New Immissions/Updates:
boundless - educate - edutalab - empatico - es-ebooks - es16 - fr16 - fsfiles - hesperian - solidaria - wikipediaforschools
- wikipediaforschoolses - wikipediaforschoolsfr - wikipediaforschoolspt - worldmap -

See also: Liber Liber - Libro Parlato - Liber Musica  - Manuzio -  Liber Liber ISO Files - Alphabetical Order - Multivolume ZIP Complete Archive - PDF Files - OGG Music Files -

PROJECT GUTENBERG HTML: Volume I - Volume II - Volume III - Volume IV - Volume V - Volume VI - Volume VII - Volume VIII - Volume IX

Ascolta ""Volevo solo fare un audiolibro"" su Spreaker.
CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
A Pobra do Brollón - Wikipedia

A Pobra do Brollón

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Faltan ligazóns internas neste artigo. Por favor, wikifíqueo.
Galicia en progreso: Este artigo é, polo de agora, só un esbozo. Traballa nel, especialmente se vives neste sitio, e contribúe a que a Galipedia ofreza a mellor información posíbel sobre o noso país. Pódeche resultar útil ver outros artigos sobre Galicia ou consultar o nomenclátor oficial.
A Pobra do Brollón
Situación
Xentilicio 1: Pobrense
Xeografía
Provincia: Provincia de Lugo
Comarca: Terra de Lemos
Área: 175 km²
Entidades de poboación: 118
Capital do concello: A Pobra do Brollón
Latitude e lonxitude:
Altitude máxima: 1.164 m.
Altitude mínima: m.
Zona horaria: 2 UTC + 1
Demografía (2003)
Poboación: 2482 hab.
Densidade: 14,18 hab./km²
Uso do galego 3 (2001)
Galegofalantes sobre o total da poboación: %
Falantes do galego no tramo 5 a 29 anos
Sempre: %
Ás veces: %
Nunca: %
Política (2003)
Concelleiros 4: PPdeG 8 (1279 votos 70,86 %)
BNG 1 (190 votos 10,53 %)
PSdeG-PSOE 2 (319 votos 10,53 %)
Outros: - (- %)
Alcalde: David López Goyanes (PP)
Eleccións municipais en: 'A Pobra do Brollón'
Censo electoral (2003)
Total electores: - 100 %
Votantes: - %
Abstencións: - %
Votos en branco: - %
Votos nulos: - %
Orzamentos 5 (2000)
Total ingresos: €
Tributos propios por habitante: €
Transferencias por habitante: €
Consumo público por habitante: €
Gasto de capital por habitante: €
Enderezos
Enderezo físico: Avda. Xosé Antón, 50
Teléfono: 982 43 00 01 - 982 43 03 11
Fax: 982 43 03 61
Código Postal: 27330
Correo electrónico: cpobrab@teleline.es
Sitio web oficial: http://www.diputacionlugo.org

Notas: 1 Véxase no Galizionario.

2 No verán: UTC + 2.
3 Datos de 2001 publicados en 2004.
4 Eleccións Municipais Maio 2003.
5 Datos de 2000, daquela non existía o Euro, convertíronse as pesetas a Euros.

Concello da Provincia de Lugo en Galicia. Pertence á Comarca da Terra de Lemos e o partido xudicial de Monforte de Lemos. Linda co concello de O Incio ó norte, cos concellos de Quiroga e Ribas de Sil ó sur, cos concellos de Samos, Quiroga e Folgoso do Courel ó leste e cos concellos de Monforte de Lemos e Bóveda ó oeste.

Poboación en 2003: 2.482 persoas segundo o Padrón municipal de habitantes.

Xentilicio (véxase no Galizionario) : Pobrense

Índice

[agochar]

[editar] Medio Natural

O municipio de A Pobra do Brollón se encontra situado entre a depresión de Lemos e a Serra do Courel; ósea, forma parte da Galiza agreste e montañosa. Dende o punto de vista físico, este termo se singulariza pola súa topografía montañosa, de fortes elevacións que van descendendo de Leste a Oeste. As principais unidades de releve son dúas: a depresión de Lemos, no sector occidental, e a Serra do Courel, no oriental. O Macizo do Courel está formado por unha serie de serras con perfiles sinuosos que, ó descender cara ás terras planas da depresión, actúan a modo de cerre. Unha de estas serras é a Serra de Trapa, as máximas altitudes da cal superan os 1.200 metros e se sitúan ó Noroeste, formando un prominente nó montañoso nó que teñen o seu nacemento numerosas correntes fluviais. As terras da depresión ocupan a menor proporción do municipio e, ó pertencer á zona de borde, non é a planitude unha das súas características, xa que corresponden ás terras situadas ó pe de monte das Serras Orientais. O paso de unha unidade a outra se realiza de forma progresiva, aínda que en un espacio reducido. Respecto ós chans, volven a facerse patentes as diferencias froito das dúas unidades morfolóxicas distintas: os da parte oriental son podsólicos e, os da occidental, seudogley. A rede hidrográfica se encontra situada dentro da conca do río Cabe, que drena a parte occidental do municipio en dirección NE-SO. O clima, na zona occidental, é oceánico - continental, e cara ó Leste, oceánico de montaña, froito de unha maior altitude. Na parte occidental, as temperaturas son suaves, con invernos fríos, abundantes xeadas, e veráns calorosos. Al área situada dentro do dominio climático da montaña ten unhas temperaturas medias en torno ós 11ºC, con amplas amplitudes que van dos 12º ós 15º. Polo que se refire ás precipitacións tamén varían segundo correspondan ó sector oriental (1.500 mm./anuais) ou ó occidental (1.000 mm./anuais). Os meses de máximos pluviométricos son os que van de novembro a marzo e, os mínimos corresponden a xullo e agosto (25 mm.). A vexetación se compón de especies como: o pino, o castaño, o carballo e o chopo, mentres que a de tipo arbustivo está representada polol toxo, a silva e a xesta, entre outras.

  • Superficie: 174,8km2
  • Montes: Alto da Neveira (1.142 m.); Alto da Serra (1.137 m.); Pena María (974 m.); Moncai (531 m.); Covallo (564 m.); Serrón de Guntín (451 m.); Carboeiro (753 m.); Mioteira (871 m.); Home Grande (824 m.); Chao das Lamas (772 m.); Os Campos (688 m.); Colmeas (688 m.); Carriezo (667 m.); Alto da Louseira (922 m.); Chao das Lagas (1.060 m.); Alto da Veneira (1.164 m.); Alto da Chá (1.021 m.); Cerro da Pereira (647 m.); A Salgueiriña (721 m.); Augalevada (879 m.).
  • Ríos: Cabe, Lor, Saa, Lebrón, Rubín, Loureiro-Mazo.
  • Arroios: As Lamelas; Forgas; A Barca; Arquillido; A Silvela; Picarrexo; Trasmonte.
  • Precipitacións: 1.250mm anuais.
  • Temperatura media anual: 12ºC.

[editar] Demografía

A poboación do municipio presenta as típicas características da Galiza rural, trátase de unha poboación regresiva, con saldo natural negativo e cunha estrutura por idades moi envellecida. Sobre o espazo considerable se asenta unha escasa poboación con hábitat disperso en 22 parroquias e 118 entidades de poboación. O poboamento caracterízase pola súa dispersión (0'67 entidades/Km2), aínda que en menor grao có resto de Galiza (1'1), debido á topografía montañosa que limita as zonas aptas para o asentamento humano. A maior parte dos enclaves humanos se levantan no sector occidental, mentres que o oriental está practicamente despoboado, froito do seu carácter montañoso.

Dende principios de século, a poboación total do concello non cesou na súa regresión (en 1900 tiña 7.992 habitantes e en 1998, 2.753); unha pérdida achacable, na súa maior parte, ós efectos da emigración. O resultado de todo iso é unha pirámide de poboación con base moi estreita e ensanchada nos seus brazos superiores: a estrutura por idades mostra unhs trazos de envellecemento alarmantes, porque non chega ó 10% o grupo dos rapaces (menores de 15 anos), mentres que os vellos (maiores de 64 anos) sobrepasan o 30% e os "moi vellos" (maiores de 74 anos) superan o 16%.

[editar] Etnografía

A tradición recolle que a famosa María Castaña, que encabezou as revoltas contra o bispo de Lugo, alá no século XIV, era natural de Cereixa, unha das parroquias do municipio. Relacionado col pasado medieval de este municipio se fala do "pino centenario" -representado no escudo municipal-, situado no lugar onde se reunían os veciños en asemblea. Recórdase que, igual que gran parte da zona, A Pobra do Brollón estivo baixo a xurisdicción da casa de Lemos, fronte á cal os veciños protagonizaron unha revolta -a dos guímaros (alá polo século XVI)- que lles fixo famosos. Parece ser que o Conde de Lemos esixiu ós seus vasallos o pago de un inxusto tributo, polo cal os veciños se reuniron a deliberar baixo un fermoso pino en un lugar coñecido como A Pobra do Brollón. De aquela reunión saíron todos coa determinación de levantarse en armas contra o conde e non ceder mentres o pino non se secase. Pero os homes do conde, mellor armados e máis poderosos, puideron vencelos sen moita dificultade. Trala derrota, os campesiños se xuntaron de novo baixo a sombra do pino centenario, decidindo non pagar o tributo mentres non lles fora recollido nas súas propias casas e sen necesidade de abrir a porta, sino pasando a moeda por debaixo da porta. É por este motivo, polo que dende entonces os habitantes do condado de Lemos recibiron o apelativo de "guímaros", que significa temeroso.

[editar] Historia

O inexorable paso do tempo deixou a súa imprenta en estas terras a tenor dos castros existentes e dos restos da cultura romana que aínda se manteñen. A antiga xurisdicción de A Pobra do Brollón comprendía os cotos de Cereixa, Froxende, Parada dos Montes, Pol de Lemos, Valverde, A Raíña, Salcedo e Vales, ademais das terras pertencentes ó coto do mosteiro de San Vicente do Pino en Monforte. A actual capital municipal gozou de foros particulares, outorgados polos reis Sancho O Bravo e Fernando O Emperador. Tamén, ó igual que gran parte da zona, A Pobra do Brollón estivo baixo a xurisdicción da casa de Lemos, fronte á cal os veciños protagonizaron unha revolta: a dos Guímaros, ó negarse a pagar un tributo. Conta Amor Meilán que, o Conde ó ter coñecemento de tal actitude intentou sometelos coas armas e, os campesiños non tardaron en ser sometidos ó xugo económico do conde de Lemos, aínda que novamente volveron reunirse baixo o pino e acordaron manterse na súa decisión de non satisfacer o tributo, a non ser que lles fora recollido nas súas casas sen necesidade de abrir a porta, tan só tirando a moeda por debaixo da porta. Dende entonces ás xentes do condado de Lemos se lles coñece como guímaros, é dicir, rudos, valentes e desconfiados. Durante moito tempo, e para conmemorar estes episodios, os veciños de A Pobra se reunían a madrugada de tódolos domingos nas inmediacións onde tivera lugar o levantamento de finais do século XIV ou principios do XV, coa fin de tomar acordos que afectasen ós intereses do municipio. Finalmente mencionar que, durante a última guerra carlista houbo en estas terras varios incidentes.

Vestixios arqueolóxicos:

  • Castro de Santa María (Castrosante);
  • Castro de Alende (Cereixa);
  • Castro de Lamaigrexa (Lamaigrexa);
  • Castro de Xunqueiro (Óutara);
  • Castro de Montecelo (Fornelas);
  • A Roda do Castro (Abrence);
  • A Roda do Castro (Salcedo);
  • O Castro (Piño).

[editar] Patrimonio artístico

Do patrimonio artístico municipal ten gran interese tanto a arquitectura relixiosa como a civil; da primeira abundan igrexas e capelas como o templo de Lamaigrexa de 1788 que pose unha torre de tres corpos no frontal e no interior un retablo maior neoclásico, outros dous neoclásicos e rococó respectivamente do século XVIII, un púlpito policromado, pila bautismal e dúas pilas de auga bendita. A igrexa de Óutara ten un retablo maior popular de tipo renacentista e unha imaxe de Santa María do s.XV. A igrexa de Parada dos Montes é de finais do s.XIX pero conserva un retablo neoclásico procedente do convento das Clarisas de Monforte. O templo de Pinel pose un retablo maior de estípites con tallas de interese e finalmente a igrexa parroquial de Veiga é de orixe románico e se estructura cunha nave rectangular e unha ábsida de tramo rectangular e cabeceira semicircular con bóvedas de cañó e cuarto de laranxa. No apartado de arquitectura civil destacaremos unha característica específica de pobos como Parada dos Montes onde os tellados das casas están unidos e superpostos para poder circular os días de nevadas intensas e protexerse así mellor da intemperie ou dos ataques de lobos. A arquitectura popular ten o seu principal expoñente nos muíños. Con respecto ós pazos e casas grandes sinalaremos as blasonadas: Casa de Díaz (Ferreiros) e Casa de Fontela (A Pobra) ambas con sendas pedras de armas. Casa grande da Ferreirúa, hoxe colexio da parroquia. Así mesmo, tamén é digna de mención a Ponte (Barxa de Lor), que a tradición quere de orixe romano aínda que o actual é do século XVI.

  • Igrexas: Abrence, Barxa de Lor, Canedo, Castroncelos, Castrosante, Cereixa, Eixón, Ferreiros, A Ferreirúa, Fornelas, Lamaigrexa (ano 1788), Liñares, Óutara, Pacios de Veiga, Parada dos Montes (año 1895), Pinel, Piño, A Pobra do Brollón, Santalla de Rei, Saa, Salcedo, Veiga, Vilachá.
  • Capelas: Piñeiros (Castroncelos); Nogueiras (Cereixa); Santiorxo (Liñares); Biduedo e Ferreiría (Óutara); Ferreira, Río dos Bois (Parada dos Montes) e Corral de Gándaras (Piño).
  • Pazos e casas: Casa de Barredo (Canedo); Casa do Mesón (Castroncelos); Casa de Díaz (Ferreiros); Casa Grande de Marcón (A Ferreirúa); Casa da Torre (A Ferreirúa); Casa de Fontela (A Pobra); Casa do Castro de Lama (Barxa); Casa da Marquesa (Barxa); Casa Grande de A Ferreirúa.

[editar] Socioeconomía

O sistema económico da Pobra do Brollón fundaméntase no sector primario, que se complementa cun terciario pouco especializado. Entre ambos os dous ocupan ó 90% da poboación activa. No primeiro caso, é a gandería a dedicación principal, debido ás características medioambientais do termo municipal; así, os pastos de altura permiten a dedicación a un gando de orientación cárnica, de elevada calidade. En liñas xenerais, podemos falar de un municipio de pequenos propietarios, onde o número de explotacións agrarias por Km², é de 6’3. As explotacións son de tipo minifundista, onde a simbiose entre agricultura e gandería é unha realidade. A agricultura ten unha gama de cultivos reducida: patacas, millo e centeo (en retroceso), xunto á explotación autárquica de árbores froiteiras (castaña). Encontrámonos ante unha agricultura enfocada á manutención da cabana gandeira, que é a que reporta un maior beneficio líquido ó agricultor, ben sexa pola venda de animais, ou pola comercialización do leite. O censo gandeiro do ano 1970 daba xa un claro predominio á cabana bovina sobre a porcina e a ovina. O aproveitamento forestal é outro dos recursos da zona, ademais do cultivo da vide en Vilachá, subzona de Amandi. O nivel de industrialización é practicamente nulo, e soamente existen actividades relacionadas coa producción de bens no plano artesanal e autónomo. Nos últimos anos, o sector téxtil foi un dos que máis iniciativas empresariais viu nacer ó amparo das subvencións comunitarias para a creación de pequenas e medianas empresas. O sector terciario, escaso, se encontra centrado na capital municipal. Funcionalmente, este municipio depende de Monforte -centro organizador do sur lucense- tanto para servicios públicos como privados. Esta particularidade explicaría a ruralidade patente do municipio, pois ningún núcleo pode considerarse urbano.

Feiras e mercados:

  • Feira na Pobra do Brollón (os días 11 e 25 de cada mes)
  • Feira da Estación (o día 2 de cada mes)
  • Feira do Viño en Vilachá (o 1 de Maio)
  • Feira da Artesanía (18 de Xuño)


[editar] Turismo e Lecer

Unha das maiores riquezas do municipio son os seus espacios naturáis: o val do Cabe e do Lor, constitúen privilexiadas paraxes que invitan a ser percorridos. Outra das paraxes que merece ser visitada é a ribeira do Sil (Vilachá), onde se encontra un conxunto de adegas tradicionais. Neste caso, ás curiosidades etnográficas se lle une a posibilidade de degustar o viño da zona. Xa lindando coa Serra do Courel, encóntrase Parada dos Montes, núcleo cheo de curiosidades: os tellados das construcións están unidos ou superpostos para poder circular os días de inverno cando as nevadas illaban o lugar, e para protexelo dos ataques dos lobos. Unha vez máis, a arquitectura tradicional se adapta ó medio físico.

[editar] Rutas e visitas

  • Camiño de Santiago, Ruta Sur: Proveniente de terras leonesas, a denominada Ruta Sur se interna na Comunidade Galega por Montefurado e seguindo o leito do río Sil nos acercará a terras de Quiroga e, posteriormente, ás de A Pobra do Brollón.
  • Ruta do Embalse de Sto. Estevo: Con saída no embarcadoiro de Ponte do Sil, o catamarán “Pelegrín 3” nos levará polos belos paraxes naturais do Sil.
  • Ruta dos Catro Cabaleiros: Saíndo de A Pobra en dirección a Pousa, onde tomamos un sendeiro que cruza o río Saa. Posteriormente, ascenderemos por un cortafogos cara á “Pena dos Catro Cabaleiros”, dende onde se poden contemplar magníficas vistas da Serra de O Courel. O regreso o faremos por pistas forestais que cruzan as aldeas de O Busto, Veneira de Roques e Lourente, para retornar a Pousa tras atravesar unha ponte.
  • Ruta do Lor: Saíndo de A Pobra en dirección a Salcedo se inicia a ruta por unha pista forestal que nos conducirá ata Paramedela, onde se encontra O Cercado de Aclimatación da Xunta de Galicia, o cal poderemos observar dende o miradoiro Dos Pasos. Continúa a ruta ó lado de un refuxio para pescadores, onde cruzamos o río, para proseguir por un sendeiro ben sinalizado que recorre a ribeira do Lor entre bosques de carballos, castaños, salgueiros e bidueiros. O sendeiro continúa ata Labrada pasando por Barxa de Lor, onde unha ponte do século XVI une as dúas ribeiras e polo tanto os municipios de A Pobra do Brollón e Quiroga.
  • Ruta dos castros:Visita ós castros de Santa María (Castrosante), Alende (Cereixa), Lamaigrexa e Óutara.
  • Ruta das casas señoriais: Visita ás casas señoriais de Fontela (A Pobra do Brollón) e Marcón (A Ferreirúa). Exemplos típicos da arquitectura civil da zona.
  • Ruta das igrexas: Visita ás igrexas de Ferreiros, Veiga e A Pobra do Brollón. Exemplos de románico rural.
  • Ruta dos muíños: Comezando en Pobra do Brollón, onde xa hai dous muíños, a ruta continúa por A Pousa (Saa), cruzando o río Saa se halla o muíño de Marcos, e indo cara As Forgas aparece o muíño de Lebrón, despois está o muíño de A Teixeira, logo os de Forgas de Abaixo e Forgas de Arriba en uns paraxes naturais de gran beleza.

[editar] Lugares da Pobra do Brollón

Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Pobra do Brollón vexa: Lugares da Pobra do Brollón.

[editar] Parroquias

Galicia | Provincia de Lugo | Parroquias da Pobra do Brollón

Abrence (San Xoán) | Barxa de Lor (Santa Mariña) | Canedo (San Miguel) | Castroncelos (Santiago) | Castrosante (Santa Mariña) | Cereixa (San Pedro) | Eixón (San Xurxo) | Ferreiros (San Salvador) | A Ferreirúa (San Martiño) | Fornelas (Santa Comba) | Lamaigrexa (San Pedro) | Liñares (San Cosme) | Óutara (Santa María) | Parada dos Montes (Santa Einés) | Pinel (Santa María) | Piño (Santa María) | A Pobra do Brollón (San Pedro) | Saa (Santa María) | Salcedo (San Xoán) | Santalla de Rei (Santalla) | Veiga (San Xián) | Vilachá (San Mamede)

[editar] Véxase tamén

  Referencias relacionadas con Galicia

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu