Antybiotyk

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Antybiotyki (z greki anti - przeciw, bios - życie) - związki chemiczne - naturalne, wytwarzane przez drobnoustroje, ale także syntetyczne, produkowane przez człowieka, które są stosowane w lecznictwie jako leki przeciwdziałające infekcjom wywoływanym przez drobnoustroje (najczęściej bakterie, ale także grzyby i pierwotniaki). Bywają także używane profilaktycznie w zapobieganiu zakażeniom bakteryjnym w przypadku osłabienia odporności, np. neutropenii, a także w profilaktyce bakteryjnego zapalenia wsierdzia.

[edytuj] Pochodzenie słowa

Naukowcy wiedzieli już w XIX wieku, że niektóre organizmy przeciwdziałają rozwojowi bakterii. Zjawisko to nazwano antybiozą.

[edytuj] XX wiek - wiek antybiotyków

Odkrycie pierwszego antybiotyku zostało dokonane w 1929 roku przez Alexandra Fleminga, który zauważył, że kultury bakterii nie chcą rosnąć na podłożu przypadkowo zanieczyszczonym przez pleśń Penicillium notatum.

Oprócz pleśni (grzyby niedoskonałe) zdolnością wytwarzania antybiotyków wyróżniają się promieniowce i bakterie.

Wkrótce po odkryciu penicyliny pojawiły się następne antybiotyki - naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne. Wprowadzenie antybiotyków do lecznictwa stało się przełomem dając lekarzom oręż do walki z chorobami zakaźnymi, które do tej pory były przyczyną śmierci i chorób setek milionów osób.

Pod względem budowy chemicznej antybiotyki należą do różnych grup związków organicznych. Z tysięcy naturalnie występujących antybiotyków zaledwie kilkadziesiąt mogło być włączonych do leczenia ludzi i zwierząt ze względu na toksyczność lub niekorzystne działania niepożądane.

Najważniejsze antybiotyki, które zostały odkryte w XX wieku to:

streptomycyna (w roku 1944)
chloromycetyna (chloramfenikol)
aureomycyna (w roku 1948)
aktynomycyna
erytromycyna
neomycyna
oksytetracyklina
azytromycyna

[edytuj] Mechanizm działania

Działanie antybiotyków polega na powodowaniu śmierci komórki bakteryjnej (działanie bakteriobójcze) lub wpływaniu w taki sposób na jej metabolizm, który ogranicza możliwości jej mnożenia się (działanie bakteriostatyczne).

Antybiotyki zazwyczaj blokują pewne procesy metaboliczne bakterii. Głównym problemem jest specyficzność działania. Nietrudno jest zabić 100% bakterii - można to zrobić silnym promieniowaniem, wysoką temperaturą lub ekstremalnym pH środowiska. Takie procesy zabiłyby również niechybnie pacjenta. Antybiotyki powinny więc powodować jak najmniej szkód u pacjenta. Najmniej szkodliwe są te, które uniemożliwiają budowę ścian komórkowych bakterii (np. penicylina), których człowiek oczywiście nie posiada. Inne atakowane procesy to m.in. synteza białek (tetracyklina) i synteza kwasów nukleinowych. Są one w pewnym stopniu odmienne od odpowiednich procesów u ludzi, dlatego szkodliwość działających na nie antybiotyków nie jest wysoka. Osobnym problemem jest szkodliwość dla naturalnej flory bakteryjnej człowieka.

[edytuj] Podział

Leki przeciwbakteryjne (oprócz zakażeń wywołanych przez prątki):

β-laktamy:
- penicyliny:
  - penicyliny naturalne — penicylina benzylowa
  - penicyliny „przeciwgronkowcowe” — kloksacylina, nafcylina
  - aminopenicyliny — ampicylina, amoksycylina
  - karboksypenicyliny — tykarcylina
  - ureidopenicyliny — azlocylina
  - piperazylopenicyliny — piperacylina
  - amidynopenicyliny — mecylinam
  - temocylina
- cefalosporyny (podział stanowiący połączenie tradycyjnych podziałów na 4 generacje lub 4 grupy):
  - cefalosporyny grupy 0 — cefradyna
  - cefalosporyny grupy 1 — cefazolina
  - cefalosporyny II generacji — cefuroksym
  - cefalosporyny III generacji nieaktywne wobec Pseudomonas aeruginosa — cefotaksym, ceftriakson
  - cefalosporyny III generacji aktywne wobec Pseudomonas aeruginosa — ceftazydym, cefoperazon
  - cefalosporyny IV generacji — cefepim
  - cefamycyny — cefoksytyna
- monobaktamy — aztreonam
- karbapenemy — imipenem, meropenem
- trinemy — sanfetrinem
- penemy — faropenem
- penicyliny z inhibitorami β-laktamaz — amoksycylina z kwasem klawulanowym, piperacylina z tazobaktamem
- cefalosporyny z inhibitorami β-laktamaz — cefoperazon z sulbaktamem
aminoglikozydy:
- aminoglikozydy streptydynowe — streptomycyna
- aminoglikozydy deoksystreptaminowe — gentamycyna, amikacyna, tobramycyna, netylmycyna
- aminocyklitole — spektynomycyna
tetracykliny:
- tetracykliny właściwe — doksycyklina
- glicylocykliny — tygecyklina
makrolidy:
- 14-węglowe — erytromycyna, klarytromycyna
- 15-węglowe — azytromycyna
- 16-węglowe — spiramycyna
- ketolidy — telitromycyna
linkozamidy — klindamycyna, linkomycyna
streptograminy — chinuprystyna-dalfoprystyna
chinolony:
- chinolony niefluorowane:
  - I generacji — kwas nalidyksowy
  - II generacji — garenoksacyna
- fluorochinolony:
  - I/II generacji — cyprofloksacyna, norfloksacyna, lewofloksacyna (czasem zaliczana do III/IV generacji)
  - III/IV generacji — moksyfloksacyna
oksazolidynony — linezolid
glikopeptydy:
- glikopeptydy właściwe:
  - I generacji — wankomycyna, teikoplanina
  - II generacji — orytawancyna
- lipopeptydy — daptomycyna
- glikolipopeptydy — dalbawancyna, telawancyna
- glikolipodepsypeptydy — ramoplanina
nitroimidazole — metronidazol
nitrofurany — nitrofurantoina
ryfamycyny — ryfampicyna, ryfaksymina
sulfonamidyny i trymetoprym — kotrimoksazol
amfenikole — chloramfenikol
polipeptydy:
- polimyksyny — kolistyna
- gramicydyny
- bacytracyna
- fusafungina
kwas fusydowy
mupirocyna
fosfomycyna

Leki przeciwprątkowe (leczenie zakażeń wywołanych przez prątki — np. gruźlicy):

leki podstawowe — izoniazyd, ryfampicyna, pyrazynamid, etambutol, streptomycyna
leki dodatkowe — ryfabutyna, klofazymina, kanamycyna, cykloseryna
leki do leczenia trądu — dapson, talidomid (tylko mężczyźni); w leczeniu trądu stosuje się także ryfampicynę i klofazyminę

Leki przeciwgrzybicze:

antybiotyki polienowe — amfoterycyna B, nystatyna
antybiotyki niepolienowe — gryzeofulwina
leki azolowe:
- leki imidazolowe — ketokonazol
- leki triazolowe:
  - I generacji — flukonazol, itrakonazol
  - II generacji — worykonazol, posakonazol (lek o najszerszym spektrum działania)
echinokandyny — kaspofungina
allyloaminy — terbinafina
5-fluorocytozyna
amorolfina
cyklopiroks
tolnaftat
jodek potasu

[edytuj] Przyszłość

Nadzieje na świat bez chorób zakaźnych nie spełniły się. Po pierwsze, do dziś nierozwiązany jest problem chorób wirusowych, takich jak AIDS, gorączka krwotoczna wywoływana przez wirus Ebola czy nawet zwykła grypa (choć istnieją też leki antywirusowe, zobacz interferon), a po drugie coraz więcej szczepów bakterii wytwarza mechanizmy obrony przed szkodliwym dla nich działaniem antybiotyków - powstają nowe szczepy oporne (oporność bakterii na działanie antybiotyków).