4 Dywizja Piechoty

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy dywizji piechoty sformowanej podczas wojny polsko-bolszewickiej. Zobacz też: 4 Dywizja Strzelców Polskich.

4 Dywizja Piechoty (4 DP) – nazwa polskich Wielkich Jednostek Piechoty XX wieku

[edytuj] Udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1919/20 r.

[edytuj] II Rzeczpospolita

W okresie II RP dowództwo 4. DP i jej pododdziały stacjonowały we Włocławku, Toruniu i Brodnicy.

[edytuj] Dowódcy

gen. bryg. Franciszek Aleksandrowicz 1919
gen. bryg. Leonard Skierski 1919-1920
płk Stanisław Zygmunt Kaliszek 1920
płk Marian Jasiński 1920
płk dr Ferdynand Zarzycki 1920
płk dypl. Włodzimierz Ostoja-Zagórski 1920

gen. bryg. Mikołaj Bołtuć 1936-1939
płk dypl. Tadeusz Lubicz-Niezabitowski 1939
płk dypl. Mieczysław Rawicz-Mysłowski 1939
płk Józef Werobej 1939
gen. bryg. Mikołaj Bołtuć 1939

[edytuj] Udział w wojnie obronnej 1939 r.

[edytuj] Skład

Dowództwo i sztab:

dowódca dywizji:

do 4.09 – płk dypl. Tadeusz Lubicz-Niezabitowski,

4-12.09 – płk dypl. Mieczysław Rawicz-Namysłowski (zm. 12.09 Głowno),

12-13.09 – płk dypl. Tadeusz Lubicz-Niezabitowski,

13-18.09 – płk Józef Werobej,

19-21/22.09 – gen. bryg. Mikołaj Bołtuć (zm. 21/22.09.1939 Łomianki),

szef sztabu:

do 12.09 – kpt. dypl. Łado Macharadze (zm. 12.09 Głowno).

od 13.09 – kpt. dypl. Stefan Pękalski,

dowódca piechoty dywizyjnej: płk dypl. Mieczysław Rawicz-Namysłowski (zm. 12.09 Głowno),
dowódca artylerii dywizyjnej: płk dypl. Andrzej Ludwik Czerwiński,
dowódca saperów: mjr Teofil Boniecki,
dowódca łączności: mjrJan Stanisław Hammer,
kwatermistrz: rtm. dypl. Sławomir Zarzycki,
dowódca taborów: kpt. Tadeusz Smuszowicz.

Oddziały i pododdziały:

14 Pułk Piechoty Ziemi Kujawskiej – dowódca:

do 11.09 – ppłk dypl. Włodzimierz Brayczewski,

11–12.09 – płk Bohdan Stanisław Sołtys (zm. 12.09 Władysławowo),

od 13.09 – mjr Jan Łobza,

63 Toruński Pułk Piechoty – dowódca: ppłk Stefan Kaczmarczyk,
67 Pułk Piechoty – dowódca: ppłk dypl. Karol Komuniecki,
4 Kujawski Pułk Artylerii Lekkiej – dowódca: ppłk Józef Pyrek,
4 Dywizjon Artylerii Ciężkiej – dowódca: mjr Stefan Stachowski (zm. 20.09 Laski),
4 Batalion Saperów – dowódca: mjr Teofil Boniecki,
4 Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej – dowódca: kpt. Leon Furmanowicz,
4 Szwadron Kawalerii Dywizyjnej – dowódca: mjr Franciszek Józef Cymerman,
81 Kompania Karabinów Maszynowych i Broni Towarzyszącej – dowódca: kpt. Leon Wyczółkowski,
81 Kompania Kolarzy – dowódca: por. Ludwik Edward Czarnecki,
4 Kompania Telefoniczna – dowódca: kpt. Józef Edward Piotrowicz,
Pluton Radio (2 radiostacji N-1 lub 2 RKD) – dowódca: NN,
Samodzielny Patrol Meteorologiczny nr 4 – dowódca: NN,
Pluton Pieszy Żandarmerii nr 4 - dowódca: ppor. rez. Herbert Wojciech Wruck,
Kwatera Główna – komendant: NN,
- Kompania Sztabowa (mobilizowana jako Kompania Asystencyjna nr 181) – dowódca: NN,
- Kompania Gospodarcza: dowódca: NN,
- Pluton Łączności Kwatery Głównej – dowódca: NN,
- Poczta Polowa Nr 16 – kierownik: NN,

Służby pomocnicze:

służba łączności:
- Drużyna Parku Łączności – dowódca: NN,
służba uzbrojenia:
- Pluton Parkowy Uzbrojenia nr 801 – dowódca: NN,
służba intendencka:
- Park Intendentury typu I nr 801 – komendant: NN,
służba zdrowia:
- Kompania Sanitarna nr 801 - dowódca: mjr dr Henryk Stanisław Hyrczakowski,
- Szpital Polowy nr 801 - komendant: mjr dr Antoni Leon Kowalski,
- Polowa Pracownia Dentystyczna nr 801 – kierownik: NN,
- Polowa Kolumna Dezynfekcyjno-Kąpielowa nr 801 – dowódca: NN,
- Polowa Pracownia Bakteriologiczno-Chemiczna nr 801 – kierownik: NN,
- Zespół Przeciwgazowy nr 801 – kierownik: NN,
służba taborowa:
- Kolumna Taborowa Parokonna nr 801 – dowódca: NN,
- Kolumna Taborowa Parokonna nr 802 – dowódca: NN,
- Kolumna Taborowa Parokonna nr 803 – dowódca: NN,
- Kolumna Taborowa Parokonna nr 804 – dowódca: NN,
- Warsztat Taborowy Parokonny nr 801 – kierownik: NN,
- Pluton Taborowy nr 4 – dowódca: NN,
służba sprawiedliwości:
- Sąd Polowy nr 4 – sędzia: NN.

Jednostki włączone w skład dywizji na czas wojny:

Batalion Obrony Narodowej "Brodnica" – dowódca:

do 11.09 – mjr Adam Fleszar,

od 11.09 – mjr Jakub Wojnarowski,

Kompania Obrony Narodowej "Grązawy" – dowódca: NN

Zgodnie z polskim planem obronnym 4 Dywizja Piechoty pod dowództwem płk. dypl. Tadeusza Lubicza-Niezabitowskiego weszła w skład Grupy Operacyjnej "Wschód" w składzie Armii "Pomorze" gen. Władysława Bortnowskiego. Jej zadaniem była osłona kierunku na Toruń. Wraz z 16 Dywizją Piechoty i Oddziałem Wydzielonym "Jabłonowo" zajęła pozycje na linii Grudziądz-Brodnica.

1 września dywizja była słabo atakowana przez niemiecki XXI Korpus. W związku z tragiczną sytuacją 16 DP miała większością swoich sił wesprzeć jej obronę wzdłuż rzeki Osy. W nocy zaatakowała i odepchnęła Niemców do miejscowości Orle i Słup, ale za samą rzekę nie zdołała ich odrzucić. 3 września toczyła uporczywe walki. Po południu rozpoczęła odwrót znad jezior Mełna i Gruty. 14. pp, walczący w rejonie Mełna, został zaatakowany przez niemieckie lotnictwo i rozbity, w związku z czym rozpoczął bezładny odwrót do Radzynia. Bojąc się o resztę oddziałów, dowódca dywizji wydał rozkaz do ogólnego odwrotu. Po tej decyzji stracił dowodzenia. Jego miejsce zajął płk dypl. Mieczysław Rawicz-Mysłowski. W nocy z 6 na 7 września dywizja miała wycofać się wzdłuż Wisły do Włocławka. Następnie weszła w skład GO gen. Mikołaja Bołtucia jako odwód Armii "Poznań" w czasie bitwy nad Bzurą. Do walki została wprowadzona 11 września i miała nacierać na Głowno. Gdy rano czołowe oddziały przekroczyły Bzurę pod Sobotą i Orłowem, okazało się, że na drugim brzegu są już Niemcy. Po zaciętej walce wyrzuciła ich z Bielaw. Z Walewic i Rulic wyrzuciła ich dopiero po wprowadzeniu odwodów, które zaatakowały od skrzydeł. 12 września do wieczora dywizja odpoczywała. 14 września w ramach natarcia Armii "Pomorze", atakowała w rejonie Łowicza na pozycje niemieckich 10 i 24 DP. 18 września dywizja dotarła do rejonu koncentracji w Budach Starych, skąd przeprawiać się miała przez Bzurę.

[edytuj] Kampania francuska 1940 r.

[edytuj] Dowódca

gen. bryg. Rudolf Dreszer 1940

[edytuj] Skład

10 Pułk Piechoty
11 Pułk Piechoty
lotniczy dyon rozpoznawczy
4 Pułk Artylerii Lekkiej
bateria ppanc.
kompania ppanc.
bateria plot.
kompania sapersko-minerska
kompania łączności
grupa eksploatacyjno-sanitarna
pluton żandarmerii
sąd polowy

Po klęsce kampanii wrześniowej i przeniesieniu siedziby rządu do Francji zapadła decyzja o odtworzeniu na Zachodzie Wojska Polskiego. Od kwietnia 1940 r. w rejonie miasta Parthenay rozpoczęto formowanie 4 Dywizji Piechoty (4eme Division d'infanterie polonaise). Jej dowódcą został gen. bryg. Rudolf Dreszer. Zgodnie z zamierzeniami dowództwa w jej skład miały wejść trzy pułki piechoty, jednak ostatecznie zdecydowano się na model dywizji lekkiej dwupułkowej.

Pierwsze jednostki bojowe sformowano w obozie Veluché 20 maja 1940 r. z elementów 2 Dywizji Strzelców Pieszych i nowo przybyłych rekrutów. Trudności piętrzone przez intendenturę francuską nie pozwoliły jednak na osiągnięcie pełnej wartości bojowej do czasu rozpoczęcia działań wojennych na froncie zachodnim. Do 16 czerwca spośród około 11 tys. rekrutów udało się uzbroić zaledwie ok. 3150.

Szybkie postępy wojsk niemieckich spowodowały konieczność cofnięcia jednostki z bezpośredniej bliskości frontu. 16 czerwca, w dniu rozpoczęcia francusko-niemieckich negocjacji o zawieszeniu broni, gen. R. Dreszer zameldował swemu przełożonemu, gen. Władysławowi Sikorskiemu, że wypowiedział posłuszeństwo francuskim zwierzchnikom i rozpoczął marsz w kierunku portu La Rochelle w celu przetransportowania podległych mu wojsk do Wielkiej Brytanii.

Dywizja rozpoczęła marsz wzdłuż atlantyckiego wybrzeża Francji w poszukiwaniu statków transportowych. W nocy z 19 na 20 czerwca ok. 6 tys. żołnierzy odpłynęło z La Pallice na pokładzie brytyjskiego statku Alderpool. Następnej nocy kolejna grupa ok. 3 tys. ludzi została odtransportowana na pokładzie francuskiego transportowca L'Auvergne.

Ponad 1 tys. oficerów, żołnierzy i rekrutów, którzy wyruszyli z obozów Thouars i Airvault 18 czerwca transportem kolejowym, nie udało się dotrzeć na czas do portu. Część z nich podążyła w kierunku Royan, gdzie działała jeszcze polska misja wojskowa. Tam część z nich skierowano do portów Verdon sur Mer i Saint Jean de Luz, skąd na mniejszych jednostkach zostali przewiezieni do Anglii.

[edytuj] Wojsko Polskie na Środkowym Wschodzie 1942

W drugiej połowie 1942 r., w Palestynie, przystapiono do organizacji 4 Dywizji Strzelców, która wraz z 3 DSK stanowić miała trzon II Korpusu Strzelców.

We wrześniu 1942 r. z chwilą przystąpienia do organizacji Armii Polskiej na Wschodzie zalążki dywizji rozformowano.

[edytuj] Wielka Brytania 1940-1946

[edytuj] Dowódcy

gen. bryg. Bronisław Duch 1943
płk. dypl. Tadeusz Zieleniewski 1943-1945
gen. bryg. Kazimierz Glabisz 1945-1947

[edytuj] Skład

7 Brygada Grenadierów
8 Brygada Strzelców Pieszych
9 Brygada Piechoty
9 Pułk Ułanów Małopolskich
3 Pułk Artylerii Motorowej
14 Pułk Artylerii Lekkiej
15 Pułk Artylerii Lekkiej
4 Pułk Artylerii Przeciwpancernej
4 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej
4 Batalion Saperów
4 Batalion Łączności
4 Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych

Po ewakuacji wojsk z Francji do Wielkiej Brytanii z 4 Dywizji Piechoty, która dotarły na wyspę, rozpoczęto formowanie 4 Kadrowej Brygady Strzelców. Organizował ją i powodził płk dypl. Stanisław Sosabowski. Do jej zadań należała obrona wybrzeża w hrabstwie Fife we wschodniej Szkocji. W 1941 r. na bazie 4 Kadrowej Brygady Strzelców powstał zalążek 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a z pozostałych żołnierzy i oficerów utworzono nową 1 Brygadę Grenadierów.

W dniu 6 sierpnia 1943 r. 1 Brygada Grenadierów została przemianowana na 4 Dywizję Piechoty. Poszczególne jej Brygady przejęły tradycje jednostek polskich z Francji, 1 Brygada – b. 1 Dywizji Grenadierów, 2 Brygada – b. 2 Dywizji Strzelców Pieszych, 3 Brygada – b. 3. i 4. DP. Dywizja do końca II wojny światowej nie została w pełni skompletowana (w dniu zakończenia wojny liczyła 80% stanu etatowego) i nie wzięła udziału w walkach.

Dywizja została rozformowana w 1946 r. wraz z innymi polskimi jednostkami w Wielkiej Brytanii.

[edytuj] 4 Pomorska Dywizja Piechoty

1 kwietnia 1944 r. w Sumach na terenie ZSRR rozpoczęto formowanie 4 Dywizji Piechoty.

17 kwietnia nadano jej imię Jana Kilińskiego. Po czterech miesiącach szkolenia jednostkę przegrupowano w rejon Lublina, gdzie otrzymała sztandar i jako pierwsza jednostka ludowego Wojska Polskiego złożyła przysięgę na terytorium Polski. W sierpniu 1944 r. dywizja pełniła służbę garnizonową w Lublinie.

[edytuj] Dowódcy

gen. bryg. Bolesław Kieniewicz 1944-1945
płk Wasyl Korewski (AR) 1945-1946

Po powtórnym sformowaniu

płk Stanisław Ziarkowski (AR) 1946-1947
gen. bryg. Stanisław Habowski 1947-1948
płk Henryk Bąkowski 1948-1950
gen. dyw. Zygmunt Huszcza 1950-1952
gen. bryg. Brunon Marchewka 1954-1955
płk Tadeusz Nałogowski 1955-1957
gen. bryg. Mieczysław Mazur 1957-1959

[edytuj] Skład

10 Pułk Piechoty
11 Pułk Piechoty
12 Pułk Piechoty
4 Dywizjon Artylerii Przeciwpancernej
5 Batalion Saperów
4 Batalion Szkolny
4 Kompania Rozpoznawcza
4 Kompania Łączności
4 Kompania Chemiczna
kompania samochodowo-transportowa

[edytuj] Działania bojowe

10 września 1944 r. jednostka przeszła chrzest bojowy podczas walk o Pragę, prawobrzeżną dzielnicę Warszawy. Do 16 września wraz z pozostałymi jednostkami 1 Armii Wojska Polskiego uczestniczyła w oczyszczaniu przedpola miasta, a następnie przeszła na pozycje obronne wzdłuż Wisły. Po upadku Powstania Warszawskiego jednostka pozostała na pozycjach aż do 14 stycznia 1945 r., kiedy wzięła udział w styczniowej ofensywie Armii Czerwonej. Do 17 stycznia brała udział w wyzwalaniu ruin Warszawy.

29 stycznia 1945 r., jako pierwsza jednostka w sile 9609 żołnierzy i oficerów nawiązała walkę w pasie przesłaniania Wału Pomorskiego. Do 5 lutego brała udział w walkach m.in. o Złotów, Jastrów, Szwecję i Zdobice. 8 marca siły główne 4 DP rozpoczęły walki o Kołobrzeg. Po przełamaniu linii niemieckich w tym rejonie, 13 marca 2 batalion 12 pp, jako pierwszy pododdział Wojska Polskiego, wyszedł na plaże Bałtyku .

Po krótkim odpoczynku i przegrupowaniu 4 Dywizja Piechoty weszła 14 kwietnia 1945 r. do walki w II rzucie 1 Armii Wojska Polskiego w Operacji Berlińskiej. 17 kwietnia przekroczyła Odrę przez most pontonowy w okolicy Gozdowic. 19 kwietnia włamała się w obronę niemiecką w rejonie Wriezen. Od 20 kwietnia nacierała za wycofującym się nieprzyjacielem. 22 kwietnia całością sił wyszła nad Kanał Hohenzollernów. 24 kwietnia sforsowała Kanał i nacierała w kierunku zachodnim. Zdobyła Binkerwarder i w dalszych działaniach wyszła nad Łabę. Ostatnie walki dywizja stoczyła w tym rejonie 5 maja, a 15 maja zakończyła szlak bojowy w miasteczku Klietz. Od 1 czerwca rozpoczęło się wycofywanie jednostki do Polski.

Za walki o przełamanie Wału Pomorskiego w dniu 6 maja 1945 r. dywizja otrzymała miano "Pomorskiej" oraz została odznaczona Krzyżem Grunwaldu II kl..

Prezydium Rady Najwyższej ZSRR odznaczyło dywizję Orderem Czerwonego Sztandaru.

Uchwałą Rządu Tymczasowego z dnia 26 maja 1945 roku skład osobowy i sprzęt 4 Dywizji Piechoty (z wyjątkiem artylerii i batalionu sanitarnego) posłużył jako zalążek do sformowania sztabu i niektórych oddziałów Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Dowódca dywizji zaś - gen Kieniewicz został dowódcą KBW.

[edytuj] Okres powojenny

W sierpniu 1945 roku odtworzono Dywizję formując ją w rejonie Poznania i Biedruska na bazie 3. i 5 zapasowego pułku piechoty. Sztab dywizji stacjonował w tym okresie w Biedrusku.

W 1949 roku dywizja weszła w skład 2 KP a następnie w 1952 do 2 KA.

Na podstawie rozkazu MON Nr 0045/0rg z dnia 17 maja 1951 r. dywizja została przeformowane na etaty 2/119-2/128 (typu A) o stanach liczebnych 8018 żołnierzy oraz 160 pracowników cywilnych (do końca 1951 r. miała funkcjonować w stanach zmniejszonych, 7857 żołnierzy i 160 pracowników cywilnych). Dywizję też wydatnie wzmocniono. W jej skład wszedł daplot z 18 armatami plot. W pułkach utworzono kompanię plot liczącą 12 km plot oraz baterię artylerii samobieżnej z 4 (czas "W" 6) działami SU-76 i baterię artylerii z 4 armatami ZiS-30. W batalionach utworzono pluton plot z 4 km plot oraz wprowadzono ponownie (wycofane w końcu lat czterdziestych) armaty 45 mm wz 37/42, zwiększono nasycenie bronią maszynową. Na etatowym wyposażeniu dywizji piechoty typu A było: 12 dział samobieżnych SU-76 (etat "W" - 18 sztuk), 78 dział, 18 armat plot, 99 moździerzy oraz 650 ciągników i samochodów (etat "W" 1154 pojazdy).

Jesienią 1958 r., w związku z następną decyzją o zmniejszeniu sił zbrojnych, Dywizję skadrowano redukując liczbę żołnierzy do 2,4 tys. W 1960 r., w związku z przezbrojeniem dywizjonu artylerii przeciwlotniczej w nowe armaty 57 mm, stan osobowy zwiększył się do 2,5 tys. żołnierzy .

[edytuj] Skład i rozmieszczenie w 1949 roku

Dowództwo - Kalisz

10 pułk piechoty - Ostrów Wielkopolski
11 pułk piechoty - Leszno
12 pułk piechoty - Pleszew
6 pułk artylerii lekkiej - Krotoszyn
18 dywizjon artylerii przeciwpancernej - Leszno
5 batalion saperów - Kalisz
21 kompania łączności - Kalisz

W marcu 1962 roku 4 Dywizję Piechoty przeformowano na na etat dywizji zmechanizowanej.

[edytuj] 4 Lubuska Dywizja Zmechanizowana

Dywizja stacjonująca w Krośnie Odrzańskim oficjalnie została rozformowana 28 września 2001 r.

[edytuj] Dowódcy

[edytuj] 4 Dywizja Piechoty Królestwa Polskiego

gen. bryg. Piotr Szembek 1831
gen. bryg. Henryk Otto Milberg 1831
płk Feliks Klemens Breański 1831

[edytuj] 4 Pomorska Dywizja Zmechanizowana

gen. bryg. Leon Łapiński 1959-1964
gen. bryg. Józef Jaworski 1964-1966
płk Kazimierz Makarewicz 1966-1968
płk Jerzy Góral 1968-1970
gen. bryg. Apoloniusz Golik 1970-1972
gen. bryg. Henryk Antoszkiewicz 1972-1975
gen. bryg. Romuald Królak 1975-1978
gen. bryg. Zenon Bryk 1978-1984
gen. bryg. Kazimierz Tomaszewski 1984-1986
gen. bryg. Bolesław Baranowski 1986-1991

[edytuj] 4 Lubuska Dywizja Zmechanizowana

gen. bryg. Czesław Piątas 1991-1993
gen. bryg. Jerzy Baranowski 1993-1997
gen. bryg. Zbigniew Szura 1997-2001

[edytuj] Tradycje

4 Lubuska Dywizja Zmechanizowana im. Jana Kilińskiego do chwili swego rozformowania wywodziła swój rodowód ze wszystkich "czwartych" formacji piechoty Wojska Polskiego.