Lijst van pausen
Van Wikipedia
Dit is een chronologische lijst van de pausen van de Katholieke Kerk.
Inhoud |
[bewerk] Problemen met de lijst
[bewerk] Titulatuur
De eerste bisschop van Rome die zichzelf paus noemde was Siricius (384-399). Ook zijn voorgangers worden met terugwerkende kracht echter doorgaans als paus aangeduid.
[bewerk] Paus en tegenpaus
Al sinds de derde eeuw kwam het geregeld voor dat er meerdere pausen tegelijk waren. In deze gevallen erkent de kerk een van de pausen als rechtmatig en reduceert de andere daarmee tot tegenpaus. In veel gevallen is echter niet eenduidig vast te stellen of een paus al dan niet rechtmatig was. Sommige pausen die in hun eigen tijd als rechtmatig golden, worden thans als tegenpaus beschouwd of om andere redenen niet meer meegerekend: zo heeft het Vaticaan nog in 1961 "Stefanus (II)" uit de lijst geschrapt.
[bewerk] Nummering
Door deze problematiek treden er in de nummering van de pausen verschillende onregelmatigheden op. Door het schrappen van Stefanus (II) moesten al zijn latere naamgenoten worden omgenummerd. In deze lijst worden ze genoemd met hun nieuwe nummer en tussen haakjes het oude nummer: Stefanus III (IV). Hetzelfde geldt voor de latere naamgenoten van Felix II, die thans als tegenpaus geldt: Felix III (IV) enz. De tegenpausen Alexander V en Johannes XVI worden in de nummering meegerekend. Daarom zijn er geen "legitieme" pausen van deze namen en gaat men dus van Alexander IV naar Alexander VI en van Johannes XV naar Johannes XVII. Een paus of tegenpaus Johannes XX bestaat door verwarring met de telling zelfs helemaal niet.
Een ander probleem is verwarring van namen door het overschrijven van documenten. Zo kwam vroeger op lijsten een paus Donus II voor. Deze vermelding was echter het gevolg van verwarring van de naam "Donus" met de titel "dominus" (heer). In werkelijkheid was er maar één paus Donus. Het ontbreken van Martinus II en Martinus III op de lijst, die van Martinus I naar Martinus IV gaat, is te wijten aan verwarring met de naam Marinus. Van Marinus I en Marinus II nam men ooit aan dat ze ook Martinus heetten. Een geval apart is pausin Johanna, van wie men aanneemt dat ze nooit heeft bestaan en daarom hier noch als paus noch als tegenpaus is opgenomen.
[bewerk] Namen
Pausen bleven de eerste eeuwen ook na hun wijding hun doopnaam gebruiken. De eerste paus die zijn naam veranderde was, voor zover bekend, Johannes II (533-535). Hij heette eigenlijk Mercurius, maar de verwijzing naar de heidense god Mercurius werd ongepast geacht. Uit soortgelijke motieven handelden Johannes XII (955-964), eigenlijk Octavianus, en Johannes XIV (983–984), eigenlijk Petrus. Vanaf Gregorius V (996-999) en Silvester II (999-1003), die beide een Germaanse naam hadden, werd het gebruikelijk dat pausen bij hun wijding een nieuwe naam aannamen. De laatste paus die zijn doopnaam behield was Adrianus VI (1522-1523), die Adriaan heette. Na paus Lando (913-914) koos geen enkele paus een naam die niet door minstens één paus eerder was gedragen. Min of meer een uitzondering betrof Johannes Paulus I (1978), die twee eerder gebruikte namen combineerde.
De pauselijke namen worden in de meeste Europese talen vertaald indien er een plaatselijk equivalent bestaat. Zo heten de pausen genaamd Gregorius in het Engels Gregory, in het Duits Gregor, in het Frans Grégoire en in het Tsjechisch Řehoř. In veel niet-westerse talen worden de namen uit een andere taal gebruikt, zoals de Franse vormen in het Turks en de Spaanse in het Tagalog.
In het Nederlands worden in tegenstelling tot in de andere Germaanse talen vrijwel uitsluitend de Latijnse namen gebruikt. Nederlandse vormen als Gregoor (Gregorius), Urbaan (Urbanus), Steven (Stephanus), Bonifaas (Bonifatius) enz. zijn in de negentiende eeuw in onbruik geraakt (zie lijst van Nederlandse namen van pausen). Als werkelijk vernederlandste naam is thans alleen Nicolaas (Nicolaus) nog gangbaar. Voorts spelt men in het Nederlands doorgaans Johannes, Adrianus en Celestinus in plaats van Ioannes, Hadrianus en Coelestinus en vervangt men ph door f, zoals in Stefanus voor Stephanus.
Ook in het Latijn komen echter variaties voor. Zo heetten de eerste drie pausen die nu Sixtus worden genoemd Xystus. Andere voorbeelden van variatie zijn Cono/Conon, Cletus/Anacletus en Deusdedit/Adeodatus. Daarnaast zijn er spellingsvariaties als Bonifatius/Bonifacius en Silvester/Sylvester. Zie voor specifieke naamgevingsproblemen de opmerkingen bij de desbetreffende pausen.
[bewerk] Statistiek
- In totaal 307 pausen, van wie:
- De meest voorkomende naam is Johannes (26 maal tot XXIII en tweemaal in de combinatie Johannes Paulus), waarbij VIII en XXIII dubbel voorkomen (rechtmatige en tegenpaus), XVI slechts door een tegenpaus werd gevoerd en XX niet voorkomt. De tweede plaats delen de namen Gregorius en Benedictus (beide 18 maal tot XVI), gevolgd door Clemens (17 maal tot XIV) op de derde plaats.
- Het kortste pontificaat was dat van Urbanus VII, met twaalf dagen in 1590. Tot het schrappen van Stefanus (II) in 1961 gold diens pontificaat met drie dagen als kortste.
- Het langste pontificaat was dat van Petrus, die volgens de historische bronnen 34 of 37 jaar heeft geregeerd. Mensen die Petrus niet als paus meerekenen beschouwen het pontificaat van Pius IX, met 31 jaar, 7 maanden en 23 dagen van 1846 tot 1878, als langste.
[bewerk] Lijst van pausen
Heilig verklaarde pausen zijn gemarkeerd met "(H)", zalig verklaarde met "(Z)".
[bewerk] 33 tot 384
| Paus | Eigenlijke naam | Pontificaat | Opmerking |
| 1. Petrus (H) | Simon Bar-Jonas | 33(?)–67(?) | Apostel/Concilie van Jeruzalem |
| 2. Linus (H) | 67(?)–79(?) | Stelde eerste 15 bisschoppen in het westelijke Romeinse Rijk aan | |
| 3. Anacletus I (H) | 79(?)–88(?) | Ook Cletus genoemd, maar mogelijk was dit een andere persoon/wijding van de eerste bisschoppen | |
| 4. Clemens I (H) | 88(?)–97(?) | Vaststelling ritus van het vormsel | |
| 5. Evaristus (H) | 97(?)–105(?) | Grondlegger college van kardinalen | |
| 6. Alexander I (H) | 105(?)–115(?) | ||
| 7. Sixtus I (H) | 115(?)–125(?) | ||
| 8. Telesforus (H) | 125(?)–136(?) | Richtlijnen voor de mis/invoering van de Vastentijd | |
| 9. Hyginus (H) | 136(?)–140(?) | Kerken naar heiligen vernoemen/instelling van peetouders | |
| 10. Pius I (H) | 140(?)–155(?) | ||
| 11. Anicetus (H) | 155(?)–166(?) | Paasviering/vervolging gnostici | |
| 12. Soter (H) | 166(?)–175(?) | Paasviering/zegening van huwelijken | |
| 13. Eleuterus (H) | 175(?)–189 | Vervolging gnostici | |
| 14. Victor I (H) | 189–199 | Verkiezing bisschop van Rome tot machtigste man/Latijn wordt kerktaal | |
| 15. Zefyrinus (H) | 199–217 | Vervolging gnostici/invoering van de hostieschalen | |
| Hippolytus (H) | 217–235 | Tegenpaus | |
| 16. Calixtus I (H) | 217–222 | Absolutie van alle zonden wordt mogelijk | |
| 17. Urbanus I (H) | 222–230 | ||
| 18. Pontianus (H) | 230–235 | Einde schisma van Hippolytus/ordening psalmen | |
| 19. Anterus (H) | 235–236 | ||
| 20. Fabianus (H) | 236–250 | Zending naar Frankrijk | |
| Sedisvacatie (15 maanden) | 250–251 | Geen paus | |
| Novatianus | 251-258(?) | Tegenpaus | |
| 21. Cornelius (H) | 251–253 | Christenvervolging door Decius | |
| 22. Lucius I (H) | 253–254 | Christenvervolging door Valerianus I | |
| 23. Stefanus I (H) | 254–257 | Schisma van Cyprianus over ketterdoop | |
| 24. Sixtus II (H) | 257–258 | Verzoeningspoging m.b.t. ketterdoop | |
| Sedisvacatie (9 maanden) | 258–259 | Geen paus | |
| 25. Dionysius (H) | 259–268 | Verzoening ruzie over ketterdoop | |
| 26. Felix I (H) | 269–274 | ||
| 27. Eutychianus (H) | 275–283 | ||
| 28. Cajus (H) | 283–296 | Leken kunnen geen bisschop worden | |
| 29. Marcellinus (H) | 296–304 | Hoogtepunt christenvervolging | |
| Sedisvacatie (4 jaar) | 304–308 | Geen paus | |
| 30. Marcellus I (H) | 308–309 | Verplichting celibaat | |
| 31. Eusebius (H) | 309–310 | ||
| 32. Miltiades (H) | 311–314 | Edict van Milaan/Concilie van Arles | |
| 33. Silvester I (H) | 314–335 | Concilie van Nicea I/gebruik geloofsbelijdenis/Concilie van Antiochië | |
| 34. Marcus (H) | 336 | Eerste religieuze kalender | |
| 35. Julius I (H) | 337–352 | Concilie van Sardica | |
| 36. Liberius | 352–366 | Concilie van Arles II/Concilie van Milaan/Concilie van Sirmium/Concilie van Alexandrië | |
| Felix II | 355–365 | Tegenpaus, toch vaak in de telling meegerekend | |
| 37. Damasus I (H) | 366–384 | Concilie van Constantinopel I/Concilie van Laodicea | |
| Ursinus | 366–367 | Tegenpaus | |
[bewerk] 384 tot 1054
[bewerk] 1055 tot 1417
| Paus | Eigenlijke naam | Pontificaat | Opmerking |
| 153. Victor II | Gebhard van Dollnstein-Hirschberg | 1055–1057 | |
| 154. Stefanus IX (X), O.S.B. | Frederik van Lotharingen | 1057–1058 | |
| 155. Nicolaas II | Gerard van Bourgondië | 1058–1061 | |
| Benedictus X | Giovanni Mincio van Tusculum | 1058–1059 | Tegenpaus |
| 156. Alexander II | Anselmo da Baggio | 1061–1073 | |
| Honorius II | Pietro Cadalus van Parma | 1061–1064 | Tegenpaus |
| 157. Gregorius VII, O.S.B. (H) | Hildebrand van Sovana | 1073–1085 | Investituurstrijd |
| Clemens III | Wibert van Ravenna | 1084–1100 | Tegenpaus |
| 158. Victor III, O.S.B. (Z) | Dauferius | 1085–1087 | |
| 159. Urbanus II, O.S.B. (Z) | Odo de Chatillon | 1088–1099 | Eerste kruistocht (1095-1099) |
| 160. Paschalis II, O.Cist. | Raniero di Bieda | 1099–1118 | |
| Theodoricus | Theoderik | 1100 | Tegenpaus |
| Albertus | Albert van Sabina | 1102 | Tegenpaus |
| Silvester IV | Maginulf | 1105–1111 | Tegenpaus |
| 161. Gelasius II, O.S.B. | Johannes van Gaeta | 1118–1119 | |
| Gregorius VIII | Mauritius Burdinus | 1118–1121 | Tegenpaus |
| 162. Calixtus II | Guido van Bourgondië | 1119–1124 | Concilie van Lateranen I |
| 163. Honorius II | Lamberto Scannabecchi | 1124–1130 | |
| Celestinus II | Tebaldo Buccapecus | 1124 | Tegenpaus |
| 164. Innocentius II | Gregorio Papareschi di Guidoni | 1130–1143 | Concilie van Lateranen II |
| Anacletus II | Pietro Pierleoni | 1130–1138 | Tegenpaus |
| Victor IV | Gregorio Conti van Ceccano | 1138 | Tegenpaus |
| 165. Celestinus II | Guido de Castello | 1143–1144 | |
| 166. Lucius II | Gerardo Caccianemici dal Orso | 1144–1145 | |
| 167. Eugenius III, O.Cist. (Z) | Bernhard Paganelli di Montemagno | 1145–1153 | Tweede kruistocht (1147-1149) |
| 168. Anastasius IV | Corrado della Suburra | 1153–1154 | |
| 169. Adrianus IV, O.S.A. | Nicolas Breakspear | 1154–1159 | |
| 170. Alexander III | Orlando Bandinelli | 1159–1181 | Concilie van Lateranen III |
| Victor IV | Octaviano de Montecello | 1159–1164 | Tegenpaus |
| Paschalis III | Guido van Crema | 1164–1168 | Tegenpaus |
| Calixtus III | Johannes van Struma | 1168–1178 | Tegenpaus |
| Innocentius III | Lando van Sezze | 1179–1180 | Tegenpaus |
| 171. Lucius III | Ubaldo Allucingoli | 1181–1185 | |
| 172. Urbanus III | Humbert Crivelli | 1185–1187 | |
| 173. Gregorius VIII | Albertus de Morra | 1187 | |
| 174. Clemens III | Paolo Scolari | 1187–1191 | Begin Derde kruistocht (1189) |
| 175. Celestinus III | Giacinto Bobone | 1191–1198 | Einde Derde kruistocht (1192) |
| 176. Innocentius III | Lotharius van Segni | 1198–1216 | Vierde kruistocht (1202-1204)/Kinderkruistocht (1212)/Concilie van Lateranen IV |
| 177. Honorius III | Cencio Savelli | 1216–1227 | Vijfde kruistocht (1218-1221) |
| 178. Gregorius IX | Ugolino van Segni | 1227–1241 | Zesde kruistocht (1228-1229) |
| 179. Celestinus IV, O.S.B. | Goffredo Castiglione | 1241 | Stierf voor zijn inzegening |
| Sedisvacatie (2 jaar) | 1241 - 1243 | ||
| 180. Innocentius IV | Sinibald Fieschi | 1243–1254 | Zevende kruistocht (1248-1254)/Concilie van Lyon I |
| 181. Alexander IV | Rainald Segni | 1254–1261 | |
| 182. Urbanus IV | Jacques Pantaléon | 1261–1264 | |
| 183. Clemens IV | Guido Fulcodi | 1265–1268 | |
| Sedisvacatie (3 jaar) | 1268–1271 | Geen paus/Achtste kruistocht (1270) | |
| 184. Gregorius X, O.Cist. (Z) | Tebaldo Visconti | 1271–1276 | Gebruik conclaaf/Negende kruistocht (1271-1272)/Concilie van Lyon II |
| 185. Innocentius V (Z) | Pierre de Tarantaise | 1276 | |
| 186. Adrianus V | Ottobono Fieschi | 1276 | Stierf voor zijn inzegening |
| 187. Johannes XXI | Petrus Juliani | 1276–1277 | |
| 188. Nicolaas III, O.S.B. | Giovanni Gaetano Orsini | 1277–1280 | |
| 189. Martinus IV | Simon de Brion | 1281–1285 | |
| 190. Honorius IV | Giacomo Savelli | 1285–1287 | |
| 191. Nicolaas IV, O.F.M. | Girolamo Masci | 1288–1292 | |
| Sedisvacatie (2 jaar) | 1292–1294 | ||
| 192. Celestinus V, O.S.B. (H) | Pietro del Murrone | 1294 | Afgetreden |
| 193. Bonifatius VIII | Benedetto Caetani | 1294–1303 | Aartsvijand van de liberale tak der Welfen |
| 194. Benedictus XI | Nicolaas Boccasini | 1303–1304 | |
| 195. Clemens V | Bertrand de Got | 1305–1314 | Sinds 1309 in Avignon/Concilie van Vienne |
| Sedisvacatie (2,5 Jaar) | 1314–1316 | ||
| 196. Johannes XXII | Jacques Duèse | 1316–1334 | In Avignon |
| Nicolaas V | Pietro Rainalducci | 1328–1330 | Tegenpaus in Avignon |
| 197. Benedictus XII, O.Cist. | Jacques Fournier | 1334–1342 | In Avignon |
| 198. Clemens VI | Pierre Roger | 1342–1352 | In Avignon |
| 199. Innocentius VI | Étienne Aubert | 1352–1362 | In Avignon |
| 200. Urbanus V, O.S.B. (Z) | Guillaume de Grimoald | 1362–1370 | In Avignon |
| 201. Gregorius XI | Pierre Roger de Beaufort | 1370–1378 | In Avignon |
| 202. Urbanus VI | Bartolomeo Prignano | 1378–1389 | |
| Clemens VII | Robert van Genève | 1378–1394 | Tegenpaus in Avignon |
| 203. Bonifatius IX | Pietro Tomacelli | 1389–1404 | |
| Benedictus XIII | Pedro de Luna | 1394–1409 en 1417 | Tegenpaus in Avignon |
| 204. Innocentius VII | Cosimo dei Migliorati | 1404–1406 | |
| 205. Gregorius XII | Angelo Correr | 1406–1415 | Afgetreden/Concilie van Konstanz |
| Alexander V | Pietro Philargi | 1409–1410 | Tegenpaus in Pisa |
| Johannes XXIII | Baldassare Cossa | 1410–1415 | Tegenpaus in Pisa |
[bewerk] Sinds 1417
| Paus | Eigenlijke naam | Pontificaat | Opmerking | |
| 206. Martinus V | Oddone Colonna | 1417–1431 | Oprichting KUL in 1425 | |
| Clemens VIII | Sanchez Munoz | 1423–1429 | Tegenpaus in Avignon | |
| Benedictus XIV | Bernard Garnier | 1425–1430 | Tegenpaus in Avignon | |
| 207. Eugenius IV, O.S.A. | Gabriele Condulmaro | 1431–1447 | ||
| Felix V | Amadeus VIII van Savoye | 1439–1449 | Tegenpaus | |
| 208. Nicolaas V, O.P. | Tommaso Parentucelli | 1447–1455 | ||
| 209. Calixtus III | Alfonso Borgia | 1455–1458 | ||
| 210. Pius II | Enea Silvio Piccolomini | 1458–1464 | ||
| 211. Paulus II | Pietro Barbo | 1464–1471 | ||
| 212. Sixtus IV, O.F.M. | Francesco della Rovere | 1471–1484 | Bouw Sixtijnse Kapel | |
| 213. Innocentius VIII | Giovanni Battista Cibo | 1484–1492 | ||
| 214. Alexander VI | Rodrigo Borgia | 1492–1503 | ||
| 215. Pius III | Francesco Todeschini Piccolomini | 1503 | ||
| 216. Julius II, O.F.M. | Giuliano della Rovere | 1503–1513 | Bouw Sint-Pieterskerk/Concilie van Lateranen V/versiering Sixtijnse Kapel | |
| 217. Leo X | Giovanni de' Medici | 1513–1521 | Excommunicatie van Luther | |
| 218. Adrianus VI | Adriaan Floriszoon Boeyens | 1522–1523 | Enige paus uit de Nederlanden en laatste niet-Italiaanse tot 1978 | |
| 219. Clemens VII | Giulio de' Medici | 1523–1534 | ||
| 220. Paulus III | Alessandro Farnese | 1534–1549 | Concilie van Trente | |
| 221. Julius III | Giovanni Maria Ciocchi del Monte | 1550–1555 | ||
| 222. Marcellus II | Marcello Cervini | 1555 | ||
| 223. Paulus IV | Gianus Pietro Carafa | 1555–1559 | ||
| 224. Pius IV | Giovanni Angelo Medici | 1559–1565 | Ratificering en besluit, plus uitgave van de catechismus van het Concilie van Trente | |
| 225. Pius V, O.P. (H) | Antonio Michele Ghislieri | 1565–1572 | Codificatie Tridentijnse liturgie | |
| 226. Gregorius XIII | Ugo Buoncompagni | 1572–1585 | Invoering Gregoriaanse kalender 4 oktober 1582 ging over op 15 oktober 1582. Er vielen 10 dagen uit. | |
| 227. Sixtus V, O.F.M. | Felice Peretti di Montalto | 1585–1590 | ||
| 228. Urbanus VII | Giovanni Battista Castagna | 1590 | Kortste pontificaat uit de geschiedenis (slechts 12 dagen) | |
| 229. Gregorius XIV | Niccolò Sfondrati | 1590–1591 | ||
| 230. Innocentius IX | Giovanni Antonio Facchinetti | 1591 | ||
| 231. Clemens VIII | Ippolito Aldobrandini | 1592–1605 | ||
| 232. Leo XI | Alessandro Ottaviano de' Medici | 1605 | ||
| 233. Paulus V | Camillo Borghese | 1605–1621 | ||
| 234. Gregorius XV | Alessandro Ludovisi | 1621–1623 | ||
| 235. Urbanus VIII | Maffeo Barberini | 1623–1644 | Voltooiing Sint-Pietersbasiliek, veroordeling van Galileo Galilei | |
| 236. Innocentius X | Giovanni Battista Pamfili | 1644–1655 | ||
| 237. Alexander VII | Fabio Chigi | 1655–1667 | ||
| 238. Clemens IX | Giulio Rospigliosi | 1667–1669 | ||
| 239. Clemens X | Emilio Altieri | 1670–1676 | ||
| 240. Innocentius XI (Z) | Benedetto Odescalchi | 1676–1689 | ||
| 241. Alexander VIII | Pietro Ottoboni | 1689–1691 | ||
| 242. Innocentius XII | Antonio Pignatelli | 1691–1700 | ||
| 243. Clemens XI | Giovanni Francesco Albani | 1700–1721 | ||
| 244. Innocentius XIII | Michelangelo dei Contiaus | 1721–1724 | ||
| 245. Benedictus XIII, O.P. | Pietro Francesco Orsini | 1724–1730 | ||
| 246. Clemens XII | Lorenzo Corsini | 1730–1740 | ||
| 247. Benedictus XIV | Prosper Lambertini | 1740–1758 | Hervormde de heiligenkalender en sloot verschillende concordaten | |
| 248. Clemens XIII | Carlo della Torre Rezzonico | 1758–1769 | ||
| 249. Clemens XIV, O.F.M. Conv. | Lorenzo Ganganelli | 1769–1774 | ||
| 250. Pius VI | Giovanni Angelo Conte Braschi | 1775–1799 | ||
| 251. Pius VII, O.S.B. | Barnabà Chiaramonti | 1800–1823 | Concordaat met Napoleon | |
| 252. Leo XII | Annibale Sermattei della Genga | 1823–1829 | ||
| 253. Pius VIII | Francesco Saverio Castiglioni | 1829–1830 | ||
| 254. Gregorius XVI | Bartolomeo Alberto Cappellari | 1831–1846 | ||
| 255. Pius IX, O.P. (Z) | Giovanni Maria Mastai-Ferretti | 1846–1878 | Concilie van Vaticanum I | |
| 256. Leo XIII | Vincenzo Gioacchino Pecci | 1878–1903 | Strijd tegen liberalisme; encycliek Rerum Novarum | |
| 257. Pius X (H) | Giuseppe Sarto | 1903–1914 | Bestreed het Modernisme, invoering Communie vanaf leeftijd van 7 jaar | |
| 258. Benedictus XV | Giacomo della Chiesa | 1914–1922 | Paus tijdens de Eerste Wereldoorlog | |
| 259. Pius XI | Achille Ambrogio Damiano Ratti | 1922–1939 | Tekende het Verdrag van Lateranen (1929) | |
| 260. Pius XII | Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli | 1939–1958 | Maria Tenhemelopneming als dogma (1950) | |
| 261. Johannes XXIII (Z) | Angelo Giuseppe Roncalli | 1958–1963 | Begin Concilie van Vaticanum II (1962) | |
| 262. Paulus VI | Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini | 1963–1978 | Einde Concilie van Vaticanum II (1965) | |
| 263. Johannes Paulus I | Albino Luciani | 1978 | Zeer kort pontificaat (slechts 33 dagen) | |
| 264. Johannes Paulus II | Karol Józef Wojtyła | 1978-2005 | Eerste Poolse paus | |
| 265. Benedictus XVI | Joseph Alois Ratzinger | sinds 2005 |
