Amsterdam Centraal

Van Wikipedia

52° 23' NB, 4° 54' OL

Voorgevel van het Amsterdamse Centraal Station.

Het Amsterdamse Centraal Station met ervoor het Noord-Zuid-Hollands Koffiehuis. Foto: bma.amsterdam.nl.

De perronoverkappingen van het Centraal Station. Foto: bma.amsterdam.nl.

Station Amsterdam Centraal (NS: Amsterdam Centraal) is het Centraal Station van de Nederlandse hoofdstad Amsterdam. Het is gebouwd tussen 1881 en 1889 door architect P.J.H. Cuypers en werktuigbouwkundige A.L. van Gendt. Cuypers ontwierp ook het in 1885 geopende Amsterdamse Rijksmuseum, dat sterk lijkt op het Centraal Station.

Het station is het eerste station in Nederland dat door een bekende architect werd ontworpen, daarvoor waren het vaak ingenieurs en minder befaamde architecten, maar de omgeving en aanzien van het te bouwen pand vroegen om een architect. Door de aanleg van de sporen en het station werd het havenfront afgesloten, maar zo werd wel voorkomen dat de oude stad doorsneden werd met spoorlijnen.

Het station telt zes perrons welke via drie dwarsgangen bereikbaar zijn. Deze gangen bevinden zich onder de elf reizigerssporen. Er zijn totaal 15 sporen. Dagelijks kent Amsterdam Centraal ongeveer 150.000 in- en uitstappers ^[1], waardoor het een van de drukste station van Nederland is .

[bewerk] Geschiedenis

Het Centraal Station is gebouwd op drie aangeplempte eilanden in het IJ. Hiervoor werd zand gebruikt uit de duinen bij Velsen, dat vrijkwam bij het graven van het Noordzeekanaal. Net als veel andere gebouwen in Amsterdam werd het gebouwd op houten palen (8687 stuks). Bij de bouw traden verzakkingen op, waardoor het werk enige jaren werd vertraagd. Op 15 oktober 1889 werd het station onder enorme publieke belangstelling geopend.

Aan de oostzijde van het station is het Koningspaviljoen (tegenwoordig Koninklijke Wachtkamer) te vinden, compleet met inpandige parkeerplaats voor een koets (tegenwoordig: auto).

Cuypers benadrukte met de twee torens aan weerszijde van de kap dat het station een "nieuwe stadspoort" was. Het stationsgebouw vertoont dan ook sterke gelijkenis met het in 1885 opgeleverde Rijksmuseum, dat door dezelfde architect aan de zuidzijde van de binnenstad is gebouwd.

Cuypers ontwierp wel het gebouw, maar de overkapping van de perrons viel buiten de opdracht. De eerste oplevering van het gebouw in oktober 1884 was dan ook zonder perronoverkappingen. De kap, bestaande uit 50 boogspanten en een overspanning van bijna 45 meter, werd ontworpen door L.J. Eijmer, civiel-ingenieur bij de Staatsspoorwegen. Cuypers ontwierp wel de decoraties voor de spanten en de kopgevels. De stationskap werd uiteindelijk in oktober 1889 voltooid.

Een tweede, smallere maar gelijksoortige kap aan de IJ-zijde werd voltooid in 1922. Tussen de twee kappen bleef een aantal sporen niet overdekt. In 1996 werd er over deze sporen een derde "middenkap" gebouw, ontworpen door Jan Garvelink, architect bij Holland Railconsult.

Aan de noordkant, langs de oever van het IJ zal er onder een vierde boogkap een nieuw busstation komen.

Het Koningspaviljoen van het Centraal Station. Foto: bma.amsterdam.nl.	Centraal Station 's nachts	Centraal Station in 1900	Oostzijde Centraal Station
Stationsplein Amsterdam	Het station van een wat grotere afstand (vanaf de Oude Kerkstoren)	Het station gezien vanuit het oosten.	Detail van de zuidelijke overkapping van het Centraal Station

[bewerk] Treinen naar vele bestemmingen

Vanuit het Amsterdamse Centraal Station kan men per trein naar de meeste belangrijke bestemmingen in Nederland en het omliggende buitenland reizen. Zo rijden er vanuit Amsterdam Centraal de volgende treinseries:

100/120 ICE Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem – Keulen – Frankfurt - Bazel
140 Intercity Amsterdam Centraal – Amersfoort – Deventer – Hengelo – Osnabrück – Hannover – Berlijn Oost – Stettin (1x per dag)
300 CityNightLine Amsterdam Centraal – Zürich (1x per dag)
600 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Den Haag – Rotterdam – Dordrecht – Roosendaal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid
800 Intercity Alkmaar – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven – Roermond – Maastricht/Heerlen
1400 Sneltrein Rotterdam Centraal – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal (nachtnet)
1500 Intercity Amsterdam Centraal – Amersfooort (– Deventer) met overstap: Groningen/Leeuwarden/Enschede
2100 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden – Den Haag – Rotterdam – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen
2200 Sneltrein Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden – Den Haag – Delft – Schiedam – Rotterdam – Dordrecht – Breda
2400 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden Centraal – Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht
2600 Sneltrein Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden Centraal – Den Haag Centraal
3000 Intercity Den Helder – Alkmaar – Amsterdam Centraal – Utrecht – Ede-Wageningen – Arnhem – Nijmegen
3200 Intercity Amsterdam Centraal – Enkhuizen (spits)
3900 Intercity Lelystad Centrum – Amsterdam Centraal - Schiphol - Hoofddorp
4000 Sprinter Amsterdam Centraal – Gouda - Woerden – Rotterdam Centraal
4500 Stoptrein Amsterdam Centraal – Enkhuizen
4600 Stoptrein Amsterdam Centraal – Almere Oostvaarders
4700 Sprinter Amsterdam Centraal – Zaandam – Uitgeest
4800 Stoptrein Amsterdam Centraal – Haarlem – Uitgeest
5400 Intercity Amsterdam Centraal – Haarlem – Zandvoort aan Zee
5800 Sneltrein Amsterdam Centraal – Weesp – Hilversum – Amersfoort – Amersfoort Vathorst
4000-7200 Stoptrein Uitgeest – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal
9300 Thalys Amsterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid - Parijs Noord

[bewerk] Metro

Werkzaamheden Noord/Zuidlijn

Voor het Centraal Station is sinds 1980 ook een metrostation gelegen onder het Stationsplein. De Amsterdamse metrolijnen 51, 53 en 54 hebben hier hun eindpunt.

Er zijn sinds 2003 bouwwerkzaamheden gaande voor de aanleg van de metro Noord/Zuidlijn (lijn 52) die het Centraal Station haaks zal kruisen. Daartoe zijn de hoofdingang en delen van de "Middentunnel" langdurig afgesloten.

Op Stationsplein 7 is het Informatiecentrum Stationseiland waar een beeld wordt gegeven van de veranderingen in en om het Centraal Station in relatie tot de metrobouw.

[bewerk] Tram en bus

De Amsterdamse tramlijnen 1, 2, 4, 5, 9, 13, 16, 17, 24 en 26 hebben hun eindpunt op het Stationsplein voor het Centraal Station. Voor tramlijn 25, die door gaat naar de Passagiersterminal is er een doorgaande halte bij de Kamperbrug richting de Passagiersterminal.

Voorts is het een belangrijk knooppunt van stads- en streekbuslijnen (GVB, Arriva en Connexxion).

[bewerk] IJ-veren

Aan de achterzijde van het Centraal Station, aan de De Ruijterkade is het vertrekpunt van de Amsterdamse veren naar Amsterdam-Noord en van de snelle veerdienst naar Velsen.

[bewerk] Zie ook

Stationsplein (Amsterdam)

[bewerk] Referenties

↑ http://www.treinreiziger.nl/punctualiteit/instappen.php

[bewerk] Literatuur

Aan t schipryk Y. Oude en jonge monumenten rond de historische oevers van het IJ. 1995 Open Monumentendag. Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg Amsterdam

[bewerk] Externe links

{{{afb_links}}}	Amsterdamse tramlijnen	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - ( 6) - 7 - 9 - 10 - ( 11) - 12 - 13 - 14 - 16 - 17 - ( 20) - 24 - 25 - 26 - ( 27)			{{{afb_groot}}}

	metro/sneltramlijn 51: Centraal Station – Amstelveen Westwijk		{{{afb_groot}}}
Centraal Station - Nieuwmarkt - Waterlooplein - Weesperplein - Wibautstraat - Amstelstation - Spaklerweg - Overamstel - Station RAI - Station Zuid - De Boelelaan/VU - A.J. Ernststraat - Van Boshuizenstraat - Uilenstede - Kronenburg - Zonnestein - Onderuit - Oranjebaan - Amstelveen Centrum - Ouderkerkerlaan - Sportlaan - Marne - Gondel - Meent - Brink - Poortwachter - Spinnerij - Sacharovlaan - Westwijk			{{{afb_groot}}}

	Toekomstige metrolijn 52: Buikslotermeerplein – Station Zuid (Noord/Zuidlijn)		{{{afb_groot}}}
Buikslotermeerplein - Johan van Hasseltweg - Centraal Station - Rokin - Vijzelgracht - Ceintuurbaan - Europaplein - Station Zuid			{{{afb_groot}}}

	metrolijn 53: Centraal Station – Gaasperplas		{{{afb_groot}}}
Centraal Station - Nieuwmarkt - Waterlooplein - Weesperplein - Wibautstraat - Amstelstation - Spaklerweg - Van der Madeweg - Venserpolder - Station Diemen-Zuid - Verrijn Stuartweg - Ganzenhoef - Kraaiennest - Gaasperplas			{{{afb_groot}}}

	metrolijn 54: Centraal Station – Gein		{{{afb_groot}}}
Centraal Station - Nieuwmarkt - Waterlooplein - Weesperplein - Wibautstraat - Amstelstation - Spaklerweg - Van der Madeweg - Station Duivendrecht - Strandvliet - Station Bijlmer ArenA - Bullewijk - Holendrecht - Reigersbos - Gein			{{{afb_groot}}}

{{{afb_links}}}	Spoorwegstations aan de Oude Lijn	{{{afb_rechts}}}
0:Amsterdam Centraal · 4: Amsterdam Sloterdijk · 9:Halfweg · 14: Haarlem Spaarnwoude · 17: Haarlem · 21: Heemstede - Aerdenhout · 25: Vogelenzang · 28: Hillegom · 32: Lisse · 36: Piet Gijzenbrug · 41: Voorhout · 42: Warmond · 46: Leiden Centraal · 48: De Vink · 51: Voorschoten · 57: Den Haag Mariahoeve · 59: Den Haag Laan van NOI · 61: Den Haag Hollands Spoor · 63: Den Haag Moerwijk · 65: Rijswijk · 69: Delft · 71: Delft Zuid · 80: Schiedam Centrum · 84: Rotterdam Delftse Poort · 84: Rotterdam Centraal

{{{afb_links}}}	Spoorwegstations aan Staatslijn K	{{{afb_rechts}}}
0: Den Helder · 3: Den Helder Zuid · 12: Anna Paulowna · 21: Schagen · 35: Heerhugowaard · 40: Alkmaar Noord · 42: Alkmaar · 47: Heiloo · 49: OLV ter Nood · 54: Castricum · 58: Uitgeest · 63: Krommenie-Assendelft · 65: Wormerveer · 68: Koog-Zaandijk · 69: Koog Bloemwijk · 71: Zaandam · 79: Amsterdam Sloterdijk · 81: Amsterdam Centraal

{{{afb_links}}}	Spoorwegstations aan de Oosterspoorweg	{{{afb_rechts}}}
0: Amsterdam Centraal · 4: Amsterdam Muiderpoort · 7: Diemen · 13: Weesp · 22: Naarden-Bussum · 24: Bussum Zuid · 27: Hilversum Noord · 28: Hilversum · 36: Baarn · 45: Amersfoort · 55: Terschuur · 61: Barneveld-Voorthuizen · 68: Stroe · 75: Kootwijk · 78: Assel · 88: Apeldoorn · 91: Apeldoorn De Maten · 97: Klarenbeek · 101: Voorst-Empe · 106: Zutphen

{{{afb_links}}}	Spoorwegstations aan de Rhijnspoorweg	{{{afb_rechts}}}
0: Amsterdam Centraal · 1: Amsterdam Muiderpoort · 3: Amsterdam Amstel · 4: Duivendrecht · 6: Amsterdam Bijlmer ArenA · 11: Abcoude · 23: Breukelen · 28: Maarssen · 33: Utrecht Zuilen · 35: Utrecht Centraal · 42: Bunnik · 47: Driebergen-Zeist · 54: Maarn · 68: Veenendaal-De Klomp · 75: Ede-Wageningen · 84: Wolfheze · 88: Oosterbeek · 92: Arnhem · 93: Arnhem Velperpoort · 101: Duiven · 106: Zevenaar

{{{afb_links}}}	Spoorwegstations aan de HSL-Zuid / HSL 4	{{{afb_rechts}}}
Amsterdam Centraal · Schiphol · Rotterdam Centraal · Noorderkempen · Antwerpen-Centraal