Tadeusz Konwicki

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Tadeusz Konwicki w kawiarni wydawnictwa "Czytelnik", Warszawa, 18 maja 2005 r.

Tadeusz Konwicki (ur. 22 czerwca 1926 r. w Nowej Wilejce na Litwie) – powieściopisarz, scenarzysta, reżyser.

Spis treści

1 Biografia
2 Literatura
3 Kino
4 Twórczość
5 Twórczość filmowa
- 5.1 Scenariusze własne
- 5.2 Adaptacje filmowe i teatralne
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Biografia

Syn Michała Konwickiego i Jadwigi Kieżun. W młodości mieszkał w Kolonii Wileńskiej. Uczył się w Gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Wilnie (1938-1939). Po wybuchu II wojny światowej pracował m.in. jako robotnik kolejowy i pomocnik elektryka w szpitalu w Nowej Wilejce. W 1944 r. zdał konspiracyjną maturę, uczęszczając wcześniej na tajne komplety. W latach 1944-1945 był żołnierzem Armii Krajowej, brał m.in. udział w akcji "Burza". Po rozbiciu oddziału przebywał krótko w Gliwicach (gdzie pracował jako urzędnik Tymczasowego Zarządu Państwowego), a następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Debiutował w 1946 r. jako reportażysta, tekstem pt. Szkice z Wybrzeża ("Od A do Z", nr 8/1946, dodatek literacki do "Dziennika Polskiego"). Od 1946 r. pracował w tygodniku "Odrodzenie" jako korektor i redaktor techniczny, publikując tam jednocześnie liczne recenzje literackie. W tym czasie publikował też w innych pismach, m.in. "Dziennik Literacki", "Nurt", "Pokolenie", "Wieś". W 1947 r. zamieszkał w Warszawie.

Od 1949 r. był żonaty z Danutą Konwicką (1930-1999), siostrą Jana Lenicy, artystką plastyczką, ilustratorką książek dla dzieci. Pracował jako robotnik przy budowie Nowej Huty, następnie był redaktorem pisma "Nowa Kultura" (tu m.in. cykl pt. Z miejsc stojących). Od lat pięćdziesiątych zajmował się również twórczością filmowa, nie tylko jako scenarzysta ale i krytyk. W latach 1956-1968 sprawował funkcję kierownika literackiego Zespołu Filmowego "Kadr". W 1966 r. wyrzucony z PZPR (do której wstąpił w 1952 r.) za współudział w liście protestacyjnym do władz w związku z usunięciem z PZPR prof. Leszka Kołakowskiego. Od 1966 r. pracował w redakcji pisma "Kino". Był następnie kierownikiem literackim w Zespole Filmowym "Pryzmat" (1970-1978). Po 1976 r. publikował w wydawnictwach II obiegu (jego książki ukazywały się nakładem podziemnych wydawnictw "NOWa" i "Zapis"). W 1982 r. był współautorem apelu intelektualistów, będącego protestem przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. W ostatnich latach rzadko udziela się publicznie i nie wydaje nowych książek (wyjątkiem był zbiór wywiadów dot. tematyki filmowej pt. Pamiętam, że było gorąco).

Pisarz, w wywiadzie udzielonym Andrzejowi Titkowowi na potrzeby filmu Przechodzień, powiedział: Ja chcę tylko pomachać ręką. Pokazać czytelnikom, że nie są sami w tym tłumie.

Tadeusz Konwicki mieszka w ścisłym śródmieściu Warszawy, na tyłach Nowego Światu. Z okien jego mieszkania widać w całości pobliski Pałac Kultury i Nauki. Przez wiele lat, w porze obiadowej, pisarza można było spotkać w kawiarni mieszczącej się w podziemiach wydawnictwa "Czytelnik" (ul. Wiejska), obecnie w kawiarni "Nowy Świat" na rogu Nowego Światu i ul. Świętokrzyskiej. Do jego najbliższych przyjaciół należeli i należą m.in. Irena Szymańska, Andrzej Wajda, Gustaw Holoubek oraz Andrzej Łapicki.

Wyróżnienia i nagrody: Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia (1950, za książkę pt. Przy budowie), Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia (1954, za książkę pt. Władza), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1962), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1964), Nagroda im. Kościelskich (1965), nagroda Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1975), Nagroda Radia Wolna Europa (za książkę pt. Kalendarz i klepsydra, 1977), Nagroda londyńskiego pisma "Wiadomości" (za książkę pt. Kalendarz i klepsydra), włoska nagroda "Premio Mondello" (za książkę pt. Kalendarz i klepsydra), Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2002).

Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

[edytuj] Literatura

Metafizyczny świat swoich utworów (zarówno książek jak i filmów) budował Konwicki na wspomnieniach dotyczących przedwojennego dzieciństwa spędzonego na Wileńszczyźnie (Kolonia Wileńska), wojennych przeżyć, których nie sposób wymazać z pamięci oraz na rzeczywistych fundamentach teraźniejszości (większość dzieł rozgrywa się w Warszawie, w której mieszka Konwicki, w scenerii autentycznych miejsc, często np. przywoływany jest, czy to jako omen, nemesis czy jak wyrzut sumienia, symbol stolicy – Pałac Kultury).

W swoich dziełach opisywał doświadczenia uniwersalne, znamienne dla jego twórczości są motywy inicjacji, poszukiwania, czy ważnego wyboru życiowego. Konwicki zajmuje się, w sposób ironiczny i przewrotny, kwestiami, które zwykły być uważane za egzystencjalne. Pytania o sens życia, sens pamiętania, o kondycję człowieka czy przyszłość rodzaju ludzkiego nieustannie towarzyszą jego bohaterom. Konwicki posiada zdolność tonowania największego patosu za pomocą sceptycyzmu oraz ironii, i na odwrót – leczenia cynizmu, bądź zgorzkniałego pesymizmu, romantycznym porywem. Można by to porównać do cyrkowej sztuczki, w której akrobata wykonuje salto w przód skacząc z trampoliny na znajdujący się wysoko pomost, a w następnej chwili robi salto w tył i znów jest na trampolinie, gotowy do kolejnych ewolucji.

Tadeusz Konwicki z Gustawem Holoubkiem, Teatr Ateneum, Warszawa, 5 listopada 2005 r.

Konwicki ze zręcznością cyrkowca żongluje nastrojami, wątkami oraz konwencjami. Zwierzoczłekoupiór ma konwencję książki dla dzieci, Nic albo nic – kryminału z dreszczykiem, a Kronika wypadków miłosnych – romansidła.

Obok dorobku powieściowego ma też Konwicki na koncie kilka bardzo osobistych książek pamiętnikowo-filozoficznych (tzw. łże-dzienników). W 1986 r. w Londynie ukazał się "wywiad-rzeka" Stanisława Beresia z Konwickim zatytułowany Pół wieku czyśćca. W 2001 r. światło dzienne ujrzała nowa książka-wywiad: Pamiętam, że było gorąco.

[edytuj] Kino

Konwicki jest również filmowcem; wyreżyserował Dolinę Issy (wg powieści Czesława Miłosza) oraz Lawę (wg Dziadów Adama Mickiewicza). Jako aktor wystąpił w adaptacji (którą uznał za niezbyt udaną) własnej powieści (Kronika wypadków miłosnych, reż. Andrzej Wajda). Wybitny dokumentalista, Andrzej Titkow, poświęcił Konwickiemu dwa filmy: Przechodzień oraz Całkiem spora apokalipsa. Niekwestionowanymi arcydziełami są w dorobku Konwickiego filmy Salto oraz Jak daleko stąd, jak blisko. Oba zawierają typowe dla twórczości autora wątki: ucieczki, poszukiwania, wspomnień dzieciństwa i minionej wojny oraz teraźniejszość, w której nie może odnaleźć się bohater. Występuje w nich bohater znany z większości książek Konwickiego, potrafiący być jednocześnie prorokiem, pielgrzymem, zbiegiem, bohaterem, zdrajcą, mesjaszem, kochankiem i poetą. Nękany wspomnieniami ucieka przed ludźmi – żywymi i umarłymi – a uciekając szuka tego, co utracił – prawdy, miłości, domu. Kluczy drogą, która jak sinusoida prowadzi go od wielkości do małości i z powrotem, od świętości do przyziemności i na odwrót, dwa kroki w przód i salto w tył.

[edytuj] Twórczość

Z Januszem Głowackim, maj 2005 r.

Przy budowie (opowiadanie; Czytelnik 1950, 1952, 1952, 1953, 1954 (również jako część książki: Tadeusz Konwicki, Wiktor Woroszylski, Witold Zalewski, Budujemy, Czytelnik 1951)
Nad Wisłą i Pilicą (reportaż; wespół z Tadeuszem Papierem, Książka i Wiedza 1953
Godzina smutku (opowiadanie; Czytelnik 1954)
Klucz (opowiadanie; jako część tomu pt.: Dzień dzisiejszy [antologia], Czytelnik 1954; wydanie osobne: Nasza Księgarnia 1954)
Władza (powieść; t. I/II Czytelnik 1954-1955, wydanie 2: Czytelnik 1955, wydanie 3 cz. I: 1956)
Żelazna kurtyna (scenariusz filmowy, opracowany na podstawie noweli Tadeusza Konwickiego i Wiktora Woroszylskiego; wespół z K. Sumerskim; WAiF 1954)
Rojsty (powieść; Czytelnik 1956, 1959, 1964, Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWa 1991, ISBN 83-70-54017-1; 1992)
Z oblężonego miasta (powieść; Iskry 1956)
Dziura w niebie (powieść; Iskry 1959, 1960, 1965, 1977, Nowa 1995, ISBN 83-70-54084-8)
Sennik współczesny (powieść; Iskry 1963, 1964, 1966, Czytelnik 1970, Iskry 1973, 1985, ISBN 83-20-70629-7; 1993, ISBN 83-20-71226-2; 1994, ISBN 83-20-71469-9; Siedmioróg 1994)
Ostatni dzień lata. Scenariusze filmowe (zawiera: Zimowy zmierzch, Ostatni dzień lata, Zaduszki, Salto, Matura, ponadto w wydaniu z 1993 r. Jak daleko stąd, jak blisko; Iskry 1966, 1973, Kwiaty Na Tor 1993)
Wniebowstąpienie (powieść; Iskry 1967, 1982, ISBN 83-20-70469-3; Alfa 1990, ISBN 83-70-01348-1)
Zwierzoczłekoupiór (powieść; Czytelnik 1969, 1972, 1982, ISBN 83-07-00671-6; Alfa 1992, ISBN 83-70-01656-1, ISBN 83-70-01638-3 [opr.])
Jak daleko stąd, jak blisko (scenariusz filmowy; fragmenty w mies. "Dialog" nr 10/1971)
Nic albo nic (powieść; Czytelnik 1971, 1973, Nowa 1994, ISBN 83-70-54075-9)
Trochę apogeum (opowieść filmowa; "Literatura" nr 2-6/1972; druk niedokończony z powodu ingerencji cenzury)
Kronika wypadków miłosnych (Czytelnik 1974, 1976, 1985, ISBN 83-07-01241-4; 1991, ISBN 83-07-01241-4; Świat Książki-Bertelsmann Media 2006, ISBN 83-24-70197-4; 2006, ISBN 83-24-70213-X)
Dlaczego kot jest kotem (opowiadanie dla dzieci; ilustracje: Danuta Konwicka; Krajowa Agencja Wydawnicza 1976)
Kalendarz i klepsydra (Wspomnienia autobiograficzne; Czytelnik 1976, 1982, ISBN 83-07-00536-1; 1989, ISBN 83-07-01886-2; wydanie uzupełnione fragmentami wyciętymi uprzednio przez cenzurę: 2005, ISBN 83-07-03015-3)
Kompleks polski (powieść; NOWA 1977 [II obieg, jako nr 3 pisma "Zapis"], Index of Censorship, London 1977, 1984, Alfa 1989, ISBN 83-70-01275-2; Adaptacja telewizyjna Jerzego Markuszewskiego 1995)
Mała apokalipsa (powieść; NOWA 1979 [II obieg, jako nr 10 pisma "Zapis"]; Index of Censorship, London 1979; Toruńska Oficyna Niezależnych [II obieg] 1979; Odnowa [II obieg] 1981; Dialogi [II obieg] 1983; [b.w.] 1983; Antyk [II obieg, wespół z tekstami Leszka Kołakowskiego, Stefana Kurowskiego i Janusza Korwina-Mikke] 1985; Nawias [II obieg] 1986; Index of Cenzorship, London 1986, ISBN 0904286177; Alfa 1988, ISBN 83-70-01254-X; Nowa 1993, ISBN 83-70-54055-4; Mediasat Poland 2004 [seria: Kolekcja Gazety Wyborczej: XX wiek; t. 34], ISBN 83-89-65182-3; adaptacja filmowa: La petite apocalypse, reż. Constantin Costa-Gavras, Paryż 1993)
Wschody i zachody księżyca (powieść; Krąg [II obieg] 1982, Index on Censorship, London 1982)
Zofia Nasierowska-portret mężczyzny (tekst do katalogu wystawy; Biuro Wystaw Artystycznych Piła 1983)
Rzeka podziemna (powieść; Krąg [II obieg] 1984, wydanie następne jako Rzeka podziemna, podziemne ptaki, Aneks, Londyn 1985; Alfa 1989, ISBN 83-70-01318-X)
Nowy Świat i okolice (proza autobiograficzna, rysunki autora; Czytelnik 1986, ISBN 83-07-01549-9; 1990, ISBN 83-07-02176-6)
Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim (wespół ze Stanisławem Beresiem [ps. Stanisław Nowicki], Aneks 1986, Przedświt [II obieg] 1986; Oficyna Wydawnicza Interim 1990, Wydawnictwo Literackie 2003, ISBN 83-08-03503-5)
Bohiń (powieść; Czytelnik 1987, ISBN 83-07-01743-2 (brosz.), ISBN 83-07-01813-7 (opr.); 1988, ISBN 83-07-01743-2; Siedmioróg 1992, ISBN 83-85-19377-4; 1994)
Zorze wieczorne (proza wspomnieniowa; Alfa 1991, ISBN 83-70-01566-2)
Czytadło (powieść; Nowa 1992, ISBN 83-70-54044-9; 1997)
Pamflet na siebie (proza wspomnieniowa; Nowa 1995, ISBN 83-70-54095-3)
Kilka dni wojny, o której nie wiadomo, czy była (opowiadanie; seria: "Współczesne opowiadania polskie"; Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2001, ISBN 83-22-71721-0)
Pamiętam, że było gorąco. Z Tadeuszem Konwickim rozmawiają Katarzyna Bielas i Jacek Szczerba (rozmowy; wespół z Katarzyną Bielas i Jackiem Szczerbą, Znak 2001, ISBN 83-24-00095-X)
Wilno (fotografie: Paweł Jaroszewski, wspomnienie Tadeusz Konwicki, opowieść Mieczysław Jackiewicz; Wydawnictwo Andrzej Frukacz "Ex Libris" – Galeria Polskiej Książki 2001, ISBN 83-88-45551-6)
Wileńska Rossa: cztery pory roku (zdjęcia G-M STUDIO, tekst Mieczysław Jackiewicz, wspomnienia Tadeusz Konwicki; Ex Libris"-Galeria Polskiej Książki 2005, ISBN 83-89-91304-6)

[edytuj] Twórczość filmowa

[edytuj] Scenariusze własne

Ostatni dzień lata (1958)
Zaduszki (1962)
Salto (1965)
Chwila pokoju (1965) (fragment Matury/ Abitur)
Jak daleko stąd, jak blisko (1971; Nagroda "Syreny Warszawskiej" Klubu Krytyki Filmowej SDP; Nagroda Specjalna Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie, 1972 r.)

[edytuj] Adaptacje filmowe i teatralne

Matka Joanna od Aniołów (Scenariusz filmowy na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza; wespół z Jerzym Kawalerowiczem, 1960)
Faraon (Scenariusz filmowy na podstawie opowiadania Bolesława Prusa; wespół z Jerzym Kawalerowiczem, 1965)
Jowita (Scenariusz filmowy na podstawie powieści Stanisława Dygata pt. Disneyland, 1965)
Austeria (Scenariusz filmowy na podstawie opowiadania Juliana Stryjkowskiego; wespół z Jerzym Kawalerowiczem i Julianem Stryjkowskim, 1982)
Dolina Issy (Scenariusz filmowy na podstawie powieści Czesława Miłosza pt. Dolina Issy; Reżyseria 1982)
Lawa (Scenariusz filmowy na podstawie dramatu Adama Mickiewicza pt. Dziady; Reżyseria 1990)
J.B. [Jegor Bułyczow] i inni. Sceny dramatyczne według Maksyma Gorkiego (Inscenizacja i reżyseria; Teatr Ateneum 1994)