskiego pilota był najprawdopodobniej wynikiem niedostarczenia załodze Ameriki dokładnej instrukcji żeglugi, podczas gdy pilot uznał, że jego jedynym zadaniem jest dbanie o bezpieczeństwo, a nie przestrzeganie zwyczajowej trasy. Mimo tego skrótu przez długi czas Americe towarzyszył, a przez dość długi odcinek ją wyprzedzał, niezgłoszony do regat kuter Wildfire, który został wyprzedzony dopiero na zachodnim skraju wyspy – przy skałach The Needles. Na tej trasie Amerikę zaczęły także doganiać jachty brytyjskie, które opłynęły Nab Light. Około 15:00 doganiający amerykanów Arrow wszedł na mieliznę i kolejny Alarm pozostał, aby udzielić mu pomocy. W chwilę później faworyt – Voltane stracił bukszpryt. Prowadzący amerykanie minęli The Needles około 17:45, mając do mety 13,5 mili i przewagę około 7,5 mili nad kutrem Aurora o wyporności 47 ton i 8,5 mili nad kolejnym jachtem Freak, jednak kutry zaczęły odrabiać straty. Tu amerykanom pomógł pilot, udzielając im informacji na temat prądów pływowych w cieśninie Solent, jednak na mecie, którą America przekroczyła o 20:37, przewaga zmalała do kilkunastu minut nad Aurorą. Wyścig ukończyły jeszcze 2 inne jachty. Po zakończeniu regat brytyjskie jachty złożyły protest na amerykanów za żeglugę po krótszej trasie, jednak na prośbę RYS, obawiającego się skandalu prasowego, protest wycofano i puchar pojechał do Nowego Jorku.
W 1857 roku właściciele Ameriki przekazali puchar NYYC, zaznaczając w akcie darowizny (Deed of Gift), że jest to puchar przechodni i wyzwanie posiadaczowi pucharu mógł rzucić każdy jachtklub. Od tego momentu trofeum zaczęto nazywać Pucharem Ameryki.
[edytuj] Czasy szkunerów
Pomimo że przegrana w 1851 została odebrana przez brytyjskich żeglarzy jako skaza na honorze, kolejne regaty rozegrano dopiero w 1870 roku. Wynikało to przede wszystkim z toczącej się w USA wojny secesyjnej. Osobą, która rzuciła wyzwanie był James Ashbury - brytyjski milioner, który zbił fortunę na kolejnictwie. Prawdopodobnie główną motywacją była dla niego chęć zdobycia szlachectwa. Pomimo olbrzymiej fortuny i członkostwa w 12 jachtklubach, Ashbury nie został, jako syn kołodzieja z Manchesteru, przyjęty do najbardziej prestiżowego Royal Yacht Squadron. Negocjacje pomiędzy NYYC a Royal Thames Yacht Club, z ramienia którego J. Ashbury postanowił startować, trwały aż dwa lata. Ostatecznie ustalono, że wyścig odbędzie się na tradycyjnej trasie regat NYYC, która liczyła ponad 35 mil. Wyścig rozegrano 8 sierpnia. Przeciw brytyjskiemu szkunerowi "Cambria" wystawiono aż 17 jachtów, wśród których była przebudowana "America". Zwyciężył amerykański szkuner mieczowy "Magic", "Cambria" dopłynęła jako ósma (po przeliczeniu zajęła miejsce dziesiąte), natomiast historyczna "America" była czwarta.
Pomimo porażki Ashbury nie poddał się. Już w rok później, w 1871, rzucił Amerykanom wyzwanie na nowym jachcie "Livonia". Po długich rozmowach, ustalono nowe zasady. Pucharu broniły cztery jachty: "Columbia", "Sappho", "Dauntless" i "Palmer", a o wyniku miały zadecydować cztery zwycięstwa (reguła best of seven). Pierwszy wyścig miał miejsce 16 października. Zwycięzcą okazała się "Columbia". W kolejnym biegu, 18 października, ponownie zwyciężyła "Columbia", jednak Asbury złożył protest, ponieważ nie podano dokładnej instrukcji żeglugi, co spowodowało mijanie znaku z różnych stron i nieomal doprowadziło do kolizji. Protest ten Amerykanie odrzucili. Dwa kolejne biegi zwyciężył "Sappho" W tym momencie NYYC uznał, że zwyciężył całe regaty (cztery zwycięstwa jego jachtów), podczas gdy Brytyjczycy twierdzili, że stan rywalizacji to ("Columbia" - 2, "Sappho" - 2, "Livonia" - 0), zatem nikt nie odniósł jeszcze czterech zwycięstw. "Livonia" jeszcze dwa razy stawała samotnie do biegu, po czym Ashbury uznał, że to on jest zwycięzcą regat. Mimo to, NYYC nigdy nie uznał jego roszczeń. Do dziś są to jedne z najbardziej kontrowersyjnych regat w całej historii pucharu.
Zrażeni postawą NYYC Brytyjczycy postanowili nie startować w walce o puchar. Regarty uratowało zgłoszenie się w 1876 kanadyjskiego jachtu "Countess of Dufferin", reprezentującego Royal Canadian Yacht Club. Pomimo że walka z wystawioną przez NYYC "Madeline" była jednostronna i zakończyła się zwycięstwem Amerykanów 2:0, tradycja regat została podtrzymana. Była to również ostatnia edycja Pucharu Ameryki, w której stratowały szkunery.
[edytuj] Czasy kutrów
W 1881 wyzwanie żeglarzom z NYYC rzucił kolejny kanadyjski klub – Bay of Quinte Yacht Club. Do regat wystawili oni drewniany kuter "Atlanta". Wybór tego typu konstrukcji miał związek z nowymi trendami w żeglarstwie regatowym, a także z ograniczonym budżetem. Pomimo, że szybko "Atlanta" przegrała 2:0 z kutrem "Mishef", pierwszym jachtem startującym w tych regatach o stalowym kadłubie, to ta edycja regat zapisała się jako pierwsze, w których startowały jachty jednomasztowe, co stało się odtąd regułą.
Rok później, w 1882, ostatni z żyjących właścicieli "Ameryki" z okresu regat wokół wyspy Wight, George Schuyler, dodał do Deed of Gift zapis, że w regatach biorą udział jedynie dwa jachty - obrońca (defender) i wyzywający (challenger), które wcześniej zostaną wyłonione w eliminacjach.
W 1885 do regat powrócili Brytyjczycy. "Genestia", wystawiona przez RYS, została pokonana 2:0 przez jacht "Puritan". Identyczny wynik miała rywalizacja z 1886, pomiędzy amerykańskim "Mayflower" a "Galateą", wystawioną przez Royal Northern Yacht Club. Wyniki takie nikogo nie dziwiły, ponieważ brytyjscy żeglarze uznawali, że jacht nie powinien służyć wyłącznie regatom. Na "Galatei" mieszkał właściciel z całą rodziną i kilkoma zwierzętami.
Dopiero w 1887 szkocki Royal Clyde Yacht Club wystawił jacht "Thistle", który był pierwszym wyzywającym z realnymi szansami na odniesienie sukcesu. Pomimo wyrównanego poziomu i minimalnych różnic amerykański "Volunteer", który został zbudowany w rekordowym czasie 66 dni, dwukrotnie zwyciężył. Amerykańska konstrukcja zawdzięczała swój sukces temu, że była dłuższa, szersza, płycej zanurzona oraz lżejsza, podczas gdy "Thristle" miał znacznie większe zanurzenie, związane z tym, że przed regatami musiał pokonać Atlantyk. W tym samym roku po raz kolejny dokonano korekty Deed of Gift. Wyznaczono maksymalną długość linii wodnej jachtu, która wynosiła 90 stóp (27,4 m).
W 1893 RYS wystawił do regat "Valkyrie II", jacht o stalowym szkielecie i drewnianym poszyciu. Mimo tego, że była to konstrukcja lekka i sztywna, została pokonana 3:0 przez "Vigilianta", który pomimo, że nadal był jachtem o szerokim, płytko zanurzonym kadłubie, był znacznie bardziej zbliżony do brytyjskiego wyzywającego niż poprzednie konstrukcje.
W kolejnej edycji, w 1895 Amerykanie po raz pierwszy wystawili jacht balastowy. Poszycie "Defendera" wykonano z brązu i aluminium, a powierzchnia jego grota wynosiła aż 750 m2. Brytyjski wyzywający, "Valkyrie III" również zerwał ze swoimi poprzednikami. Najlepiej świadczy o tym, że po raz pierwszy jacht wyzywający był szerszy od obrońcy. Rywalizacja była bardzo zacięta, jednak szczęście sprzyjało obrońcom i regaty zakończyły się wynikiem 3:0 dla "Defendera".
W 1899 na arenę zmagań o Stary Dzbanek wkroczył sir Thomas Lipton. W ciągu 31 lat to on rzucił pięć kolejnych wyzwań żeglarzom z NYYC, wystawiając jachty o nazwie "Shamrock" (pol. koniczyna), reprezentujące irlandzki jachtklub Royal Ulster. Z tego powodu ten okres bywa nazywany "Erą Liptona". "Shamrock I" był pierwszym wyzywającym jachtem, który był jednostką stricte regatową. Posiadał brązowo-aluminiowe poszycie, oraz stalowy maszt. Po raz pierwszy również jacht nie pokonał Atlantyku o własnych siłach, ale na holu. Ten sposób dotarcia do Ameryki Północnej praktykowano następnie aż do 1937. Obrońcą została natomiast "Columbia" o konstrukcji bardzo zbliżonej do "Shamrocka I". Również tym razem Amerykanie mieli nieco więcej szczęścia i pokonali Irlandczyków 2:0. Nie zraziło to jednak Liptona. Już w 1901 wystawił do regat "Shamrocka II". Był to pierwszy jacht zaprojektowany przy użyciu modeli, które testowano w doświadczalnym basenie. Szkielet wykonano z lekkiego stopu, a poszycie z brązu i aluminium. Maszt, wykonany ze stali miał ponad 40m, a bom ponad 30 m. NYYC do regat ponownie wystawił "Columbię". Doskonała konstrukcja z Europy dwukrotnie przypłynęła pierwsza, jednak po przeliczeniu okazywało się, że trzykrotnie zwycięzcą została "Columbia", zatem puchar pozostał w Nowym Jorku.
Zachęcony wynikami jakie osiągnął "Shamrock II" Lipton wyłożył pieniądze na budowę kolejnego challengera – "Shamrocka III". Nowy jacht miał poszycie z niklowanej stali, bulbkil oraz po raz pierwszy w brytyjskim jachcie rzucającym wyzwanie obrońcom pucharu, zastosowano koło sterowe zamiast rumpla. Mimo tych wszystkich innowacji "Shamrock III" okazał się być niezdolny do sprostania wystawionemu przez NYYC jachtowi "Reliance". Był to olbrzymi jacht (jak dotąd największy w historii Pucharu) stanowiący szczyt ówczesnej techniki. Jego długość wynosiła 44 m, powierzchnia żagli ponad 1500 m2, stalowy maszt posiadał drewnianą stengę, którą wysuwano jedynie, gdy stawiano topsel. Przy wysuniętej stędze maszt wznosił się na wysokość 60 m (maszt Daru Młodzieży ma 49,5 m), bom miał długość 35 m a spinakerbom 27 m. Część kabestanów i wind trafiła pod pokład, co obniżyło środek ciężkości, a płetwa sterowa posiadała zbiornik balastowy, napełniany, bądź opróżniany w zależności od kursu. Leki szkielet powstał z wykonanych z niklowanej stali teowników i kątowników, zaś poszycie z brązu i aluminium. Dla wydłużenia linii wodnej w pochyłach jacht wyposażono w olbrzymie nawisy (7,94 na rufie i 6,70 m na dziobie) Załogę olbrzyma stanowiło aż 64 osoby. Jednostronna walka zakończyła się wynikiem 3:0, jednak zwycięzca istniał jedynie 9 miesięcy od zwodowania. Zastosowanie tylu różnych metali w konstrukcji kadłuba sprawiło, że uległ on korozji.
Już w 1903 zauważono, że dotychczasowy system przeliczania nie jest sprawiedliwy. Aby zapobiec powstawaniu płaskodennych, niedoważonych jednostek o olbrzymich nawisach, jak "Reliance", NYYC zamówił nowy system ratingowy, który uwzględniał zarówno długość linii wodnej, wyporność oraz powierzchnię ożaglowania. Wzór według którego obliczano wartość regatową każdej jednostki nazwano Universal Rule. Równolegle w Europie ten sam problem rozwiązano wprowadzając w 1906, opartą na tych samych założeniach, lecz innym wzorze, International Rule.
Zarówno Lipton, jak i NYYC zgodzili się, że podczas kolejnych zmagań do przeliczania wyników wykorzystana zostanie Universal Rule. Punkt sporny stanowiła natomiast dopuszczalna długość jachtu. Thomas Lipton proponował, żeby było nią 75 stóp, podczas gdy Amerykanie uznawali, że skoro w Deed of Gift znajduje się wartość 90 stóp, a rating według Universal Rule otrzymuje się w stopach to powinny być dopuszczone jachty o takim ratingu, bez względu na ich długość. Spory trwały długo, lecz ostatecznie NYYC przyjął propozycję Brytyjczyków, zmagania jednak musiano odłożyć ze względu na wybuch I wojny światowej.
Jachty, których rating obliczano według Universal Rule stanęły do zmagań dopiero w 1920 roku. Zamówiony przez Liptona "Shamrock IV" powstawał z wieloma problemami. Nie używający na co dzień Universal Rule projektanci popełnili błędy, które musiano następnie korygować już w czasie budowy. Powstał, w ten sposób, jacht dłuższy i o większej powierzchni żagla niż jego amerykański przeciwnik. Specjalne wysięgniki do regulowanych want na obu burtach i saling szerszy od kadłuba sprawiały, że jacht nabrał nietypowego wyglądu. Jego poszycie stanowił mahoń i cedr. Sam jego konstruktor, Charles Nicholson, nazywał go "brzydkim kaczątkiem". Mimo to "Shamrock IV" pokonał w dwóch pierwszych biegach obrońcę "Resolute", ostatni z jachtów zaprojektowanych przez Natanaela Hereshoffa, twórcy wszystkich obrońców w ciągu 27 lat. W trzecim biegu, choć "Shamrock IV" przypłynął pierwszy "Resolute", zwyciężył dzięki lepszemu ratingowi. W kolejnym wyścigu również szczęście sprzyjało Amerykanom. Niesnaski wśród załogi brytyjskiego jachtu sprawiły również, że przegrali oni też decydujący, piąty wyścig. Mimo przegranej nikt jak dotąd nie był tak bliski wywiezienia Pucharu Ameryki z Nowego Jorku.
[edytuj] Klasa J
Pojawienie się w latach 20 nowych technologii, takich jak wykorzystanie duraluminium, wprowadzenie genui oraz włączenie projektowania nowych jachtów pod kątem nie tylko hydrodynamicznym, ale i aerodynamiczsnym, sprawiło, że regatowe jacht stały się bardzo do siebie podobne. Właśnie te tendencje sprawiły, że NYYC ustalił, z leciwym już T. Liptonem, że kolejne regaty o Puchar Ameryki rozegrane zostaną na jachtach klasy J, których wartość ratingowa (76 stóp) była najbardziej zbliżona do jednostek walczących w 1920.
Kolejne regaty odbyły się w 1930 roku. Wyzywającym był brytyjski "Shamrock V", którego maszt wznosił się na niemal 50 m, a powierzchnia ożaglowania po postawieniu spinakera wynosiła ponad 1700 m2. Do tego, dzięki pięknym proporcjom, uznano go za najpiękniejszy jacht świata. Bronić pucharu chciały cztery załogi. Po eliminacjach ostatecznym obrońcą został, posiadający duraluminiowy maszt, "Enterprise", który był naszpikowany najnowocześniejszą techniką, w tym automatycznymi windami i kabestanami pod pokładem. Właśnie przewaga technologiczna sprawiła, że amerykański jacht okazywał się szybszy na zwrotach i bez trudu pokonał "Shamrocka V" 4:0. Na "Enterprise" debiutowała kolejna ważna postać w historii regat – Harold Vanderbilt, właściciel i skiper kolejnych dwóch obrońców trofeum. "Shamrock V" był również ostatnim jachtem Thomasa Liptona, który liczył już wówczas 82 lata. Lipton, pomimo że nigdy nie zdobył pucharu, stał się jedną z najbardziej znanych osób w całej historii zmagań o Srebrny Dzbanek, a jego "Shamroki" stały się legendą. Udało mu się również dokonać tego o czym marzył pierwszy challenger – James Ashbury. Na rok przed śmiercią, uszlachcony syn biednego Irlandczyka stał się członkiem elitarnego Royal Yacht Squadron.
W 1934 do zmagań o puchar powrócił RYS. Należący do niego Thomas Sopwith, w dwa lata po śmierci Liptona, zakupił "Shamroka V" i na jego podstawie zamówił projekt nowego wyzywającego, nazwanego "Endeavour". Wyposażono go, w odróżnieniu od protoplasty, w stalowy maszt, system mierzący napięcia want i sztagów oraz zmieniony nieco kształt foka, który zwiększał siłę ciągu. Przeciw niemu NYYS wystawił jacht "Rainbow". W tej edycji regat zmieniono również nieco przepisy. Aby uniknąć takiej automatyzacji, jak na "Enterprise", nakazano umieścić w każdym jachcie pod pokładem pomieszczenie dla załogi ważące 7 ton. Amerykanie ominęli jednak ten "problem", montując akumulatory w zęzie, a mechaniczne ułatwienia na pokładzie. Zacięta walka zakończyła się wynikiem 4:2 dla załogi "Rainbow", jednak jak przyznali sami Amerykanie, lepszym jachtem był "Endeavour", zaś swój sukces przypisali lepszemu zgraniu załogi.
Do kolejnych regat w 1937 T.O.M. Sopwith, ponownie w barwach RYS, wystawił, nieznacznie tylko zmodyfikowaną, wersję doskonałego "Endeavoura", nazwaną "Endeavour II". NYYS jako obrońca wystawił natomiast jacht "Ranger", największą ze zbudowanych J-tek. Dzięki lepszym parametrom kadłuba, Amerykanie rozgromili Brytyjczyków 4:0. Były to ostatnie regaty, w których wystartowały jachty klasy J.
[edytuj] Klasa 12
Jeszcze w 1930 Amerykanie i Europejczycy zawarli porozumienie, które miało ujednolicić zasady obliczania wartości regatowej jachtów. Wypracowano kompromis, zgodnie z którym, mniejsze jachty (do klasy R-15), klasyfikowane będą według metrycznych miar International Rule, zaś wszystkie jachty większe według Universal Rule.
Po tragedii i zniszczeniach II wojny światowej nie stać było nikogo na budowanie tak dużych jednostek, jak J-tek. W związku z tym, aby uratować regaty, NYYC i RYS zmieniły w 1956 Deed of Gift. Obniżono minimalną długość linii wodnej jachtów do 44 stóp czyli 13,41 m (nie zmieniono jednak zapisu o maksymalnej długości) oraz wykreślono obowiązek przepłynięcia jachtów z macierzystego klubu na miejsce regat "na własnym kilu".
Wśród jachtów, które spełniały te warunki wybrano klasę 12 z kilku powodów. W Europie budowano je już w 1907, zaś w USA pierwsze 12-stki zaczęto projektować w 1935, zatem znano je po obu stronach Atlantyku. Długość wahająca się w granicach 19,0 - 21,3 m oraz powierzchnia ożaglowania w zakresie 160-173 m2 sprawiły, że te znacznie tańsze od J-tek jachty, co miało znaczenie zwłaszcza w Europie, nadal uważano za "wystarczająco duże", by sprostać tradycjom zmagań o Puchar Ameryki.
W 1958 rozegrano pierwsze powojenne regaty, które były, jednocześnie, pierwszymi, w których wzięły udział 12-stki. Wyłoniona w wyniku wewnętrznej konkurencji amerykańska "Columbia" – pierwszy jacht o dakronowych żaglach i odwrotnym skosie pawęży, pokonała bez problemu 4:0, wystawiony przez RYS, "Sceptre", zaprojektowany według przedwojennych zasad.
Kolejne wyzwanie dla obrońców nadeszło w 1962 z Australii. Wystawiony przez Royal Sydney Yacht Squadron (RSYS) "Gretel" zdołał, co prawda, wygrać jeden bieg, jednak pozostałe cztery zwyciężył amerykański "Weathertly".
Podczas zmagań w 1964 pojawił się polski akcent. Przy pracach nad wystawionym przez Royal Thames jachtem "Sovereign" brał udział Polak, prof. Czesław Marchaj. Regaty jednak ponownie zakończyły się zwycięstwem amerykanów 4:0, którzy wystawili, jako obrońcę, jacht "Constellation".
Przełomowym, pod względem konstrukcji, okazał się rok 1967, kiedy to NYYC wystawił, jako obrońcę, jacht "Interpid". Jego konstruktor, Olin Stephes, oddzielił kil od płetwy sterowej. Ta "rewolucja" podniosła osiągi jachtu przy słabszych wiatrach. Utracony opór boczny skompensowano, dodając na rufie skeg oraz trymer za kilem, którego zastosowanie dodatkowo zmniejszyło promień skrętu, a także pozwoliło płynąć kursami ostrzejszymi, nawet do 5°. Zmieniono również kształt samego kadłuba, z tradycyjnego skośnodennego na okrągłodenny. Przeniesiono ponadto większość kabestanów i załogi do środka kadłuba, a także, dzięki temu rozwiązaniu, można było umieścić bom bliżej lustra wody. Wszystko to obniżyło środek ciężkości oraz poprawiło właściwości aerodynamiczne. Kolejną innowacją był tytanowy maszt i takielunek o eliptycznym przekroju. "Interpid" okazał się tak doskonałą konstrukcją, że nie tylko pokonał w 1967 australijską "Dame Patie" z RSYS 4:0, ale i powtórzył ten sam wyczyn trzy lata później, w 1970, podczas konfrontacji z jachtem "Gertel II" z tego samego jachtklubu co "Dame Patie".
W kolejnych latach pojawiły się kolejne innowacje techniczne. Podczas konfrontacji w 1974, kiedy to amerykański "Corageous" pokonał australijski "Southern Cross" z Royal Perth 4:0, zastosowano poszycie kadłubów z aluminium oraz żagle z kevlaru.
W następnej edycji regat, w 1977 tym samym "Corageous" dowodził znany jako potentat na rynku mediów Ted Turner. Jego załoga pokonała wówczas, wystawiony przez australijski klub Sun City, jacht "Australia". Ta sama "Australia", tym razem z ramienia Royal Perth, została pokonana przez jacht "Freedom" 4:1 w 1960 roku.
"Trzęsienie ziemi" nastąpiło w 1983. Wystawiona przez Royal Perth "Australia II", pierwszy jacht w historii regat wyposażony w tak charakterystyczne wingletki na kilu, pokonał w zaciętej walce dowodzony przez Dennisa Connera "Liberty". Australijskie rozwiązanie pozwoliło zredukować wyporność i głębokość zanurzenia bez utraty stateczności. Po raz pierwszy w historii regat, zwycięzcą okazał się challenger. Po 132 latach Australijczycy tryumfalnie przewieźli Dzbanek z 5th Avenue do Perth. Był to również pierwszy rok, w którym zorganizowano eliminacje wyzywających - Louis Vuitton Cup, którego zwycięzca miał prawo walczyć z obrońcą o Puchar Ameryki.
Po pierwszym szoku Amerykanie zapałali żądzą uratowania "honoru" i postanowili, że Puchar Ameryki musi wrócić do "właścicieli". Dzięki zaangażowaniu olbrzymich funduszy, dowodzony przez Connera "Stars & Stripes" z San Diego Yacht Club, zdołał pokonać w 1987, broniącą pucharu, "Kookaburrę III" 4:0 i odwieźć puchar do USA.
Były to ostatnie regaty o Puchar Ameryki rozegrane na jachtach klasy 12.
[edytuj] Rok 1988
Rok po odzyskaniu przez Amerykanów Pucharu, nadeszło wyzwanie z Nowej Zelandii. Wykorzystując fakt, że w Deed of Gift nadal figurowała maksymalna długość linii wodnej – 90 stóp, Mercury Bay Boating Club wystawił jacht o takiej właśnie długości i powierzchni żagla niemal 700 m2. Pomimo że jednostka ta nosiła nazwę "New Zealand", to i tak przylgnęło do niej przezwisko "Big Boat". W odpowiedzi na "niegrzeczne" wyzwanie, w związku z krótkim czasem na przygotowania, syndykat "Sail America", którego "Stars & Stripes" odzyskał dla USA, wykorzystał inną lukę w Deed of Gift. W dokumencie tym dokładnie bowiem opisano długość maksymalną i minimalną linii wodnej i liczbę masztów, nie zapisano natomiast dopuszczalnej liczby kadłubów. W ten sposób powstał katamaran, który również otrzymał nazwę "Stars & Stripes". Procesy sądowe i konfrontacja tych dwóch łodzi, reprezentujących dwie kompletnie różne klasy, zakończone zwycięstwem katamaranu dowodzonego przez Connera 2:0, spowodowały wszczęcie poważnej dyskusji nad reformą Deed of Gift. Rozważano kilka propozycji, w tym powrót do klasy J. Ostatecznie, aby pozbyć się wszelkich niedomówień, postanowiono, na potrzeby pucharu, stworzyć nową klasę - International America's Cup Class.
[edytuj] IACC
Pierwsze regaty w noewj klasie rozegrano w 1992 roku. Zwyciężył wówczas, podczas regat rozgrywanych w pobliżu San Diego broniący pucharu jach "America³" z Billem Kochem jako skiperem, pokonując 4:1 włoskiego challengera "Il Moro di Venezia". Były to jedne z najdroższych edycji regat. Oficjalnie syndykaty wydały po około 70 mln USD, lecz nieoficjalne źródła mówią o kwocie 150-200 mln.
Kolejne regaty w San Diego miały miejsce w 1995 roku. Wówczas dowodzony przez Petera Blake'a "Black Magic" (NZL-32) pokonał obrońcę "Young America" Dennisa Connera 5:0, zaś puchar po raz kolejny opuścił USA trafiając do Auckland.
Następna walka o Stary Dzbanek rozegrała się w 2000 roku. Były to zawody, które przeszły do historii głównie ze względu na wynik regat challengerów. Zwycięzył je włoski jacht Luna Rosa i to on stanął do walki o o Puchar Ameryki z obrońcą, który podobnie jak jacht który zdobył puchar dla Nowej Zelandii, nosił imię "Black Magic" (NZL-60). Były to pierwsze w historii pucharu zawody w któryuch zabrakło jachtu reprezentującego jachtklub z USA. Zawody rozegrane na Zatoce Hauraki 5:0 zwyciężył syndykat z antypodów.
Regaty rozegrane w 2003 roku, również na Zatoce Hauraki, rozegrały się pomiędzy szwajcarskim "Alinghi", w którego załodze znaleźli się poprzedni obrońcy pucharu - nowozelandczycy Russel Couts i Brad Butterworth a nowym syndykatem z Auckland, który wystawił jacht "New Zealand" z Dean Barkerem jako skipperem. Regaty te przebiegały pod znakiem licznych usterek w zbudowanym na granicy wytrzymałości materiałów jachtem obrońców. Podczas pierwszego buegu NZL-82 zaczął nabierać burtą wody, naprężenia nie wytrzymało okucie noku bomu, oraz róg halsowy genui. Na tm samym jachcie, podczas czwartego biegu pękł maszt. Te usterki przyczyniły się do zwycięstwa "Alinghi" 5:0. Zwycięstwo to sprawiło, że po 152 latach puchar powrócił do Europy. Ceikawostką jest też fakt, że przed zawodami RYNZ nie chciał przyjąć wyzwania z Société Nautique de Genève powołując się na Deed of Gift mówiący, że wyzwanie może rzucic jedynie jachtklub mający dostęp do morza. Jednak międzynarodowa komisja arbitrażowa dopuśiła Szwajcarów do regat pretendentów.
Kolejne zmagania o puchar będą miały miejsce w 2007 roku na wodach w pobliżu Walencji.
[edytuj] Finały America's Cup (Wyniki)
| Rok | Nazwa jachtu (status) | Właściciel | Konstruktor | Stocznia | Jachtklub | Skiper | Wynik |
| 1851 | America | John Stevens | George Steers | Wiliam Brown | New York Yacht Club | Chas Brown | zwyciężca regat wokół wyspy Wight |
| 1870 | Magic (obrońca) | Franklin Odgood | R. F. Loper | T. Byerly & Son | New York Yacht Club | Andrew Comstock | 1:0 |
| Cambria (wyzywający) | James Ashbury | Michael Ratsey | Michael Ratsey | Royal Thames | J. Tannock | ||
| 1871 | Columbia (obrońca) | Franklin Osgood | J. B. van Deusen | J. B. van Deusen | New York Yacht Club | Nelson Comstock | 4:1 |
| Sappho (obrońca) | W. P. Douglas | C. & R. Poillon | C. & R. Poillon | New York Yacht Club | Sam Greenwood | ||
| Livonia (wyzywający) | James Ashbury | Michael Ratsey | Michael Ratsey | Royal Harwich | J. R. Woods | ||
| 1876 | Madeleine (obrońca) | John S. Dickerson | David Kirby | David Kirby | New York Yacht Club | Josephus Williams | 2:0 |
| Countess of Dufferin (wyzywający) | Charles Gifford | Alexander Cuthbert | Alexander Cuthbert | Royal Canadian Yacht Club | J. E. Elsworth | ||
| 1881 | Mischief (obrońca) | Joseph Busk | A. Cary Smith | Harlan Hollingsworth | New York Yacht Club | Nathaniel Clock | 2:0 |
| Atalanta (wyzywający) | Alexander Cuthbert | Alexander Cuthbert | Alexander Cuthbert | Bay of Quinte Yacht Club | Alexander Cuthbert | ||
| 1885 | Puritan (obrońca) | J. Malcolm Forbes i Ch. Paine | Edward Burgess | George Lawley & Son | New York Yacht Club | Aubrey J. Crocker | 2:0 |
| Genesta (wyzywający) | Richard Sutton | J. Beavor-Webb | D. & W. Henderson | Royal Yacht Squadron | John Carter | ||
| 1886 | Mayflower (obrońca) | Charles J. Paine | Edward Burgess | George Lawley & Son | New York Yacht Club | Martin Stone | 2:0 |
| Galatea (wyzywający) | William Henn | J. Beavour-Webb | J. Reed & Son | Royal Northern Yacht Club | Dan Bradford | ||
| 1887 | Volunteer (obrońca) | Charles J. Paine | Edward Burgess | Pusey & Jones | New York Yacht Club | Henry C. Haff | 2:0 |
| Thistle (wyzywający) | James Bell | George L. Watson | D. & W. Henderson | Royal Clyde Yacht Club | John Barr | ||
| 1893 | Vigilant (obrońca) | C. Oliver Iselin | N. G. Herreshoff | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Wiliam Hansen | 3:0 |
| Valkyrie II (wyzywający) | Thomas W. Dunraven | George L. Watson | D. & W. Henderson | Royal Yacht Squadron | Wiliam Cranfield | ||
| 1895 | Defender (obrońca) | C. Oliver Iselin | J. P. Morgan i William K. Vanderbilt | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Henry C. Haff | 3:0 |
| Valkyrie III (wyzywający) | Thomas W. Dunraven | George L. Watson | D. & W. Henderson | Royal Yacht Squadron | Wiliam Cranfield | ||
| 1899 | Columbia (obrońca) | C. Oliver Iselin, J. P. Morgan i E. D. Morgan | N. G. Herreshoff | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Charles Barr | 2:0 |
| Shamrock I (wyzywający) | Thomas Lipton | William Fife Jr. | Thornycroft & Co. | Royal Ulster | Archie Hogarth | ||
| 1901 | Columbia (obrońca) | C. Oliver Iselin, J. P. Morgan i E. D. Morgan | N. G. Herreshoff | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Charles Barr | 3:0 |
| Shamrock II (wyzywający) | Thomas Lipton | George L. Watson | William Denny & Bros | Royal Ulster | E. A. Sycamore | ||
| 1903 | Reliance (obrońca) | C. Oliver Iselin | N. G. Herreshoff | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Charles Barr | 3:0 |
| Shamrock III (wyzywający) | Thomas Lipton | William Fife Jr. | William Denny & Bros | Royal Ulster | Robert Wringe | ||
| 1920 | Resolute (obrońca) | Henry Walters | N. G. Herreshoff | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Charles Francis Adams | 3:2 |
| Shamrock IV (wyzywający) | Thomas Lipton | Charles Nicholson | Camper & Nicholson | Royal Ulster | William Burton | ||
| 1930 | Enterprise (obrońca) | Winthrop Aldrich | W. Starling Burgess | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Harold Vanderbilt | 4:0 |
| Shamrock V (wyzywający) | Thomas Lipton | Charles Nicholson | Camper & Nicholson | Royal Ulster | Ned Heard | ||
| 1934 | Rainbow (obrońca) | Harold Vanderbilt | W. Starling Burgess | Herreshoff Mfg Co. | New York Yacht Club | Harold Vanderbilt | 4:2 |
| Endeavour (wyzywający) | T. O. M. Sopwith | Charles Nicholson | Camper & Nicholson | Royal Yacht Squadron | T. O. M. Sopwith | ||
| 1937 | Ranger (obrońca) | Harold Vanderbilt | W. Starling Burgess i Olin J. Stephens | Bath Iron Works | New York Yacht Club | Harold Vanderbilt | 4:0 |
| Endeavour II (wyzywający) | T. O. M. Sopwith | Charles Nicholson | Camper & Nicholson | Royal Yacht Squadron | T. O. M. Sopwith | ||
| 1958 | Columbia (obrońca) | Henry Sears | Sparkman & Stephens | Nevins | New York Yacht Club | Briggs Cunningam | 4:0 |
| Sceptre (wyzywający) | Hugh Goodson | David Boyd | Alex Robertson & Sons | Royal Yacht Squadron | Graham Mann | ||
| 1962 | Weatherly (obrońca) | H. Mercer, A. Frese i C. Walsh | Philip Rhodes | Luders | New York Yacht Club | Bus Mosbacher | 4:1 |
| Gretel (wyzywający) | Frank Packer | Alan Payne | Lars Halvorsen | Royal Sydney Yacht Squadron | Jock Sturrock | ||
| 1964 | Constellation (obrońca) | Walter Gubelman | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Robert Bavier i Eric Ridder | 4:0 |
| Sovereign (wyzywający) | J. A. J. Boyden | David Boyd | Alex Robertson & Sons | Royal Thames | Peter Scott | ||
| 1967 | Interpid (obrońca) | Interpid Syndicate | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Bill Ficker | 4:0 |
| Dame Pattie (wyzywający) | E. Christiensen | Warwick Hood | Wiliam Barnett | Royal Sydney Yacht Squadron | Jock Sturrock | ||
| 1970 | Interpid (obrońca) | Interpid Syndicate | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Bill Ficker | 4:1 |
| Gretel II (wyzywający) | Frank Packer | Alan Payne | Wiliam Barnett | Royal Sydney Yacht Squadron | Jim Hardy | ||
| 1974 | Courageous (obrońca) | Courageous Syndicate | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Robert Bavier | 4:0 |
| Southern Cross (wyzywający) | Alan Bond | Bob Miller | Halvorsen | Royal Perth | Johan Cuneo | ||
| 1977 | Courageous (obrońca) | Kings Point Fund Inc. | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Ted Turner | 4:1 |
| Australia (wyzywający) | Alan Bond | Bob Miller i Johan Valentijn | Wiliam Barnett | Royal Perth | Noel Robins | ||
| 1980 | Freedom (obrońca) | Fort Schuyler Fundation | Sparkman & Stephens | Minneford | New York Yacht Club | Dennis Conner | 4:1 |
| Australia (wyzywający) | Alan Bond | Bob Miller i Johan Valentijn | Wiliam Barnett | Royal Perth | Jim Hardy | ||
| 1983 | Australia II (wyzywający) | Alan Bond | Ben Lexcen | Stephen Ward | Royal Perth | John Bertrand | 4:3 |
| Liberty (obrońca) | Fort Schuyler Fundation | Johan Valentijn | Newport Offshore | New York Yacht Club | Dennis Conner | ||
| 1987 | Stars & Stripes (wyzywający) | Sail America | B. Chance, P. Nelson i D. Pedric | Goetz Custom Boats | San Diego Yacht Club | Dennis Conner | 4:0 |
| Kookaburra III (obrońca) | Taskforce 1987 | Ian Murray i John Swarbrick | Perry Boat Builders | Royal Perth Yacht Club | Ian Murray | ||
| 1988 | Stars & Stripes ('88)(obrońca) | Sail America | Marschall, Chance Hubbard Maclane, Morelli i Nelson Nivelt | Scales Composites | San Diego Yacht Club | Dennis Conner | 2:0 |
| New Zeland (wyzywający) | Mercury Bay | Farr, Bowler i Schnackenberg | Bruce Farr & Associates | Mercury Bay Boating Club | David Barnes | ||
| 1992 | America3 (obrońca) | America | Dough Peterson, Meldner, Milgram, Pugh, Reichel i Moeyerson | Hercules Aerospace, Eric Goetz | San Diego Yacht Club | Buddy Melges i Bill Koch | 4:1 |
| Il Moro di Venezia (wyzywający) | Compagnia dela Vela | Frers, Hopkins i Sena | Tencara (Montedison) | Compagna della Vela | Paul Cayard | ||
| 1995 | Black Magic (wyzywający) | Team New Zealand | Dough Peterson i Lawrie Davidson | McMullen & Wing | Royal New Zealand Yacht Squadron | Russel Couts | 5:0 |
| Young America (obrońca) | Team Dennis Conner | Bruce Nelson | Eric Goetz | San Diego Yacht Club | Dennis Conner | ||
| 2000 | Black Magic (obrońca) | Team New Zealand | Lawrie Davidson i C. Oliver | Cookson Boats | Royal New Zealand Yacht Squadron | Russel Couts i Dean Barker | 5:0 |
| Luna Rossa (wyzywający) | Prada | Dough Peterson, G. Frers i D. Egan | Prada/Green Marine | Yacht Club Punta Ala | Francesco de Angelis | ||
| 2003 | Alinghi (wyzywający) | Alinghi Challenge | Rolf Vrolijk i Grant Simmer | Decision SA | Société Nautique de Genève | Russel Couts | 5:0 |
| Black Magic (obrońca) | Team New Zealand | Mike Drummond i Clay Oliver | North Shore Boatbuilders Cookson Boats | Royal New Zealand Yacht Squadron | Dean Barker |
[edytuj] Zobacz też:
przegląd zagadnień z zakresu żeglarstwa
