Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
|
||||
| Εθνικό σύνθημα: Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!) |
||||
 |
||||
| Επίσημη Γλώσσα | ||||
| Πρωτεύουσα | Μόσχα | |||
| Έκταση - Oλική |
1η στην παγκόσμια κατάταξη 22,402,200 km² |
|||
| Πληθυσμός - Oλικός (1991) - Πυκνότητα |
3η στην παγκόσμια κατάταξη 293,047,571 13.08/km² |
|||
| Νόμισμα | Σοβιετικό ρούβλι | |||
| Ζώνη Ώρας | UTC από +2 εώς +11 | |||
| Εθνικός ύμνος | (στα 1944) Ύμνος Σοβιετικής Ένωσης | |||
| Internet TLD | .su | |||
Η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ρωσικά: Союз Советских Социалистических Республик), συντομογραφικά αποκαλούμενο Ε.Σ.Σ.Δ. (СССР), και συνηθέστερα Σοβιετική Ένωση (Советский Союз), ήταν κράτος που εκτείνοταν στην ανατολική Ευρώπη και τη βόρεια Ασία, το μεγαλύτερο σε έκταση στον κόσμο. Η πρωτεύουσα του ήταν η Μόσχα. Υπήρξε το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος στη παγκόσμια ιστορία το 1922. Διαλύθηκε το 1991. Καθοδηγητής και πυρήνας της Σοβιετικής Κοινωνίας ήταν, σύμφωνα με το άρθρο 6 του Συντάγματος της ΕΣΣΔ του 1977, το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Οι Σοβιετικές Δημοκρατίες
Το τέλευταιο σύνταγμα της Σοβιετικής Ένωσης προέβλεπε πως η χώρα απαρτίζονταν απο 15 Ενωσιακές Σοβιετικές Δημοκρατίες:
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας (Ρωσική Ομοσπονδία ή Ρωσία)
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γεωργίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Τουρκμενίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Τατζικιστάν
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζαχστάν
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Κιργιζίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μολδαβία
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λιθουανίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λετονίας
- Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Εστονίας
Η κάθε δημοκρατία είχε το δικό της σύνταγμα, σημαία, εθνικό ύμνο και εθνόσημο. Ορισμένες μάλιστα (Ουκρανία και Λευκορωσία) απολάμβαναν και θέση στον ΟΗΕ σαν κυρίαρχες Δημοκρατίες και ως οντότητες διέθεταν στοιχεία του διεθνούς δικαίου.
[Επεξεργασία] Πληθυσμός
Το 1989, στην ΕΣΣΔ κατοικούσαν 293,047,571 πολίτες.
[[:Πρότυπο:Przemiany Ludnościowe w ZSRR, Centrum Badań Wschodnich UW Warszawa 1995]]
[Επεξεργασία] Εθνική σύσταση
Το Σύνταγμα του 1977 διακήρυξε το σχηματισμό μιας νέας εθνικό-ιστορικής οντότητας, αυτής του Σοβιετικού λαού. Οι Ρώσοι ήταν ο κυριότερος συστατικός λαός με πληθυσμό που υπερέβαινε τα 140 εκατ. Οι Ουκρανοί με 40 εκατ. και οι Λευκορώσοι αποτελούσαν τους κυριότερους σλαβικούς λαούς της ΕΣΣΔ μαζί με τους Ρώσους φυσικά. Στην Μέση Ασία ζούσαν οι τουρανικοί λαοί των Ουζμπέκων, Καζαχών, Κιργίζιων, και των Τουρκμένων. Στη ιδία περιοχή κατοικούσαν και οι Τατζίκοι που είναι περσικό φύλο και παρουσιάζουν γλωσσικές ομοιότητες με τους λαούς του Αφγανιστάν και του Ιράν καθώς και με τους Κούρδους. Στον Καύκασο υπήρχε ένα μωσαϊκό λαών και εθνοτήτων (μόνο στο Νταγκεστάν της Ρωσίας ζουν πάνω από 100 εθνότητες). Κυριότεροι από αυτούς ήταν οι Γεωργιανοί, οι Αρμένιοι και οι Αζέροι. Οι Λιθουανοί, οι Εσθονοί , οι Λετονοί και οι Καρελίοι (λαός κοντά στους Φιλανδούς που κάτοικει στη Βορειοδυτική Ρωσία) αποτελούσαν του βαλτικούς λαούς της Σοβιετικής Ένωσης. Η ΣΣΔ της Μολδαβίας αποσπάστηκε από τη Ρουμανία το 1940, με βάση το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολοτώφ και η εθνική σύσταση των κατοίκων της είναι αντικείμενο αντιπαραθέσεων ακόμα και σήμερα. Επίσης σημαντικός ήταν και ο αριθμός των Εβραίων, των Πολωνών των Τατάρων και Γερμανών. Οι Έλληνες στην ΕΣΣΔ κατοικούσαν σε τρεις περιοχές κυρίως : Στην Ουκρανία, στις περιοχές της Μαριούπολης και της Οδησσού, στον Καύκασο στην περιοχή της Γεωργίας και στην Τασκένδη την Πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν. Σύμφωνα με το βιβλίο «Ο Πληθυσμός της ΕΣΣΔ» (Население СССР; Национальный Состав Населения СССР. М 1991г.), το 1959 στην ΕΣΣΔ κατοικούσαν 309 χιλ. Έλληνες ενώ το 1989 ο αριθμός αυτός ήταν 359 χιλ. Στον αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονταν οι έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες που έφτασαν στην ΕΣΣΔ μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο.
[Επεξεργασία] Θρησκείες
Το πολιτικό-κοινωνικό σύστημα της ΕΣΣΔ βασιζόμενο στο Μαρξισμό - Λενινισμό θεωρούσε τη θρησκεία ως αναχρονιστικό-αντιδραστικό θεσμό. Το σοβιετικό κράτος διαμέσου των μηχανισμών του υποστήριζε ενεργά την αθεΐα, προτρέποντας τους κατοίκους να μην ασπάζονται καμιά από τις θρησκείες. Παρ ’όλ’ αυτά, στην ΕΣΣΔ λατρεύονταν σχεδόν όλες οι γνωστές θρησκείες. Κυριότερη θρησκευτική ομάδα ήταν οι Ορθόδοξοι. Ο αριθμός των Μουσουλμάνων ήταν επίσης σημαντικός.
[Επεξεργασία] Ιστορία
[Επεξεργασία] Ο Σχηματισμός της Ε.Σ.Σ.Δ.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 καθοδηγουμένη από το Εργατικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Μπολσεβίκων εδραίωσε στη επικράτεια της Ρωσικής Αυτοκρατορίας το πρώτο Σοσιαλιστικό σύστημα. Η Ρωσία μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου προσπάθησε να συνενώσει τα κράτη που κάποτε αποτελούσαν την Ρωσική Αυτοκρατορία βεβαία στα πλαίσια του σοσιαλιστικού συστήματος. Έτσι ο Βλαδίμηρος Λένιν και προτείνε την δημιουργία της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών στη οποία θα εντάσσονταν: η Ρωσική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, η Ουκρανική ΣΣΔ, η Λευκορωσική ΣΣΔ και η Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας (αποτελούμενη από την Γεωργία, την Αρμενία, και το Αζερμπαϊτζάν). Στις παραπάνω Δημοκρατίες οι Μπολσεβίκοι έχουν ήδη καταλάβει την εξουσία. Το Δεκέμβριο του 1922 η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών αποτελούσε πια ιστορικό γεγονός.
Η ΕΣΣΔ ήταν ένα κράτος βασισμένο σε μια κυβέρνηση όπου το Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (Μπολσεβίκων), όπως τότε μετονομάστηκε το Εργατικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Μπολσεβίκων, καθιερώθηκε ως μοναδική πολιτική δύναμη. Στο οικονομικό τομέα αρχικά ο Λένιν αναγκαστηκε να εφάρμοσει αρχικά την Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ: Новая экономическая политика - НЭП) που προέβλεπε την μη συμμετοχή του κράτους στην οικονομία και την δημιουργία μια τάξης ευπορών προερχομένων από τις τάξεις του Προλεταριάτου. Κύριος ιδεολόγος του οικονομικού αυτού σχεδίου ήταν ο Νικολάϊ Μπουχάριν. Η ΝΕΠ είχε ως αποτέλεσμα το 1927 η ΕΣΣΔ να έχει τους υψηλοτέρους δείκτες χρήσης και κατανάλωσης αγαθών για όλη την μετά-επαναστατική και προπολεμική περίοδο ( 12-18/ Июня / Огонёк / 2006 ).
[Επεξεργασία] Η Περίοδος του Μεσοπολέμου στην ΕΣΣΔ
Μετά τον θάνατο του Λένιν στις 21 Ιανουαρίου 1924 την ηγεσία της ΕΣΣΔ αναλαμβάνει ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν το 1927.
Η πολιτική του Στάλιν (κατ' αυτόν συνέχεια του έργου του Λένιν), βασίστηκε σε πολιτική κεντρικού ελέγχου στη οικονομία στη κοινωνία και στο κόμμα. Η Νέα Οικονομική Πολιτική εγκαταλείφθηκε και εφαρμόστηκε η εθνικοποίηση όλων των μέσων παραγωγής. Το 1928 για πρώτη φορά καταρτίστηκε Πενταετές πρόγραμμα προβλέποντας την Κολεκτιβοποίηση της αγροτικής γης και την κατάργηση της ιδιωτικής παραγωγής των Κουλάκων. Από την άλλη άρχισε και η εκβιομηχανοποίηση της ΕΣΣΔ.Η Κολεκτιβοποίηση μείωσε τον αγροτικό πληθυσμό δίδοντας εργατικά χεριά στις πόλεις.
Το 1936 άρχισαν οι εκκαθαρίσεις στο κόμμα. Παλιοί σύντροφοι του Λένιν, Μπολσεβίκοι με θητεία στο κόμμα από την εποχή της πρώτης Ρωσικής Επανάστασης του 1905, στρατηγοί του Κόκκινου Στρατού, αλλά και μέλη των ξένων κομμουνιστικών κομμάτων χαρακτηριστήκαν «εχθροί του λαού» και εκτελεστήκαν ή εξοριστήκαν στα Γκούλαγκ. Ακόμη και σήμερα είναι άγνωστος ο αριθμός των θυμάτων της σταλινικής περιόδου των εκκαθαρίσεων.
Στις 23 Αυγούστου του 1939 η ΕΣΣΔ και η Ναζιστική Γερμανία υπέγραψαν στην Μόσχα το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ. Το Σύμφωνο αυτό προέβλεπε την μη επίθεση μεταξύ των δυο κρατών. Εκτός όμως από αυτό το συγκεκριμένο σύμφωνο περιλάμβανε και ένα Συμπληρωματικό Μυστικό Πρωτόκολλο το οποίο στάθηκε μοιραίο για πολλές γειτονικές χώρες. Το Πρωτόκολλο αυτό προέβλεπε ότι σε περίπτωση αλλαγής των συνόρων στη περιοχή τότε τα Βαλτικά κράτη, ένα κομμάτι της Ρουμανίας και ένα μέρος την Πολωνίας θα ενταχθούν στην ΕΣΣΔ. Μια βδομάδα αργότερα η Γερμάνια επιτέθηκε στη Πολώνια. Τα σύνορα άλλαξαν. Η Ανατολική Πολώνια μαζί με την πόλη Λβώβ, μετά τη πτώση της Βαρσοβίας σε γερμανικά χεριά, εντάχθηκε στη Ουκρανική ΣΣΔ. Η Βεσσαραβία έγινε η Σοβιετική Δημοκρατία της Μολδαβίας αποσπώμενη τη Ρουμανία (η τελευταία ήταν σύμμαχος της Γερμανίας και εθελοντικά παρεδωσε τα εδάφη αυτα). Επισης οι Εσθονία, η Λεττονία και η Λιθουανία έγιναν και αυτές Σοβιετικές Δημοκρατίες.Το ίδιο έτος η ΕΣΣΔ πολεμούσε με την Φινλανδία προσπαθώντας να προστατέψει γεωστρατηγικά το Λένινγκραντ.
Η Σοβιετική Ένωση εξασφαλίζοντας την εγγύηση του Χίτλερ για μη επίθεση παρακολουθούσε τη έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου με το προνόμιο να έχει χρονο να προετοιμαστεί για την μεγάλη επίθεση των Ναζί που ο Στάλιν περίμενε ότι θα γίνει.
[Επεξεργασία] Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος 1941-1945
Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος 1941-1945 (στα ρωσικα: Великая Отечественная Воина 1941-1945) αποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της Σοβιετικής Ιστορίας και ένα από τα μεγαλύτερα της παγκόσμιας.
[Επεξεργασία] Α' περίοδος: Γερμανική επίθεση
Η Γερμανία άρχισε την προετοιμασία της επίθεσης από το 1940. Συμφωνά με το σχέδιο επίθεσης (γνωστό ως σχέδιο Μπαρμπαρόσσα) προβλεπόταν η διάλυση του Σοβιετικού κράτους, η εξόντωση του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού τού [εκκρεμεί παραπομπή] και η κατοχή της Ευρωπαϊκής ΕΣΣΔ συμπεριλαμβανομένων της Μόσχας, του Λένινγκραντ, των πλουσίων σε πρώτες ύλες Ντόμπας, Ντονιέτσκ και των πετρελαίων του Καυκάσου μέχρι την οροσειρά των Ουραλίων. Τα χαράματα της 22ας Ιουνίου 1941 παραβιάζοντας τον Σύμφωνο Ριμπεντρόπ – Μολότοφ οι δυνάμεις του Άξονα επιτέθηκαν στην ΕΣΣΔ. Ο Εργάτο-αγροτικός Στρατός της ΕΣΣΔ, όπως τότε επίσημα ονομαζόταν οι Ένοπλες Δυνάμεις της χωράς, έδειξε απόλυτη αδυναμία να απωθήσει τον εισβολέα.
Η σοβιετική στρατηγική που εκπονήθηκε από τον Στρατάρχη Βοροσίλοβ να παρατάξει στα τεθωρακισμένα του Γ΄ Ράιχ το ηρωικό αλλά ξεπερασμένο σοβιετικό ιππικό αποδείχθηκε ανεπαρκής στρατιωτικά. Η γερμανική πολεμική μηχανή, μαθαίνοντας από τα λάθη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και σε συνδυασμό της απειρία του Σοβιετικού Στρατού σε συμβατικό πόλεμο, αποτελέσαν την κυριότερη αιτία για τη μεγάλη ήττα στη Α' Φάση του πολέμου[εκκρεμεί παραπομπή]. Σημειώνεται ότι την ηγεσία του στρατού της ΕΣΣΔ αποτελούσαν νέοι αξιωματικοί προσκείμενοι στο κόμμα, αφού οι εκκαθαρίσεις στο Κόκκινο Στρατό της δεκαετίας του '30 του στέρησαν καταρτισμένη στο πόλεμο ηγεσία, κάτι που μείωσε αισθητά τις επιχειρησιακές δυνατότητές του. Επιπλέον στις αρχές του 1941 η αντικατασκοπεία ενημέρωνε συνεχώς την σοβιετική πολιτική ηγεσία για την επερχομένη επίθεση, αλλά οι πολιτικές εκτιμήσεις του Κόμματος και του Στάλιν προέβλεπαν αυτό το ενδεχόμενο για αρκετά αργότερα.
[Επεξεργασία] Β' Περίοδος: Κατοχή
Σύντομα, το Κίεβο, το Μίνσκ και οι βαλτικές δημοκρατίες βρίσκονταν υπό γερμανική κατοχή. Η Ουκρανία με τους σιτοβολώνες και τις πρώτες ύλες της έδωσε ένα ακόμη πλεονέκτημα στο Χίτλερ, ο οποίος έβλεπε τον στρατό του να πλησιάζει τη Μόσχα. Το φθινόπωρο του 1941 οι στρατιές του Χίτλερ είχαν φτάσει στα περίχωρα της πρωτεύουσας και οι σοβιετικοί άρχισαν τη μεγάλη εκκένωσή της. Πρώτη για το Τσελιαμπίνσκ εγκατέλειψε τη Μόσχα η σωρός του Λένιν, αφήνοντας το ονομαζόμενο Συμβούλιο Ύπατης Ηγεσίας υπό τη διοίκηση του Ι. Β. Στάλιν στο Κρεμλίνο. Στις 7 Νοεμβρίου του 1941, επέτειο της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και ημερομηνία που όρισε ο Χίτλερ για την πτώση της πόλης[εκκρεμεί παραπομπή], ο Στάλιν παρακολούθησε από την οροφή του (άδειου) μαυσωλείου του Λένιν την παρέλαση μονάδων του Κόκκινου Στρατού, οι οποίες από την Κόκκινη Πλατεία κατευθυνθήκαν κατευθείαν στο μέτωπο λίγα χιλιόμετρα μακρυά. Η Μόσχα δεν κατελήφθη από τους επιτιθέμενους Γερμανούς.
Στο βορρά, το Λένινγκραντ έγραφε μια από τις ηρωικότερες σελίδες της ιστορίας του. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1941 η Βέρμαχτ υπό τη διοίκηση του Στρατάρχη Λεέμπ έφτασε στα όρια της πόλης και ξεκίνησαν την πολιορκία της. Δύο εκατομμύρια κάτοικοι μαζί με μονάδες του στρατού υπερασπίσθηκαν την πόλη επί 900 μέρες, παρά το λιμό και τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Ο αριθμός των νεκρών στην πόλη εκτιμάται σε περίπου ένα εκατομμύριο. Η γερμανική διοίκηση εκτύπωσε μάλιστα προσκλητήρια για την δεξίωση στο πολυτελές ξενοδοχείο Αστόρια στο κέντρο του Λένινγκραντ επ' αφορμή την επερχομένης «κατάληψης» της πόλης[εκκρεμεί παραπομπή]. Αυτή όμως η δεξίωση έμελλε να μη γίνει ποτέ. Καθόλη τη διάρκεια της πολιορκίας του Λένινγκραντ, ούτε μια μέρα δε σταμάτησαν τη λειτουργία τους τα θέατρα και η Φιλαρμονική της πόλης. Ο συνθέτης Ντμίτρι Σοστακόβιτς, αρνούμενος να εγκαταλείψει την πόλη του, έγραψε τη 7η Συμφωνία την οποία παρουσίασε στις 29 Μαρτίου 1942. Σε ολόκληρη την πολη τοποθετήθηκαν ηχεία που ακούγονταν μέχρι τις γραμμές του εχθρού. Η πολιορκία έληξε στις 27 Ιανουαρίου 1944.
[Επεξεργασία] Γ΄Περίοδος: Σοβιετική Αντεπίθεση
Τον Νοέμβριο του 1942 τα στρατεύματα του Μετώπου του Στάλινγκραν και του Νότιο-δυτικού Μετώπου συναντήθηκαν στη πόλη Κάλατς-να-Ντόνου και έθεσαν σε πολιορκία 22 εχθρικές Ταξιαρχίες που έδρευαν στο Στάλινγκραντ. Με τον τρόπο αυτό άρχισε η Μάχη του Στάλινγκραντ. Επρόκειτο για την πλέον αιματηρή συμπλοκή στην ιστορία της ανθρωπότητας[εκκρεμεί παραπομπή], καθώς ο αριθμός των νεκρών εκατέρωθεν υπερέβη τα 2 εκατομμύρια. Με την επικράτηση των σοβιετικών δυνάμεων αρχίζει ουσιαστικά και η αναστροφή του κλίματος του Β'Παγκοσμίου Πολέμου. Για την ΕΣΣΔ αρχίζει και η διαδικασία απελευθέρωσης την χωρας.
Μετά το Σταλινγκραντ ο Κόκκινος Στρατός αρχίζει την πορεία του προς το Βερολίνο. Από το 1942 μέχρι το 1945 ο Στρατός της Σοβιετικής Ένωσης κατέλαβε διαδοχικά: την ευρωπαϊκή ΕΣΣΔ, την Πολωνία, την Ρουμανία, την Βουλγαρία την Τσεχοσλοβακία και βοήθησε τους παρτιζάνους του Τίτο στη μάχη για το Βελιγράδι και την απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας, την Νορβηγία ενώ νίκησε τισ δυνάμεις του Άξονα στην Ουγγαρία και την Αυστρία και την Φινλανδία.
Στις 30 Απριλίου 1945 στις 14:25 ο Σοβιετικός Στρατός εισέρχεται στο Βερολίνο. Την ιδία μέρα ο Λοχίας Μελιτόν Κανταρίγια και ο Στρατιώτης Μιχαήλ Εγκοροβ ύψωσαν την πολεμική σημαία της μονάδος τους στου τμήματός τους στο κτήριο του γερμανικού κοινοβουλίου (Ράιχσταγκ).
Μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ, ο Γερμανός Στρατάρχης Κέϊτελ υπέγραψε την Άνευ Όρων συνθηκολόγηση του ΙΙΙ Ράιχ στις 8 Μαΐου του 1945 κατόπιν επίμονή του Στάλιν να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις. Με τον τρόπο αυτό τερματίσθηκε ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος, που στοιχισε τη ζωή σε 25 εκατομμύρια Σοβιετικούς πολίτες. Ακόμη και σήμερα τα περισσότερα κράτη που προήλθαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ εορτάζουν την Μέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου με αποκορύφωμα τη μεγάλη παρέλαση στη Κόκκινη πλατεία της Μόσχας.
1991 - η διάσπαση της Ε.Σ.Σ.Δ.
