Jeme

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

Jeme


Officieel taol	Arabisch
Hoofstad	Sana
Staotsvörm	Rippebliek
Staotshoof	Ali Abdullah Saleh (sins 1990)
premier	Abdul Qadir Bajemal
Groondgebeed % water	527.970 km² weineg
Einwoeners	19,3 miljoen
Munt	Jemenitische reaal (YER)
Tiedzaone	UTC +1
Nationale fiesdaag	22 mei
Volkshymne	Vereinegde Rippebliek
Landcode	???
TLD	.ye
Tillefoon	+967

Jeme (officieel الجمهوريّة اليمنية, De Jemenitische Rippebliek) is e land in Azië, aon de zuidkös vaan Arabië. 't Grèns aon Saoedi-Arabië en Omaan. Hoofstad is Sana, ander stei zien Hudaida, Taizz, Aden en Mukalla. Jeme waor tot 1990 verdeild in twie rippeblieke: Noord-Jeme en Zuud-Jeme, die evels neet noordelik en zuidelik vaanein laoge, meh westelik en oostelik. 't Land is weineg productief en besteit veur 't groetste deil oet weuste en steppe.

[bewirk] Administratief indeiling

Jeme is verdeild in 19 gouverneursjappe, meist verneump nao hun hoofstad.

Abyan
Aden
Ad-Dali
Al-Bayda
Al-Huadaida
Al-Jawf
Am-Mahrah
Am-Mahwit
Amran
Dhamar

Hadramaut
Hajjah
Ib
Lahij
Marib
Sadah
Sana
Sjabwa
Taizz

Ouch huurt 't eiland Socotra bij Jeme.

[bewirk] Demografie

De meiste Jemeniete zien vaan Semitische oorsprunk en spreke Arabisch. In 't oeterste ooste leve volker die ander taole spreke, wie 't pre-islamitisch Zuudarabisch. In 't noorde koume, opmèrkelik veur dat gebeed, sjiïtische moslims veur. Jeme is e conservatief land en kint bekaans de hoegste gebuurteciefers t'r wereld: gemiddeld zeve kinder per vrouw.

[bewirk] Historie

't Modèrn Jeme woort al in d'n Ajdheid door Arabiere bewoend, en door versjèllende sjeike besteurd. 't land verkraog zien riekdom door d'n handel in wijrouk en ander kruie. 't Lökden noch de Babyloniërs, noch de Grieke, noch de Romeine veur 't te vereuvere: de Romeine zaoge dao nao ein expeditie vaan aof, umtot de Arabische weuste ze aofsjrikde. Dees situatie doorde tot d'n opkoms vaan d'n islam in de zevende ieuw; vaanaof dat memint begóste de imams ziech te intersere veur dit gebeed en kraoge 't snel oonder controle. Dit gold veural veur 't vröchber Noord-Jeme. Later kaome dao Egyptische kaliefe hunnen invlood oetofene en vaanaof de zestiende ieuw waor Noord-Jeme deil vaan 't Osmaans Riek. Oondertösse blaof 't zuie oonder control vaan lokaal sjeikdomme.

In 1918 maakde Noord-Jeme ziech los vaan Törkije, en 'ne sjiïtischen imaan, Yahya bin Muhammad, naom de mach op ziech en reep ziechzelf in 1926 tot keuning oet. 'nen Oorlog mèt Saoedi-Arabië leep in 't naodeil vaan Jeme aof. In 1948 woort de keuning vermaord door zien officiere in 'ne mislökde staotsgreep, en ziene zaon Achmad Saif al-Islam volgden 'm op, ouch al mèt 'n theocratische en dictatoriaal regering. Nao 'n nui mislökden attentaot in 1955 mós heer 't land modèrnisere, en veural de soennitische bevolking mier rechte geve. In 1962 woort heer esnog in 'nen anderen attentaot gedoed en volgde Mohammad al-Badr häóm op. Nao 'n week woort 'r evels al verdraove en heer begós aon 'n guerilla vaanoet 't bergland. In 1970 eindegde de börgeroorlog. In 1972 oontstoont 'ne grènsoorlog mèt naoberland Zuud-Jeme. Vaanaof de late jaore zeveteg kaome zoewel de fundamentalistische moslims es de communiste in opstand, de laatste gesteund vaanoet Zuid-Jeme. Wie in de jaore tachteg dao mier gemategde socialiste aon de mach kaome verbeterde de betrèkkinge.

Zuid-Jeme waor vaanaof 1882 'n Britse kolonie, die in 1959 eineg zelfstendegheid kraog. In deen tied oontstoonte inkel organisaties die de Britte gans oet 't land wouwe höbbe, boe-in de marxiste snel de euverhaand kraoge. Die repe in 1967 de Volksrippebliek Zuud-Jeme oet. De gemaotegde Qahtan al-Shaabi woort president. In 't volgend jaor woort dee verdreve door mie radicale figure, die 'n ander organisatie en veural mier inspraok vaan de volksräöj eisde. In de jaore zeventeg kraog 't land ummer mie te kampe mèt de traditioneler ingestèlde naoberlen, en mèt Noord-Jeme. In 1978 woort 't staotshoof Ali NAsser Muhammad Hussani aofgezèt en naome nog radicaler, op Moskou geriechde, leislui de mach euver. Laank waor dees positie, die 't land in 'n isolemint brach, neet te hawwe, en in 1980 kaom Nasser wier trök aon de mach. Zoe verbeterde laanksem weer de betrèkkinge mèt veural Noord-Jeme.

Op 22 mei 1990 vereinegde de twie len ziech tot ein staot: de Rippebliek Jeme. Cultuurversjèlle tösse 't religieus noorde en 't radicaal zuie leide in 1994 tot 'n börgeroorlog.

Len in Azië
Afganistan \| Armenië² \| Azerbaidzjan¹ \| Bahrein \| Bangladesj \| Bhoetaan \| Börma \| Broenai \| Cambodja \| Cyprus² \| Filipiene \| Georgië² \| India \| Indonesië \| Iraan \| Irak \| Israël \| Japan \| Jeme \| Jordanië \| Katar \| Kazachstan \| Kirgizië \| Koeweit \| Laos \| Libanon \| Maledive \| Maleisië \| Mongolië \| Nepal \| Noord-Korea \| Oesbekistan \| Omaan \| Oos-Timor \| Pakistan \| Palestiense Staot \| Papoea Nuuj-Guinea \| Rösland¹ \| Saoedi-Arabië \| Singapore \| Sjina³ \| Sri Lanka \| Syrië \| Tadzjikistan \| Thailand \| Törkieë \| Turkmenistan \| Vereinegde Arabische Emirate \| Viëtnam \| Zuud-Korea
Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia² \| Gazastrook \| Hong Kong \| Makau \| Westelike Jordaanover
Status betwis: Palestiense Staot \| Sjina (nationalistisch) \| Sjina (volksrippebliek) \| Törks Cyprus
1. Dit land ligk gedeiltelik in Europa. 2. Dit land ligk geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. 3. Sins 1949 oonder twie regeringe verdeild.