Sophie Scholl
Z Wikipedii
Sophie Scholl, właśc. Sophia Magdalena Scholl (ur. 9 maja 1921 r. w Forchtenberg, zm. 22 lutego 1943 r. w Monachium – więzienie w Stadelheim) – niemiecka działaczka ruchu oporu antynazistowskiego w czasach Trzeciej Rzeszy.
Za czynny udział w organizacji Biała Róża została skazana na śmierć przez zgilotynowanie.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Sophie Scholl dorastała razem ze swoim rodzeństwem Ingą, Hansem, Elizabeth i Wernerem w mieście Ulm, gdzie ojciec Robert Scholl, liberalny burmistrz, i matka Magdalena wychowali ich w poszanowaniu chrześcijańskich i humanistycznych wartości. Podobnie jak jej dwa i pół roku starszy brat Hans uwierzyła w propagowany przez nazistów ideał wspólnoty i przystąpiła do Bund Deutscher Mädel (BDM), żeńskiej sekcji Hitlerjugend. Naśladując swoich braci organizowała próby odwagi i próby wytrzymałościowe, by zbadać swoje granice. Przez pewien czas Scholl była przycięta na wzór chłopców, czyli nosiła z tyłu krótkie, a z przodu długie włosy. Po Reichsparteitagu w 1936 r. wraz z bratem Hansem przyłączyła się do niezależnej organizacji młodzieżowej, która wpisywała się w nurt ruchów sokolskich. Jesienią 1937 r. aresztowano ją wraz z rodzeństwem, poszukiwano bowiem jej brata Hansa za udział w ruchu Bündische Jugend. Został zwolniony w 1938 r. na podstawie amnestii.
W 1940 r. zaczęła zdobywać wykształcenie z pedagogiki wczesnoszkolnej, by uniknąć pracy w Reichsarbeitsdienst, co jej się zresztą nie udało. Pół roku musiała służyć zarówno w Reichsarbeitsdienst jak i służbach niosących pomoc wojenną. Jej przeżycia i wrażenia z tego okresu jeszcze bardziej utwierdziły ją w nienawiści wobec reżimu nazistowskiego. W 1942 r. podjęła w Monachium studia z zakresu biologii i filozofii. W feriach międzysemestralnych została zmuszona do pracy w jednym z zakładów zbrojeniowych w Ulm.
Za pośrednictwem swojego brata, który studiował medycynę na Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium, poznała wiele osób, które utwierdzali ją w nastawieniu antynazistowskim. Mimo iż jej brat Hans próbował trzymać ją z dala od kręgu osób należących do opozycji antynazistowskiej, udało jej się przyłączyć do tego grona. Zdecydowana na podjęcie nielegalnej i publicznie wyrażanej krytyki wzięła udział w produkcji i rozprowadzaniu ulotek studenckiej grupy ruchu oporu Biała Róża.
Członkowie Białej Róży wysyłali swoje apele pocztą, rozkładali ulotki w budkach telefonicznych i zaparkowanych samochodach oraz przekazywali je studentom z innych miast w celu dalszej kolportacji. W styczniu 1943 r. Scholl była po raz pierwszy zaangażowana w produkcję ulotek. Kolportowane w Kolonii, Stuttgarcie, Berlinie i Wiedniu ulotki spowodowały poruszenie wśród miejscowej ludności i władz i stały się bezpośrednią przyczyną intensywnego poszukiwania sprawców. Już w lutym Gestapo przypuszczało, że autorzy ulotek należą do monachijskiego kręgu studentów.
W połowie lutego została przygotowana szósta wersja ulotki z apelem o przewrót reżimu nazistowskiego i utworzenie "nowej duchowej Europy". Jesienią 1943 r. dodrukowano ulotki w Anglii i rozrzucono je nad Niemcami za pomocą samolotów brytyjskich. Ponadto odczytywane je w brytyjskiej radiostacji BBC.
18 lutego 1943 r. Sophie Scholl została wraz z bratem Hansem przyłapana podczas akcji rozprowadzania ulotek na uniwersytecie w Monachium przez woźnego Jakoba Schmida, członka SA, i przekazana do rektoratu. Po kilkugodzinnym przesłuchaniu przez syndyka uniwersyteckiego Dr. Ernsta Haeffnera i rektora uniwersytetu Prof. Waltera Wüsta – kierownika zakładu "Kultury i językoznawstwa aryjskiego" i Standartenführera SS oboje zostali wraz z Christophem Probstem, innym członkiem Białej Róży zadenuncjowani Gestapo i aresztowani. Cztery dni później, 22 lutego, Scholl została skazana na karę śmierci przez Volksgerichtshof w Monachium obradującym pod przewodnictwem przybyłego z Berlina sędziego Rolanda Freislera cieszącego się wyjątkowo złą opinią. Jeszcze tego samego dnia dokonano egzekucji na całej trójce przez zgilotynowanie w zakładzie karnym München-Stadelheim w obecności byłego kierownika oddziału egzekucyjnego monachijskiego sądu okręgowego Dr. Waltera Roemera.
Jej listy i notatki z dziennika ukazują młodą kobietę wrażliwą na piękno natury i ludzkie nieszczęście. W jej listach pojawia się wielokrotnie cytat Jacquesa Maritaina: „Il faut avoir l'esprit dur et le cœur tendre.“ („Trzeba posiadać twardego ducha i miękkie serce.“) Sophie Scholl zajmowała się w swoim dzienniku intensywnie tematem harmonii duszy: „Ich merke, dass man mit dem Geiste (oder dem Verstand) wuchern kann, und dass die Seele dabei verhungern kann.“ , Briefe und Aufzeichnungen, s. 245. ("Zauważam, iż można posiadać żywego ducha (lub umysł), ale jednocześnie dusza może umrzeć z głodu"). Głębokie przemyślenia 20-letniej Sophie Scholl, jej wprowadzana w czyn moralność, a także prostota w rozstrzyganiu kwestii sumienia, dały świadectwo jej autentyczności.
Z okazji 60. rocznicy śmierci Sophie Scholl wydano drukiem jej korespondencję listowną z narzeczonym Fritzem Hartnaglem, synem przedsiębiorcy z Ulmu, którego poznała podczas zabawy tanecznej. W czasie jego studiów oficerskich pozostawali w kontakcie listownym. Tuż przed wybuchem wojny spędzili razem urlop w północnych Niemczech i żyli kilka tygodni razem w Weimarze, w czasie gdy Fritz pełnił tam funkcję oficera szkoleniowego. O egzekucji Sophie Scholl dowiedział się w szpitalu wojskowym we Lwowie, po tym jak odniósł rany podczas bitwy stalingradzkiej i w ostatniej chwili został wywieziony samolotem z piekła stalingradzkiego.
Hartnagel przeżył wojnę. Ożenił się ze starszą siostrą Sophie Scholl – Elisabeth i pełnił funkcję sędziego w Ulmie. Do swojej śmierci w 2001 r. był zaangażowany w działalność pokojową i antyatomową.
[edytuj] Grób
Grób Sophie Scholl znajduje się na cmentarzu am Perlacher Forst pod adresem: Stadelheimer Str. 24, 81549 München. Połączenie: linia autobusowa nr 39/linia tramwajowa nr 27 "Schwanseestraße".
[edytuj] Pamięć
60 lat po jej śmierci, 22 lutego 2003 uczczono pamięć Sophie Scholl popiersiem w Walhalli. Bawarski przewodniczący rady ministrów Edmund Stoiber nazwał ją "międzynarodowym symbolem powstania sumienia przeciwko niesprawiedliwości".
Samorząd studencki Ludwig-Maximilians-Universität München wybrał jej zdjęcie na swoje logo i domaga się zmiany nazwy uniwersytetu na Geschwister-Scholl-Universität (Uniwersytet im. rodzeństwa Scholl).
[edytuj] Film
Historię życia działaczki ruchu oporu przeniesiono już na ekrany kilka razy. Lena Stolze zagrała Sophie Scholl 1983 r. w obu produkcjach Die weiße Rose w reżyserii Michaela Verhoevena (nominacja do Oskara w kategorii najlepszy film zagraniczny) i Fünf letzte Tage w reżyserii Percy Adlona.
W 2005 r. w kinach wyświetlono po raz pierwszy film pt. Sophie Scholl – Ostatnie dni – nakręcony na podstawie oryginalnych protokołów przesłuchań Sophie i Hansa Scholl, Christopha Probsta przez Gestapo, które do czasu upadku muru berlińskiego znajdowały się w archiwach Stasi i udostępnionych historykom dopiero od 1990 r. Film skupia się na ostatnich dniach z życia Sophie Scholl (granej przez Julię Jentsch), a w szczególności na przesłuchaniu prowadzonym przez gestapowca Roberta Mohra. Dialogi napisane przez Freda Breinersdorfa opierają się na faktach historycznych, które zostały potwierdzone z różnych źródeł np. z listów i dzienników Sophie Scholl. Nie są one jednak dosłownym odwzorowaniem protokołu z przesłuchania. Film ukazuje jaką ciężką presję psychiczną musieli znosić więźniowie polityczni w Trzeciej Rzeszy i jak okrutnego traktowania skazanych dopuszczał się Volksgerichtshof i jego przewodniczący Roland Freisler.
[edytuj] Opracowania
- Hans Scholl und Sophie Scholl, Briefe und Aufzeichnungen
- Inge Scholl: Die Weiße Rose. erweit. Neuausg., Frankfurt/M. (S.Fischer) 1982
- Barbara Leisner: „Ich würde es genauso wieder machen“ – Sophie Scholl.
- Hermann Vinke: Das kurze Leben der Sophie Scholl.
- Richard Hanser: Deutschland zuliebe.
- Fred Breinersdorfer: Sophie Scholl. Die letzten Tage Frankfurt/M (S.Fischer) 2005
- Hermann Vinke: Fritz Hartnagel. Der Freund von Sophie Scholl. Zürich, Hamburg (Arche) 2005
- Sophie Scholl, Fritz Hartnagel: Damit wir uns nicht verlieren. Briefwechsel 1937-1943. Frankfurt a. M. (S. Fischer) 2005
- Werner Milstein: Mut zum Widerstand Sophie Scholl – ein Portrait., Neukirchener, 2003, ISBN 3797500564
