Nederlands Spoorwegmuseum

Van Wikipedia

Nederlands Spoorwegmuseum in het Maliebaanstation te Utrecht na de renovatie in 2005.

Het Nederlands Spoorwegmuseum (NSM) is sinds 1954 gevestigd in het in 1874 gebouwde Maliebaanstation te Utrecht.

[bewerk] Geschiedenis

Het museum werd in 1927 opgericht en was aanvankelijk ondergebracht in een van de Hoofdgebouwen van de Nederlandse Spoorwegen in Utrecht. De collectie omvatte voornamelijk afbeeldingen, documentatie en attributen. In de jaren dertig werden de eerste initiatieven genomen tot behoud van oud spoorwegmaterieel van historisch belang. Als gevolg van de oorlogsomstandigheden ging een deel hiervan alsnog verloren.

[bewerk] Maliebaanstation

Na tijdelijk ondergebracht te zijn geweest in het Rijksmuseum te Amsterdam kon het museum in de jaren vijftig weer terugkeren naar Utrecht. Het in 1939 gesloten Maliebaanstation bleek een geschikte locatie. Na verbouwing kon het museum in 1954 zijn deuren openen. Er was hier veel meer ruimte om de collectie aan het publiek te tonen. Ook kon er nu historisch materieel opgesteld worden ter bezichtiging. Tot 2003 was de lange rij historische stoomlocomotieven langs het eerste perron het meest in het oog vallende deel van deze collectie.

[bewerk] Uitbreidingen en verbouwingen

In de loop der jaren kwam er meer spoor- en ook tramwegmaterieel naar het museum en in de jaren vijftig en zestig kwam ook het voorterrein vol te staan met rollend materieel dat sterk te lijden had onder de weersomstandigheden. Een eerste verbetering was de bouw van een perron met overkapping op het achterterrein in 1975. In 1977 kwam nog een uitbreiding tot stand. Met een loopbrug over de nog in gebruik zijnde goederensporen kon het publiek het achterterrein bereiken. Het voorterrein werd ingericht tot parkeerplaats.

In het stationsgebouw was in de rechtervleugel de historische afdeling ondergebracht en in de linkervleugel de 'moderne' afdeling. Zeer tot de verbeelding spraken de brugmodellen uit de begintijd van de spoorwegen en ook de modellen van diverse treintypen waren fraai. Voorts waren er natuurlijk schilderijen, prenten en attributen te bezichtigen. Een eerste verandering vond plaats in de jaren '80 toen deze laatste afdeling werd heringericht om ook de nieuwste ontwikkelingen te kunnen tonen. Zo werd er onder andere een sprinterkop opgesteld.

In 1988-1989 vond een grote verbouwing plaats. De inrichting van het stationsgebouw werd geheel vernieuwd en volgens de toen moderne inzichten ingericht. Deze inrichting heeft tot 2003 bestaan. Ook het achterterrein werd verder bij het museum getrokken en nieuw ingericht met een 'spoorlandschap'. Het was nu ook mogelijk om rondjes te rijden, zowel op schaal als op ware grootte. Ook werden enkele gebouwtjes opgesteld, zoals het seinhuis uit Hoogezand-Sappemeer en een overweghuisje uit Elst (Gelderland). Ook een der oudste spoorbrugjes uit Halfweg was hier aanwezig. Voorts werd een pendeldienst ingesteld tussen het Utrechtse Centraal Station en Station Maliebaan (via Lunetten).

Latere toevoegingen uit de jaren negentig waren de beide goederenloodsen, waar onder andere een restaurant in kwam en het nieuwe gebouw op het achterterrein met een grote modelspoorbaan. De in de loop der jaren gegroeide materieelcollectie werd in de jaren negentig voor een groot deel gerestaureerd en voor een deel in rijvaardige toestand gebracht. Stalling (gedeeltelijk) in de openlucht deed deze treinen geen goed. Daarom werd er naar gestreefd een geheel overdekte museumruimte te bouwen.

[bewerk] De laatste grote verbouwing

Verbouwing Nederlands Spoorwegmuseum te Utrecht (2004, Foto: Hans de Kroon)

In 2002 werd besloten het museum opnieuw ingrijpend te verbouwen. Het stationsgebouw werd na de sluiting in september 2003 weer geheel leeggehaald en nu grotendeels teruggebracht in de 19e eeuwse staat, aangevuld met de Koninklijke wachtkamer afkomstig uit het in 1973 gesloopte station Den Haag Staatsspoor.

[bewerk] Onderdelen van het stationsgebouw

stationshal
bestelgoederengang
eetzaal
wachtkamer 3e klasse
wachtkamer 1e & 2e klasse
koninklijke wachtkamer

[bewerk] Het nieuwe gebouw

Het achterterrein werd ook voor het grootste deel ontruimd en geheel nieuw ingericht. Er kwam een groot nieuw museumgebouw waar het museum zijn collectie nu toont in vier 'werelden':

1. de grote ontdekking (de begintijd in de 19e eeuw)
2. droomreizen (de hoogtijdagen van de internationale treinen rond 1900)
3. stalen monsters (de jaren dertig-veertig)
4. de werkplaats (de grote hal met treinen).

De presentatie is veel meer dan vroeger sterk gericht op het vermaken van een groot publiek met kinderen en voor personeelsfeestjes etc. De inhoudelijke kant van het museum is daar ondergeschikt aan gemaakt. De collectie is een soort ‘achtergrond’ hiervoor. Dit geldt ook voor de schilderijen, prenten en attributen.

Er is veel aandacht besteed aan de aankleding met decorstukken. Er is duidelijk een keuze gemaakt van 'van alles een beetje' om een groot publiek te vermaken. Dat deze doelstelling bereikt is blijkt uit de na de heropening in juni 2005 sterk gestegen bezoekersaantallen.

[bewerk] Onderdelen van het nieuwe gebouw

"De Grote Ontdekking".

congreszaal en foyer
theater
de werkplaats
de remise
centrale
plein wereld 1
perron wereld 2

[bewerk] Buitenterrein

Op het buitenterrein is nabij het bestaande seinhuis een watertoren verschenen. Voorts ligt er nog een kinderspoor, is er een kinderspeelplaats en een evenemententerrein. Ook is er een draaischijf.

[bewerk] Collectie spoorwegmaterieel

Het Spoorwegmuseum beschikt inmiddels over een grote en gevarieerde collectie rollend materieel. De materieelcollectie is te groot om op de toch nog beperkte ruimte geheel getoond te worden. Daarom is een groot deel van de collectie tramrijtuigen in het afgelopen decennium afgestoten en een deel van het spoorwegmaterieel is elders in depot ondergebracht. Het wel aanwezige materieel staat niet meer zoals vroeger soort bij soort maar vrij willekeurig door elkaar.

De collectie rollend materieel bevat onder meer stoomlocomotieven, elektrische locomotieven, diesellocomotieven, treinstellen, rijtuigen, goederenwagons en enkele trams.

[bewerk] Materieeloverzicht

Replica van locomotief 'De Arend' onder stoom. Dit was de eerste Nederlandse trein, uit 1839. (Foto: Hans de Kroon)

De laatste, in 1958, door de Nederlandse Spoorwegen buiten dienst gestelde stoomlocomotief NS 3737 is een der topstukken uit de collectie. (Foto: Hans de Kroon)

De oudste Nederlandse elektrische trein, ZHESM-motorrijtuig mBC 6, bouwjaar 1908.

Mat '54-treinstel 386

Materieeloverzicht van het Spoorwegmuseum, met tussen haakjes de oorspronkelijke eigenaar indien dit niet de Nederlandse Spoorwegen was:

[bewerk] Stoomlocomtieven

De Arend (HIJSM)
89 Nestor (HIJSM)
13 (SS)
326 (SS)
107 (NRS)
2104
3737 (SS)
6317
WD 73755 Longmoor (NS 5085; WD Austerity 2-10-0)
1622 (SS Java)
1289 (SJ; Zweden)

[bewerk] Elektrische locomotieven

[bewerk] Locomotoren

[bewerk] Diesellocomotieven

[bewerk] Motorrijtuigen

mBC 6, mBD 61 (ZHESM) (Hofpleinlijn)
mBD 9107, 9014, 9029, 9410 Mat '24 (Blokkendoos)
mP 3031 (PTT/NS) Motorpost
DE 41 Blauwe Engel

[bewerk] Treinstellen

[bewerk] Rijtuigen

4, 8, 10 (HIJSM)
B 119 (NCS)
C 218 (SS)
C 723 (SS)
C 755 (HSM)
C 6478 (NS)
Ces 8104, Cecr 8553 Mat '24 (Blokkendoos)
C 6703, CKD 6910 Plan E
AB 7709, RD 7659 Plan D
AB 38-37 082 Plan K
SR 8, SR 9 Koninklijke rijtuigen
B 21-37 455, 457, 472 Plan W
WR 2287, 4249 (CIWL)
P 7920 (PTT/NS) Plan C (postrijtuig)
Pec 1902 (PTT/NS) Stroomlijnpostrijtuig
D 1920 (HSM) (bagagerijtuig)
D 7521 Zesdeurs stalen D (bagagerijtuig)

[bewerk] Wagens

Bagagewagens: D 6 (SS), Dg 2696
Gesloten wagens: CHD 9807 (HSM 33208), GW 463, S-CHRP 34411, S-CHO 7498, Gs 951 3 744, Uas 978 1 970, Gbs 978 1 981, 982, Hbis 225 0 071
Postwagen: Hbbkkss 242 2 043 (PTT/NS)
Dwarsliggerwagen: 29045 (HSM)
Zandwagen: 172384
Veewagen: FO 3517 (SS)
Rongenwagens: LWGK 87583, LWRK 87915
Kolenwagens: GTUW 65248, GTM 59221
Silowagen: Ubcs 99625
Ketelwagen: 515615P
Vuilwagen: Takkls 566 9 025
Koelwagen: Ibces 980 1 980
Divers: kraan 400 met kraanwagen 941 1 525, 482 met 974 1 503 en giekwagen 944 1 516, kraan 970 1 816

[bewerk] Trammaterieel

Stoomlocomotieven: 2 (RSTM), 57 (RTM), 607 (ZE)
Elektrische motorwagen: 610 (LTM) – (november 2005 overgedragen aan de ZLSM)
Elektrische bijwagens: 23, 28 (beide NBM), 42, 44 (beide WLB)
Rijtuigen: B 364, AB 417 (beide RTM)
Koppelwagen: K9 (Nederlandsche Tramweg Maatschappij|NTM]]) - in bruikleen bij de Stoomtram Hoorn-Medemblik
Paardentramwagens: 16 (STM), Dk2, G1 (beide NTM)
Goederenwagens: 458, 635 (beide RTM)

[bewerk] Pendeldienst Utrecht Centraal – Utrecht Maliebaan

Bij de heropening van het vernieuwde museum in juni 2005 is ook het treinstation Utrecht Maliebaan na bijna 66 jaar heropend. NS verzorgt sindsdien van dinsdag tot en met zondag (in de vakanties ook op maandag) gedurende de openingstijden van het museum een uurdienst met station Utrecht Centraal. Omdat er geen rechtstreekse verbinding mogelijk is, keert de trein bij Lunetten Aansluiting.

Vanwege de werkzaamheden voor de capaciteitsuitbreding tussen Vleuten en Geldermalsen (VleuGel) is er binnenkort geen plaats meer in de dienstregeling voor een verbinding Utrecht Maliebaan – Utrecht Lunetten Aansluiting. In plaats daarvan is het de bedoeling om de pendeltreinen te laten keren in Bilthoven.

Vanaf 10 december 2006 rijdt in de museumpendel SGM-II, de CityPendel. Voorheen werd op de museumpendel Plan V ingezet.

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

52° 5' 14" N, 5° 7' 53" O

___	Portaal Openbaar vervoer

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Train op Wikimedia Commons.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Train station op Wikimedia Commons.

{{{afb_links}}}	Spoorweg- en trammusea in Nederland	{{{afb_rechts}}}
1501 (Eindhoven) · CSIJ (IJmuiden) · EDS (Barger Compascuum) · EMA (Amsterdam) · GOLS (Winterswijk) · GSS (Erlecom) · HIJSM (Haarlem) · HOVM (Den Haag) · ISM (Erica) · KLOK (Eindhoven) · Mat 54 (Gouda) · MBS (Haaksbergen) · NSM (Utrecht) · NOM (Arnhem) · NZH (Haarlem) · RoMeO (Rotterdam) · RTM (Ouddorp) · SGB (Goes) · SHM (Hoorn) · SRL (Rijssen) · SSN (Rotterdam) · STAR (Stadskanaal) · Stibans (Amersfoort) · SVM (Katwijk) · TEE Nederland (Zwolle) · TS (Scheveningen) · VSM (Apeldoorn) · ZLSM (Simpelveld)

{{{afb_links}}}

Spoorwegstations in Utrecht

{{{afb_rechts}}}

Geplande stations: Utrecht Leidsche Rijn · Vaartsche Rijn · Zuilen

Categorieën: Spoorwegstation in Utrecht (provincie) | Spoorwegmuseum | Museum in Nederland | Bouwwerk in Utrecht | Utrecht-Oost