ამერიკის შეერთებული შტატები

ვიკიპედიიდან

აშშ

(დეტალურად) (სრული ზომა)
დევიზი: E Pluribus Unum; In God We Trust
სახელმწიფო ენა	დე ფაქტო - ინგლისური
დედაქალაქი	ვაშინგტონი
დედაქალაქის კოორდინატები	38° 53′ N, 77° 02′ E
პრეზიდენტი	ჯორჯ უოლკერ ბუში
ვიცე-პრეზიდენტი	დიკ ჩეინი
ფართობი  - ხმელეთი  - % ზღვა	სიდიდით მე-3 9,631,419 კვ.კმ 4,87
მოსახლეობა - სულ - სიმჭიდროვე	სიდიდით მე-3 295,998,133 31/კმ²
დამოუკიდებლობა  - თარიღი	დიდი ბრიტანეთიდან 4 ივლისი 1776
ვალუტა	აშშ დოლარი (USD)
დროის ზონა	დზკ -5-დან -10-მდე (ზდ სხვადასხვა)
სახელმწიფო ჰიმნი	The Star-Spangled Banner
ინტერნეტის დომენი	.gov, .edu, .mil, .us, .um
სატელეფონო კოდი	+1

სექციების სია 1 სახელწოდება 2 გეოგრაფია 3 სახელმწიფო 4 ადმინისტრაციული დაყოფა 5 სამფლობელოები 6 დემოგრაფია 7 ქალაქები 8 ეკონომიკა 9 ისტორია 10 მემკვიდრეობა 11 რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება] სახელწოდება

• ეტიმოლოგია: სახელი ეწოდა ამერიკის კონტინეტის მიხედვით, რომელიც თავის მხრივ მიღებულია იტალიელი მკვლევარისა და კარტოგრაფის ამერიგო ვესპუჩის სახელისაგან. არაფორმალურ ურთიერთობებში ქვეყანას ამერიკად მოიხსენიებენ, ხოლო მის მცხოვრებთ - ამერიკელებად.
• ოფიციალური სახელწოდება: ამერიკის შეერთებული შტატები, შემოკლებით - აშშ.
• ეროვნული სახელწოდება : United States of America, შემოკლებით - USA.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

სრული სტატია: აშშ-ს გეოგრაფია

ქვეყანა მდებარეობს ჩრდილოეთ ამერიკაში. იგი გადაჭიმულია ატლანტის ოკეანიდან წყნარ ოკეანემდე, მოიცავს ტერიტორიულად დაშორებულ ალასკისა და ჰავაის შტატებს. აშშ-ს ეკუთვნის აგრეთვე რიგი კუნძულებისა წყნარ ოკეანეში (გუამი, პუერტო-რიკო და სხვა).

• ფართობი: 9.629.091 კვ.კმ. აშშ სიდიდით მე-3 ქვეყანაა რუსეთისა და კანადის შემდეგ.
• საზღვრები: ჩრდილოეთით ესაზღვრება კანადა, სამხრეთით - მექსიკა. ალასკის მონაკვეთზე, ბერინგის სრუტეზე გადის მისი საზღვარი რუსეთთან. საზღვაო საზღვრების სიგრძე - ალასკისა და ჰავაის ჩათვლით 19,928 კმ; სახმელეთო - 9,656 კმ.
• მთიანი სისტემები: როკი-მაუნთინი, სიერა ნევადა, აპალაჩები; უმაღლესი მწვერვალი - მაკ-კინლი 6,194 მ;
• ჰიდროგრაფია: მთავარი მდინარეები - არკანზასი, კოლორადო, მისისიპი, მისური, რიო გრანდე; ტბები - ერი, ჰურონი, მიჩიგანი, ონტარიო, ზემო ტბა.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

სრული სტატია: აშშ-ს პოლიტიკური მოწყობა

• პოლიტიკური სისტემა: ფედერაციული რესპუბლიკა. კონსტიტუცია მიღებულია 1787 წელს.
• სახელმწიფოს მეთაური: პრეზიდენტი. აშშ-ს პრეზიდენტი არის სახელმწიფოს და მთავრობის მეთაური, შეიარაღებული ძალების მთავარსარდალი. 2001 წლიდან პრეზიდენტია ჯორჯ ბუში.
• საკანონმდებლო ორგანო: ორპალატიანი კონგრესი, რომელიც შედგება სენატისაგან (ზედა პალატა, 100 წევრი) და წარმომადგენელთა პალატისაგან (ქვედა პალატა, 435 წევრი).
• პოლიტიკური პარტიები: დემოკრატიული პარტია (დაარსებულია 1828 წელს), რესპუბლიკური პარტია (დაარსებულია 1854 წელს).

[რედაქტირება] ადმინისტრაციული დაყოფა

სრული სტატია: აშშ-ს ტერიტორიული მოწყობა

აშშ ფედერაციული რესპუბლიკაა, რომლის სუბიექტებია 50 შტატი (State) და 1 ფედერალური ოლქი (კოლუმბია). ფედერაციის სუბიექტები გეოგრაფიულად 9 რეგიონს ქმნიან. ესენია:

• ახალი ინგლისის რეგიონი (N.E) :

მენი – ნიუ-ჰემპშირი – ვერმონტი – მასაჩუსეტსი – როდ-აილენდი – კონექტიკუტი

• შუა ატლანტიკური რეგიონი (M.A.) :

ნიუ-იორკი – ნიუ-ჯერსი – პენსილვანია

• ჩრდილო-აღმოსავლეთის ცენტრალური რეგიონი (E.N.C.) :

ოჰაიო – ინდიანა – ილინოისი – მიჩიგანი – უისკონსინი

• ჩრდილო-დასავლეთის ცენტრალური რეგიონი (W.N.C.) :

მინესოტა – აიოვა – მისური – ჩრდილოეთი დაკოტა – სამხრეთი დაკოტა – ნებრასკა – კანზასი

• სამხრეთ ატლანტიკური რეგიონი (S.A.) :

დელავერი – მერილენდი – კოლუმბიის ოლქი – ვირჯინია – დასავლეთი ვირჯინია – ჩრდილოეთი კაროლინა – სამხრეთი კაროლინა – ჯორჯია – ფლორიდა

• სამხრეთ-აღმოსავლეთის ცენტრალური რეგიონი (E.S.C.) :

კენტუკი – ტენესი – ალაბამა – მისისიპი

• სამხრეთ-დასავლეთის ცენტრალური რეგიონი (W.S.C.) :

არკანზასი – ლუიზიანა – ოკლაჰომა – ტეხასი

• მთიანი რეგიონი (Mt) :

მონტანა – აიდაჰო – ვაიომინგი – კოლორადო – ნიუ-მექსიკო – არიზონა – იუტა – ნევადა

• წყნარი ოკეანის რეგიონი (Pac) :

ვაშინგტონი – კალიფორნია – ორეგონი – ალასკა – ჰავაი

[რედაქტირება] სამფლობელოები

აშშ-ს მფლობელობაშია აგრეთვე 15 სხვადასხვა სტატუსის ტერიტორია:

1. ამერიკის ვირჯინიის კუნძულები
2. ამერიკის სამოა
3. ბეიკერი
4. გუამი
5. კინგმანრიფი
6. მიდუეი
7. ნავასა
8. პალმირა
9. პუერტო რიკო
10. უეიკი
11. ჩრდილოეთ მარიანის კუნძულები
12. ჯერვისი
13. ჯონსტონი
14. ჰოულენდი

[რედაქტირება] დემოგრაფია

სრული სტატია: აშშ-ს მოსახლეობა

• მოსახლეობა: 296 მლნ (2004). ამერიკელი ერი შედარებით ახალგაზრდა პოლიეთნიკური ერთობაა, რომელიც ჩამოყალიბდა აბორიგენი მოსახლეობისა და იმიგრანტების შერევის შედეგად. მათ შორის 77,1 % თეთრია, 12,9% აფროამერიკელი, 4,2% აზიელი, 1,5% აბორიგენი ინდიელი, ესკიმოსი და ალეუტი.
• სახელმწიფო ენა: აშშ-ს ოფიციალურად აღიარებული სახელმწიფო ენა არა აქვს, მაგრამ დე-ფაქტო ამ როლს ასრულებს ინგლისური ენა. იგი დაკანონებულია ქვეყნის 28 შტატში. ინგლისურად ლაპარაკობს 215,4 მლნ ადამიანი, ესპანურად - 28,1, ფრანგულად - 1,6, ჩინურად 1,5, გერმანულად - 1,4.
• რელიგია: პროტესტანტები (52%), კათოლიკები (24%),მართლმადიდებლობა 3%, მუსულმანები (1%),იუდაისტები (1%).

[რედაქტირება] ქალაქები

სრული სტატია: აშშ-ს ქალაქები

• დედაქალაქი: ვაშინგტონი (567 ათასი).
• ქალაქები: ნიუ-იორკი (8,108), ლოს-ანჯელესი (3,903, აგლომერაცია - 16.810), ჩიკაგო (2,940), ჰიუსტონი (2,088, აგლომერაცია - 4.710), დეტროიტი (966), ფილადელფია (1,520), ფენიქსი (1,457, აგლომერაცია - 3.159), სან დიეგო (1,292).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

სრული სტატია: აშშ-ს ეკონომიკა

აშშ - უპირველესი ეკონომიკური და სამხედრო სახელმწიფოა. იგი მდიდარია ბუნებრივი და მინერალური რესურსებით - ქვანახშირი, სპილენძი, ტყვია, მოლიბდენი, ფოსფატები, ურანი, ბოქსიტები, ოქრო, რკინა, ვერცხლისწყალი, ნიკელი, ვერცხლი, ვოლფრამი, თუთია, ნავთი, ბუნებრივი აირი, საშენი ხე-ტყე.

• ვალუტა: აშშ დოლარი (USD).
• ეროვნული პროდუქტი: 10.990 მლრდ $ (2004), ერთობლივი ეროვნული პროდუქტის მოცულობით 1-ელ ადგილზეა მსოფლიოში.
• ექსპორტი: თვითმფრინავები, ავტომობილები, ქიმიკატები, ქვანახშირი, სამანქანო მოწყობილობები, ნავთობი, სიმინდი, ხორბალი.
• ბიუჯეტი: 1,782,000 მლნ $ (2004). ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე შეადგენს 37.800 $-ს.

[რედაქტირება] ისტორია

სრული სტატია: აშშ-ს ისტორია

აშშ-ს ისტორია 1776 წლიდან იწყება, როდესაც მიღებული იქნა დამოუკიდებლობის დეკლარაცია. 1787 წელს მიღებული იქნა მსოფლიოში პირველი კონსტიტუცია. პირველი პრეზიდენტი ჯორჯ ვაშინგტონი გახდა. 1963 წელს მოკლეს პრეზიდენტი ჯონ კენედი. ომი ვიეტნამში 1964-1975]]. 1969 წელს პირველი ამერიკელი გადავიდა მთვარეზე. 1973-1974 წლების უოტერგეიტის სკანდალის შედეგად გადადგა პრეზიდენტი რიჩარდ ნიქსონი. სსრ კავშირის დაშლის შემდეგ ერთადერთი ზესახელმწიფოა. სათავეში უდგას ტერორიზმისა და ტოტალიტარიზმის წინააღმდეგ ბრძოლას. 2001 წლის ოქტომბერში წამოიწყო სამხედრო კამპანია თალიბანის მოძრაობის წინააღმდეგ ავღანეთში, ხოლო 2003 წლის მარტში - სადამ ჰუსეინის რეჟიმისა ერაყში.

[რედაქტირება] მემკვიდრეობა

სრული სტატია: აშშ-ს კულტურა

აშშ მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს დანარჩენი მსოფლიოს ცხოვრების წესს. ამერიკამ შვა ტელეფონი, ელექტრობა, ტელევიზია, კომპიუტერი, ინტერნეტი, ატომური ბომბი, ასევე მასობრივი ავტოინდუსტრია, სწაფი კვების რესტორნები, საკრედიტო ბარათები, ჯინსები და სხვა. ამერიკული ტელევიზია, ჰოლივუდის კინო, ჯაზი, ბლიუზი, როკი და რეპი თანამედროვე მასობრივი კულტურის საფუძველია, რომელიც დიდ ზეგავლენას ახდენს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნების და ხალხების კულტურებზე.

• ბუნებრივი ძეგლები: იელოუსტონის პარკი, დიდი კანიონის ეროვნული პარკი, იოსემაიტის ეროვნული პარკი;
• ღირშესანიშნაობები: დამოუკიდებლობის დარბაზი ფილადელფიაში, თავისუფლების ქანდაკება ნიუ-იორკში;
• ხალხური შემოქმედება: ჩრდილო-ამერიკული ეპოსი - სიმღერა ჰაიავატზე (1855).

[რედაქტირება] რესურსები ინტერნეტში

• Usaak - ამერიკის შეერთებული შტატები სპეციალური გვერდები
• hour